Θα μπορούσε η κλιματική αλλαγή να επηρεάσει αρνητικά τη γονιμότητα; Ερευνητές υποστηρίζουν ότι είναι δυνατόν. Το 2023 ήταν το πιο θερμό έτος που έχει καταγραφεί ποτέ. Όμως το 2024 φαίνεται ότι θα το ξεπεράσει. Καθώς οι θερμοκρασίες συνεχίζουν να αυξάνονται, οι χώρες θα προσπαθήσουν να αποτρέψουν τους θανάτους από καύσωνα και να αντιμετωπίσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Όσο όμως η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχίζεται, θα μπορούσε να έχει και άλλες, λιγότερο αναμενόμενες,  παρενέργειες. Μία από αυτές είναι η μείωση στα ποσοστά γονιμότητας, όπως αποδεικνύουν πρόσφατες έρευνες.

Νέα επιστημονική μελέτη, από το τμήμα Δημογραφικών Ερευνών του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ στη Γερμανία, τεκμηριώνει τη σχέση μεταξύ ακραίας ζέστης και τεκνοποίησης. Η έρευνα έδειξε ότι το ποσοστό γονιμότητας στην Ισπανία μειώθηκε περίπου εννέα μήνες μετά από εξαιρετικά ζεστές ημέρες, απηχώντας πρόσφατα στοιχεία από χώρες σε όλο τον κόσμο. Αν και η επίδραση αυτή είναι γενικά μικρή, θα μπορούσε να αυξηθεί καθώς επιταχύνεται η κλιματική αλλαγή.

Μικρή αλλά σταθερή μείωση

Σύμφωνα με τον Εconomist, οι ερευνητές του Μαξ Πλανκ υπολόγισαν το συνολικό ποσοστό γονιμότητας (ΣΠΓ) της Ισπανίας, τον μέσο αριθμό παιδιών που αναμένεται να αποκτήσει μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της ζωής της, με βάση τους δείκτες γεννητικότητας για κάθε μήνα μεταξύ 2010 και 2018. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν μετεωρολογικά δεδομένα για να δουν πώς μεταβάλλεται το ΣΠΓ ανάλογα με τη θερμοκρασία. Διαπίστωσαν σαφή πτώση του ΣΠΓ εννέα μήνες μετά από ημέρες με μέση θερμοκρασία μεταξύ 25-30°C. Η μείωση ήταν μικρή αλλά σταθερή, ανερχόμενη σε περίπου 0,3% (που ισοδυναμεί με περίπου 85 λιγότερα μωρά) για κάθε τέτοια ημέρα ενός μήνα. Η επίδραση αυξανόταν με τη θερμοκρασία: για κάθε επιπλέον ημέρα άνω των 30°C, η πτώση πλησίαζε το 0,8%.

Καιρός και γονιμότητα

Ο καιρός και η γονιμότητα συνδέονται εδώ και πολύ καιρό. Για ένα πράγμα, οι ανθρώπινες γεννήσεις παρουσιάζουν εποχιακά μοτίβα που δείχνουν ότι η σύλληψη γίνεται πιο τακτικά κατά τη διάρκεια ψυχρότερων περιόδων. Αλλά αυτή η νέα έρευνα έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά από πρόσφατες εργασίες που αναφέρουν πτώση των ποσοστών γεννήσεων μετά από αιχμές στη μέση ημερήσια θερμοκρασία σε όλο τον κόσμο. Καθώς τέτοιου είδους θερμικά σοκ είναι προσωρινά, αυτό δεν σημαίνει ότι οι θερμότερες χώρες θα έχουν απαραίτητα τα χαμηλότερα μέσα ποσοστά γεννήσεων.

Περισσότερη ζέστη, λιγότερα μωρά

Στην Αμερική, δημογραφικά δεδομένα που καλύπτουν μια χρονική περίοδο πάνω από 70 χρόνων, δείχνουν ότι μια ημέρα με θερμοκρασία πάνω από 27 βαθμού Κελσίου, προκαλεί κατά μέσο όρο 0,4% πτώση του ποσοστού γεννήσεων (που αντιστοιχεί σε 1.150 μωρά) εννέα μήνες αργότερα, σε σχέση με μια ήπια ημέρα.

