Αντρέι Κουρκόφ: «Ζούμε άλλη μία προσπάθεια να μετατραπούν οι Ουκρανοί σε Ρώσους»

Ο συγγραφέας Αντρέι Κουρκόφ είναι από τους πιο γνωστούς ουκρανούς συγγραφείς. Τα περισσότερα βιβλία του είναι γραμμένα στα ρωσικά, ενώ στην αρχή της ρωσικής εισβολής ο Κουρκόφ προσπάθησε να βρει κοινή γλώσσα με τους ρώσους αντιφρονούντες, ίσως σε μια προσπάθεια να συγκινήσει την «άλλη πλευρά». Οχι μόνον δεν τα κατάφερε, αλλά και προκάλεσε την αγανάκτηση των συμπατριωτών του για αυτή του την προσπάθεια.

«Ο μόνος τρόπος για να σταματήσει ο πόλεμος είναι να εξαφανιστεί ο Πούτιν» λέει ο συγγραφέας Αντρέι Κουρκόφ

Ο ίδιος ζει και γράφει στο Κίεβο, το τελευταίο διάστημα καταγράφει τις εμπειρίες πολέμου του ίδιου και των ανθρώπων γύρω του. Παραμένει ιδιαίτερα οξυδερκής και ταλαντούχος συγγραφέας, αν και τα δυόμισι χρόνια πολέμου έχουν προσθέσει και σε αυτόν πολλές ρυτίδες στο πρόσωπο και έναν σιωπηλό πόνο στα μάτια. Εναν πόνο που συναντά κανείς πλέον σε μεγάλη μερίδα των Ουκρανών.

«ΤΑ ΝΕΑ» τον συνάντησαν στις Χρυσές Πύλες, την αγαπημένη γειτονιά του Κουρκόφ στο Κίεβο.

Σε ένα από τα βιβλία σας είχατε «προβλέψει» την εισβολή στην Κριμαία. Προβλέψατε και την εισβολή πλήρους κλίμακας;

Δεν θα μπορούσα να την προβλέψω. Ηταν σαφές ότι κάτι επρόκειτο να συμβεί, διότι η κατάσταση για τον Πούτιν δεν ήταν πολύ βολική. Κανείς δεν αναγνώριζε την προσαρτημένη Κριμαία, καθώς και το Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, ο ίδιος έχανε χωρίς να κερδίζει και ήταν σαφές ότι αυτό δεν θα έμενε έτσι για πολύ καιρό.

Αλλά πριν ξεκινήσει η εισβολή πλήρους κλίμακας, πίστευα ότι θα ήταν άλλος ένας τοπικός πόλεμος στο Ντονμπάς, κατάληψη της διοικητικής επικράτειας της περιφέρειας. Δεν περίμενα ότι ολόκληρη η Ουκρανία θα βρισκόταν υπό βομβαρδισμό και δεν περίμενα ότι θα μετατρεπόταν σε έναν πραγματικό παγκόσμιο πόλεμο.

Γιατί έγινε αυτός ο πόλεμος;

Αυτό μπορεί να αναχθεί στις ιστορικές συμπάθειες του Πούτιν, ο οποίος στην αρχή συμπαθούσε πολύ τον Ιβάν τον Τρομερό, αλλά πριν από τον πόλεμο άρχισε να υμνεί τον Μεγάλο Πέτρο. Είχα αναρωτηθεί, γιατί άραγε ο Πούτιν άρχισε να θεωρεί τον Πέτρο ως τον μεγαλύτερο τσάρο της Ρωσίας. Αφού ο Πέτρος αγαπούσε την Ευρώπη, έμαθε να κατασκευάζει πλοία στο Αμστερνταμ, προσκάλεσε γερμανούς γιατρούς να μετακομίσουν στην Αγία Πετρούπολη κ.λπ.

Και τελικά κατάλαβα ότι αυτό είχε να κάνει με το γεγονός ότι ο Πέτρος νίκησε τον χετμάνο (σ.σ. ουκρανός στρατιωτικός διοικητής που ασκούσε χρέη κυβερνήτη των Ουκρανών και οριζόταν κατόπιν εκλογών) Μαζέπα και 11 χρόνια αργότερα (1720) υπέγραψε το πρώτο διάταγμα που απαγόρευε την έκδοση θρησκευτικών βιβλίων και κειμένων στην ουκρανική γλώσσα.

