Ζαν-Πολ Μπελμοντό: Ο ταραχοποιός της μεγάλης οθόνης είχε πάντοτε ένα τσιγάρο στο στόμα

«Μια μορφή τέχνης απαιτεί ιδιοφυΐα. Οι ιδιοφυείς άνθρωποι είναι πάντα ταραχοποιοί, δηλαδή ξεκινούν από το μηδέν, γκρεμίζουν τα αποδεκτά πρότυπα και ξαναχτίζουν έναν νέο κόσμο. Το πρόβλημα με τον κινηματογράφο σήμερα είναι η έλλειψη ταραχοποιών. Δεν υπάρχει ούτε ένας ταραχοποιός στον ορίζοντα. Υπήρχε ένας, αλλά πέρα από ταραχοποιός έγινε γελωτοποιός της αυλής. Χτύπησε το κατεστημένο. Αυτός είναι ο Γκοντάρ. Μας τελείωσαν οι «κακοί μαθητές». Θα βρείτε μαθητές που μεταμφιέζονται σε κακούς, αλλά δεν θα βρείτε το αληθινό, γιατί ένας γνήσιος κακός μαθητής ανατρέπει τα πάντα», ακούγεται να λέει ο Ανρί Λανγκλουά, ένας από τους σημαντικότερους αρχειοθέτες ταινιών που υπήρξαν ποτέ, στο ντοκιμαντέρ «Le fantôme d’Henri Langlois».

«Ακούστε, είμαι μόνο 32 ετών. Δεν είμαι νεκρός. Και παρακαλώ να θυμάστε ότι είμαι Γάλλος. Είμαι ευτυχισμένος στον γάμο μου φέτος, αλλά του χρόνου; Ποιος ξέρει;»

Ας ανατρέξουμε λοιπόν σε μια φιγούρα του κινηματογράφου του Γκοντάρ που έγινε αστέρι εν μία νυκτί, γράφοντας στα παλιά του τα παπούτσια κάθε κανόνα –  αν και ερωτικός, δεν ήταν ο ρομαντικός τύπος -ήταν το κακό παιδί του Νέου Κύματος, που ήταν ικανό για τα πάντα και συχνά συγκρίνονταν με τον Μάρλον Μπράντο.

Κύριες και κύριοι, Ζαν-Πολ Μπελμοντό.

Ο σκληροπυρηνικός του κινηματογράφου

Ο Ζαν-Πολ Μπελμοντό, ο απατεώνας «Μισέλο» του Γκοντάρ, υπήρξε ένας «κακός μαθητής» όσον αφορά την υποκριτική, ως σκληροτράχηλος ηθοποιός του οποίου τα περιφρονητικά μάτια, τα σαρκώδη χείλη και η κυνική αντίληψη τον έκαναν είδωλο της Nouvelle Vague κυρίως για την κλασική ερμηνεία του στην ταινία του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ «Με κομμένη την ανάσα», η οποία ενώ κινείται στα όρια του B noir, στρέφεται ενάντια στα χολιγουντιανά κλισέ «παρουσιάζοντας σχεδόν όλα τα στιλιστικά στοιχεία που έμελλε να γίνουν χαρακτηριστικά της Nouvelle Vague: jump cuts, σπάσιμο του άξονα, αναφορές σε άλλες ταινίες  ή άλλες μορφές τέχνης, κάμερα στο χέρι, ελλειπτική αφήγηση, αυτοσχεδιαστική μουσική αλλά και διάλογοι που συχνά απευθύνονται στην κάμερα, συχνές αλλαγές στο ρυθμό και την ατμόσφαιρα, γυρίσματα σε φυσικούς χώρους και με φυσικούς φωτισμούς», όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Δρ Νίκος Τερζής.