Παρόμοια, αποτελέσματα έχουν αναφερθεί στη Νότια Κορέα, τη Βραζιλία και την υποσαχάρια Αφρική. Τον Μάρτιο, έρευνα του Κέντρου Οικονομικών και Περιφερειακών Μελετών HUN-REN στην Ουγγαρία ανέφερε ότι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο παρατηρείται μείωση του ποσοστού γεννήσεων κατά 0,7% για κάθε επιπλέον ημέρα που η θερμοκρασία ξεπερνάει τους 15 βαθμούς Κελσίου

Τι συμβαίνει; Μια πιθανότητα είναι ότι οι άνθρωποι δεν είναι διατεθειμένοι να ασχοληθούν με το αγαπημένο τους άθλημα όταν ο καιρός είναι καυτός. Αυτό επιβεβαιώνεται από μια μικρή ανάκαμψη σε όλες τις μελέτες κατά τους μήνες που ακολουθούν μια πτώση είτε στους δείκτες γεννήσεων, είτε στο ποσοστό γονιμότητας, γεγονός που υποδηλώνει ότι κάποια σύλληψη απλώς αναβάλλεται.

Tο θερμικό στρες οδηγεί σε μειωμένη ποιότητα και κινητικότητα του σπέρματος δύο έως οκτώ εβδομάδες αργότερα

Αλλά τα δεδομένα αποκαλύπτουν ότι υπάρχει κάτι περισσότερο. Το 2022 ερευνητές του Κέντρου Κοινωνικών Επιστημών HUN-REN της Ουγγαρίας, δημοσίευσαν μελέτη η οποία παρακολουθούσε το ποσοστό σύλληψης της Ουγγαρίας ως συνάρτηση του καιρού.

Επειδή είχαν πρόσβαση σε εβδομαδιαία δεδομένα εγκυμοσύνης και όχι μόνο στο μηνιαίο ποσοστό γεννήσεων, μπόρεσαν να αποκτήσουν μια πιο λεπτομερή εικόνα. Διαπίστωσαν ότι οι εγκυμοσύνες δεν ήταν πολύ λιγότερο πιθανές τις ζεστές ημέρες σε σχέση με τις δροσερές – η πτώση ήρθε περίπου δύο εβδομάδες αργότερα.

Το θερμικό στρες βλάπτει το σπέρμα

Αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι υπεύθυνος είναι ένας βραδείας δράσης φυσιολογικός μηχανισμός. Αν είναι έτσι, είναι πιθανό να αφορά το σπέρμα. Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει έντονη αλλά προσωρινή πτώση του αριθμού και της ποιότητας του σπέρματος μετά από πειραματικά προκαλούμενα θερμικά σοκ. Το κρίσιμο είναι ότι οι επιπτώσεις αυτές εμφανίστηκαν σταδιακά λίγες εβδομάδες μετά το τέλος της έκθεσης στη θερμότητα. Μια άλλη μελέτη έδειξε παρόμοια αποτελέσματα σε ανθρώπους, με το θερμικό στρες να οδηγεί σε μειωμένη ποιότητα και κινητικότητα του σπέρματος δύο έως οκτώ εβδομάδες αργότερα.

Όποια και αν είναι η αιτία, η επίδραση της ζέστης στα ποσοστά γονιμότητας φαίνεται να είναι μέτρια και εν μέρει αντιστρέψιμη. Προς το παρόν, λένε οι ερευνητές του Μαξ Πλανκ, οι κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές τάσεις είναι πιο σημαντικές. Όμως, καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη επιδεινώνεται, ακόμη πιο ζεστά καλοκαίρια μπορεί να εντείνουν την αρνητική επίδραση στη γονιμότητα –  ή αλλιώς να παρατείνουν τον αντίκτυπό της.

Όλα αυτά μπορεί να είναι ένα ακόμη επιχείρημα υπέρ του κλιματισμού. Στην αμερικανική μελέτη, η οποία περιλάμβανε στοιχεία από το 1931, η επίδραση της ζέστης στη γονιμότητα άρχισε να μειώνεται τη δεκαετία του 1970, καθώς ο κλιματισμός υιοθετήθηκε ευρύτερα. Το «Netflix and chill»

Headlines