Διέταξε επίσης να αφαιρεθούν όλα τα ήδη υπάρχοντα ουκρανικά κείμενα από τις εκκλησίες της Ουκρανίας. Αυτή ήταν η αρχή του εκρωσισμού, η αρχή των προσπαθειών αφομοίωσης των Ουκρανών. Και οι προσπάθειες αυτές συνεχίστηκαν ακατάπαυστα. Και τώρα αυτό που ζούμε είναι μια άλλη προσπάθεια να μετατραπούν οι Ουκρανοί σε Ρώσους. Αυτός είναι ο κύριος λόγος του πολέμου.

O συγγραφέας Αντρέι Κουρκόφ

Πιστεύετε ότι αυτός είναι ένας πόλεμος του ενός ανθρώπου, του Πούτιν, ή είναι πόλεμος όλων των Ρώσων;

Δεδομένου ότι μιλάμε για μια χώρα με συλλογική νοοτροπία, πρόκειται για πόλεμο όλων των Ρώσων. Στο YouTube – ας πούμε – υπάρχουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες βίντεο με ανθρώπους στους δρόμους ρωσικών χωριών και πόλεων, όπου όλοι απαιτούν την καταστροφή της Ουκρανίας. Και λένε ότι η Ρωσία είναι ανίκητη και πρέπει να παραμείνει ανίκητη, δηλαδή αυτή η αίσθηση της αυτοκρατορίας και της υπερηφάνειας για την αυτοκρατορία σου, ακόμη και αν εσύ προσωπικά δεν έχεις απολύτως τίποτα. Είναι ευθύνη όλης της Ρωσίας και όχι μόνο του Πούτιν αυτός ο πόλεμος.

Τι πρέπει να καταλάβουν οι άλλες χώρες για τη Ρωσία και την Ουκρανία στην παρούσα κατάσταση;

Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να καταλάβουν για τη Ρωσία, όχι τόσο για την Ουκρανία. Διότι το κύριο σημείο αναφοράς των μελλοντικών προβλημάτων και γεγονότων είναι η Ρωσία. Και συγκεκριμένα, το εντελώς αδικαιολόγητο ψυχωτικό ενδιαφέρον της Ρωσίας για τα εδάφη άλλων λαών.

Οταν λέτε άλλων λαών δεν εννοείτε μόνο την Ουκρανία;

Βέβαια. Ο Μεντβέντεφ, για παράδειγμα, αλλά και άλλοι ρώσοι πολιτικοί μιλούν ανοιχτά για την ένωση της περιοχής του Καλίνινγκραντ με τη Ρωσία. Δηλαδή, θα κόψουν έναν διάδρομο, θα πάρουν ένα μέρος της Λιθουανίας ή ένα μέρος της Πολωνίας ή κάτι άλλο. Αυτό είναι το όνειρό τους, το οποίο μπορεί εύκολα να γίνει σχέδιο δράσης και αυτό το σχέδιο πιθανόν να υπάρχει ήδη. Οπως το σχέδιο για την κατάληψη της Κριμαίας υπήρχε 20 χρόνια πριν από την υλοποίησή του.

Πώς θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος;

Οσο ο Πούτιν είναι στην εξουσία, αυτός ο πόλεμος θα συνεχιστεί. Ο μόνος τρόπος για να σταματήσει ο πόλεμος είναι να εξαφανιστεί ο Πούτιν.

Επειτα από αυτό θα ξεκινήσει ένας εσωτερικός μικρός εμφύλιος πόλεμος στο Κρεμλίνο. Μεταξύ τουλάχιστον τεσσάρων ομάδων. Αυτές είναι οι ομάδες της FSB, της GRU και των στρατηγών. Μια τέταρτη ομάδα είναι οι ολιγάρχες που μέχρι τότε δεν θα έχουν πέσει από τα παράθυρα. Μόνο αν οι ολιγάρχες μπορέσουν να κερδίσουν αυτή την εσωτερική σύγκρουση και να τοποθετήσουν τον άνθρωπό τους στη θέση του Πούτιν ο μεγάλος πόλεμος με την Ουκρανία θα τελειώσει.