Ο ταραχοποιός με το τσιγάρο στο στόμα, άνηκε στο Νέο Κύμα (Nouvelle Vague), ένας όρος ο οποίος αποδίδεται στην δημοσιογράφο και συγγραφέα Φρανζουάζ Ζιρό, η οποία το 1953 ίδρυσε με τον Ζαν-Ζακ Σερβάν-Σράιμπερ (ο οποίος αργότερα θα γινόταν πρόεδρος του Ριζοσπαστικού κόμματος) το αριστερό εβδομαδιαίο περιοδικό L’Express.

Στις 3 Οκτωβρίου του 1957, η Ζιρό δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Αναφορά στην σημερινή νεολαία» χρησιμοποίησε για πρώτη φορά την εν λόγω ορολογία, ένώ ένα χρόνο αργότερα, επανήλθε με ένα άρθρο το οποίο έφερε τον τίτλο «Το Νέο Κύμα: Πορτρέτο της Σημερινής Νεολαίας». Η Ζιρό δεν αναφέρονταν στην έβδομη τέχνη, αλλά στην επαναστατικότητα που κυλούσε στις φλέβες της νεολαίας της Γαλλίας. Ήταν ατίθασοι, ρηξικέλευθοι, ριζοσπάστες και είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους στον κινηματογράφο. Στο Φεστιβάλ των Καννών του 1959, ο όρος χρησιμοποιήθηκε ευρέως για τις γαλλικές ταινίες μεγάλου μήκους, οι οποίες κινούνταν εκτός προκαθορισμένων πλαισίων.

Όπως οι Αμερικανοί ηθοποιοί Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Μάρλον Μπράντο και Τζέιμς Ντιν, ο Μπελμοντό απέκτησε φήμη υποδυόμενος σκληρούς, αναίσθητους, κάφρους, ακόμη και αντικοινωνικούς χαρακτήρες. Αργότερα, ανέλαβε ρόλους που ικανοποιούσαν περισσότερο το κοινό, χωρίς όμως να εγκαταλείψει το προκλητικό θράσος του.

Το 1965, ο κριτικός κινηματογράφου των Νew York Times, έγραψε για το φαινόμενο Μπελμοντό: «Ο Ντιν αναπαρήγαγε την επαναστατική εφηβική παρόρμηση, τόσο έντονη όσο και αχρείαστη, μια βίαιη απόρροια των απογοητεύσεων του σύγχρονου κόσμου. Ο Μπελμοντό είναι μια μεταγενέστερη εκδήλωση της νεανικής απόρριψης – και πιο ανησυχητική. Η αποδέσμευσή του από την κοινωνία που δημιούργησαν οι γονείς του είναι ολοκληρωτική. Αποδέχεται τη διαφθορά με ένα κυνικό χαμόγελο, χωρίς καν να μπαίνει στον κόπο να αγωνιστεί. Είναι αποκλειστικά για τον εαυτό του, για να πάρει ό,τι μπορεί, όσο μπορεί. Ο τύπος του Μπελμοντό είναι ικανός για τα πάντα».

Γοητευτικός, αντιπαθητικός, οργισμένος

Ο πραγματικός Μπελμοντό δεν ήταν γκάνγκστερ, ούτε και περιθωριακός τραμπούκος: Οι γονείς του Μπελμοντό ήταν καλλιτέχνες. Ο πατέρας του μάλιστα, ο Πολ Μπελμοντό, ήταν διάσημος γλύπτης και ο Μπελμοντό φοίτησε σε κορυφαίο ωδείο της Γαλλίας.

Εκεί, ο Μπελμοντό δεν γέμισε το μάτι στους καθηγητές του. Όπως διαβάζουμε στο New Yorker, σε ένα άρθρο που υπογράφει ο Richard Brody, ο νεαρός ηθοποιός πυροδότησε ένα σκάνδαλο όταν έδειξε το μεσαίο του δάχτυλο στους καθηγητές του επειδή τον βαθμολόγησαν χαμηλά για την συμμετοχή του σε μια δημόσια παράσταση. Οι ποταποί βαθμοί σήμαιναν ότι η μεγάλη του φιλοδοξία, να γίνει ένα από τα μέλη του εθνικού θιάσου της Γαλλίας, της Comédie-Française, ήταν άπιαστο όνειρο.