Οι ολιγάρχες θα θελήσουν να αποκαταστήσουν τις σχέσεις με τη Δύση το συντομότερο δυνατό. Διότι ούτε οι στρατηγοί της FSB, ούτε οι στρατηγοί της GRU, ούτε οι στρατηγοί του στρατού χρειάζονται σχέσεις με τη Δύση. Αν μία από αυτές τις ομάδες στρατηγών κερδίσει, μπορεί να υπάρξει μια ανάπαυλα για μερικούς μήνες, αλλά στη συνέχεια ο πόλεμος θα συνεχιστεί. Και θα συνεχιστεί είτε μέχρι την κατάρρευση της ρωσικής οικονομίας, είτε μέχρι την κατάρρευση του μετώπου στην Ουκρανία.

Επειτα από αυτό, θα μπορέσουν οι Ουκρανοί να είναι φίλοι με τους Ρώσους;

Νομίζω πως όχι. Παρά μόνον ίσως σε 100 χρόνια όταν δεν θα υπάρχουν πια ζωντανοί μάρτυρες των σημερινών γεγονότων και όλα αυτά θα είναι μια παλιά ιστορία.

Και πώς θα μπορέσουν οι Ουκρανοί και οι άλλοι λαοί να ζήσουν δίπλα τους τα επόμενα χρόνια;

Θα πρέπει να περάσουν διαδικασία αυτοκάθαρσης, όπως οι Γερμανοί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μόνο που τους Γερμανούς βοήθησαν οι Αμερικανοί, κανείς δεν θα βοηθήσει τους Ρώσους, εκτός από τους ίδιους τους εαυτούς τους. Δηλαδή, αν η ρωσική λεγόμενη αντιπολίτευση δεν επιστρέψει στη Ρωσία μετά την κατάρρευση και δεν αναλάβει την ευθύνη για την αλλαγή, τον μετασχηματισμό της κοινωνίας, δεν θα γίνει τίποτα. Και ο κίνδυνος θα παραμείνει για όλες τις γειτονικές χώρες.

Εκτός από τη ναζιστική Γερμανία, υπάρχουν άλλα ιστορικά παραδείγματα;

Δεν βλέπω κανένα. Στην ουσία πρόκειται για πόλεμο δύο πολιτισμών. Πόλεμο μιας χώρας που θεωρεί ότι είναι ηθικά πιο καθαρή, πιο χριστιανική από τις άλλες. Και ότι έχει το δικαίωμα να καταλαμβάνει τα εδάφη των άλλων. Ενάντια σε δημοκρατικές χώρες που πιστεύουν ότι κάθε χώρα έχει το δικαίωμα σε απαραβίαστα σύνορα, στους νόμους της, στα σύμβολά της και στην ιστορία της.

Πολλοί ξένοι δεν καταλαβαίνουν σε τι διαφέρουν οι Ρώσοι από τους Ουκρανούς.

Είναι διαφορετικοί νοητικά. Οι Ρώσοι είναι κολεκτιβιστές, δηλαδή άνθρωποι συνηθισμένοι στη συλλογική σκέψη, στη συλλογική υποταγή, στη συλλογική δράση. Οι Ουκρανοί είναι ατομικιστές.

Οι Ρώσοι ζούσαν πάντα υπό μοναρχία, ξέρουν ότι πρέπει να αγαπάς τον τσάρο. Αν δεν σου αρέσει, πρέπει να σκοτώσεις αυτόν τον τσάρο και να αγαπήσεις τον επόμενο. Οι Ουκρανοί δεν είχαν τσάρο. Οι Ουκρανοί επέλεγαν τους δικούς τους χετμάνους, στη συνέχεια οργάνωναν δολοπλοκίες εναντίον τους για να βάλουν νέους χετμάνους. Και έτσι, κατ’ αρχήν, προέκυψε η αναρχία.

Η δημοκρατική αναρχία είναι μια παραδοσιακή κατάσταση της ουκρανικής κοινωνίας, στην οποία δεν αρέσουν οι κανόνες, δεν αρέσουν οι νόμοι, αλλά ταυτόχρονα αγαπά την ελευθερία και κυρίως σέβεται κάθε δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης, στην ελευθερία της δράσης, στην ελευθερία του λόγου. Και στην πραγματικότητα, για τους Ουκρανούς η ελευθερία είναι πιο σημαντική από τη σταθερότητα, για τους Ρώσους η σταθερότητα είναι πιο σημαντική από την ελευθερία.