Η κινηματογραφική του καριέρα ξεκίνησε με δευτερεύοντες ρόλους σε δημοφιλείς κωμωδίες, και όταν το 1959 ήρθε ο πρωταγωνιστικός ρόλος στο Γαλλό – ιταλικό ψυχολογικό θρίλερ «Το τρίγωνο της αμαρτίας»- σε σκηνοθεσία του Κλοντ Σαμπρόλ, τα περιθώρια του να ξεδιπλωθεί καλλιτεχνικά ήταν στενά.

Αντίθετα, στο «Με κομμένη την ανάσα», ο Μπελμοντό είχε την ευκαιρία να αναγεννηθεί. Μπορούσε να είναι ταυτόχρονα γοητευτικός, ερωτικός, αντιπαθητικός, αξιολύπητος, θυμωμένος και φιλόδοξος.

«Όλοι θέλουν να λένε ότι έχουν ισοπεδώσει τον Μπελμοντό»

Το «Με κομμένη την ανάσα», είπε ο Γκοντάρ το 1960 σε συνέντευξη του στην εφημερίδα Le Monde, είναι «ένα ντοκιμαντέρ για την Τζιν Σίμπεργκ και τον Ζαν Πολ Μπελμοντό». Οι ηθοποιοί έπαιζαν φανταστικούς ρόλους, αλλά το σχόλιο του αποτυπώνει την κατάρα που έφεραν οι ρόλοι για τους δύο πρωταγωνιστές: εφόσον έπαιζαν χαρακτήρες κομμένους και ραμμένους για τους ίδιους – από τις χειρονομίες μέχρι την προσωπικότητα-, όλοι οι άλλοι ρόλοι ήταν κοινότυποι – και για τον Μπελμοντό, συνήθως ίδιοι, καθώς από ταινία σε ταινία, τίποτα δεν άλλαζε, ήταν το κακό παιδί-.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60, ο Μπελμοντό είχε αρχίσει να ενοχλείται από τον ρόλο του νεαρού αντιήρωα. «Πολλές φορές, έβγαινα με μια γκόμενα και κάποιο παιδί ήθελε να μου κάνει κακό», είπε ο Μπελμοντό σε μια συνέντευξη, όπως διαβάζουμε στους New York Times. «Συνήθιζα να παλεύω μαζί τους. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα. Όλοι θέλουν να λένε ότι έχουν ισοπεδώσει τον Μπελμοντό».

Στο αποκορύφωμα της καριέρας του, ο Μπελμοντό ήταν πολλά πράγματα, εκτός από μετριόφρων. Το 1966, μιλώντας στον κριτικό κινηματογράφου και δημοσιογράφο Ρεξ Ριντ, ειρωνέυτηκε και χλεύασε με περίσσια υπεροψία τους Αμερικανούς θαυμαστές που έκαναν ουρά έξω από τα σινεμά για να δουν τις ταινίες του. «Δεν τους κατηγορώ», είπε, καπνίζοντας ένα τσιγάρο στο Harry’s Bar στη Βενετία. «Αξίζει να στέκεσαι στην ουρά για να με δεις».

Όταν ο δημοσιογράφος τον ρώτησε τότε για τους φημολογούμενους δεσμούς του με άλλες γυναίκες, την στιγμή που ήταν παντρεμένος με την μπαλαρίνα Ελοντί Κονσταντίν, εκείνος απάντησε «Ακούστε, είμαι μόνο 32 ετών. Δεν είμαι νεκρός. Και παρακαλώ να θυμάστε ότι είμαι Γάλλος. Είμαι ευτυχισμένος στον γάμο μου φέτος, αλλά του χρόνου; Ποιος ξέρει;».

Ο Γκοντάρ είχε δίκιο. Το «Με κομμένη την ανάσα» είναι πράγματι ένα ντοκιμαντέρ για τον Μπελμοντό.