Θα μπορούσα να πω ότι κάθε Ρώσος έχει στο μυαλό του την ίδια εικόνα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Καταρχάς, όλα τα σύμβολα της αυτοκρατορίας, επέστρεψαν μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Ενισχύθηκαν. Τώρα ο κάθε Ρώσος, είτε πλούσιος είτε φτωχός, βλέπει αυτή τη Ρωσική Αυτοκρατορία με τον ίδιο τρόπο, τόσο ισχυρή, τόσο δικέφαλη. Αντίθετα, ο κάθε Ουκρανός έχει τη δική του εικόνα για την Ουκρανία στην οποία ζει και στην οποία θα ήθελε να ζήσει.

Διότι οι Ουκρανοί έχουν πιο πλούσια φαντασία. Γι’ αυτό η Ουκρανία έδωσε τον Νικολάι Γκόγκολ και όχι η Ρωσία. Αυτό είναι ένα ξεχωριστό θέμα, για τον Γκόγκολ. Παρεμπιπτόντως, ο Γκόγκολ ευθύνεται εν μέρει για αυτόν τον πόλεμο.

Ο Γκόγκολ και τα μαθήματα ιστορίας

Θεωρείτε πως ο Γκόγκολ ευθύνεται εν μέρει για αυτόν τον πόλεμο. Με ποιον τρόπο;

Επειδή με τα βιβλία του δημιούργησε μόδα για οτιδήποτε ουκρανικό εντός της ρωσικής αριστοκρατίας. Και μετά από αυτό, αφού οι «Βραδιές σε ένα αγρόκτημα κοντά στην Ντικάνκα» και άλλες ιστορίες του άρχισαν να γίνονται δημοφιλείς από ρώσους αριστοκράτες και αστούς, όλοι έπαθαν μια «αρρώστια» με την Ουκρανία, άρχισαν να ψάχνουν για ουκρανούς μάγειρες, ουκρανούς υπηρέτες. Εντυναν τα παιδιά τους με κεντημένα πουκάμισα βισιβάνκα στην Αγία Πετρούπολη. Γι’ αυτούς οι Ουκρανοί έγιναν κάτι σαν τα αγαπημένα τους κατοικίδια.

Και τώρα αυτό κατά κάποιο τρόπο έχει περάσει στον ρωσικό γενετικό κώδικα. Δηλαδή, οι Ρώσοι, ακόμη και οι πιο απλοί, που δεν έχουν καμία σχέση με την Ουκρανία, δεν μπορούν να φανταστούν τη Ρωσική Αυτοκρατορία χωρίς την Ουκρανία.

Εκτός από τον Γκόγκολ, τι θα μπορούσαν να διαβάσουν οι άνθρωποι για να καταλάβουν καλύτερα το τι συμβαίνει μεταξύ Ουκρανίας – Ρωσίας;

Πρώτα απ’ όλα, την ιστορία της Ουκρανίας του 17ου αιώνα, όταν η Ουκρανία ήταν de facto ελεύθερη επικράτεια, υπήρχαν χετμάνοι, οι οποίοι εκλέγονταν με εκλογές, είχε τη δική της διπλωματική υπηρεσία και τον δικό της κοζάκικο στρατό. Και την ίδια στιγμή βρισκόταν συνεχώς σε πόλεμο με τη Ρωσία, με τους Πολωνούς και προσπαθούσε να έρθει πιο κοντά στους Τατάρους και τους Τούρκους.

Εκείνη την εποχή οι ουκρανοί χετμάνοι δεν σκέφτονταν να εισαγάγουν το δικό τους χρήμα, το δικό τους νόμισμα. Χρησιμοποιούσαν πολωνικό ασήμι, ρωσικό ασήμι, τουρκικό χρυσό και ούτω καθεξής. Δηλαδή, ήταν μια τέτοια οντότητα, η οποία στεκόταν αρκετά σταθερά για εκατό χρόνια στα εδάφη της κεντρικής Ουκρανίας και μέχρι τα δυτικά σύνορα, δηλαδή μέχρι το Καμινέτς – Ποντόλσκι κ.ο.κ. Και για το 1654, για την περίφημη επιστολή του χετμάνου Μπογντάν Χμελνίτσκι, με την οποία υποτίθεται ότι ζητάει τη βοήθεια του ρώσου τσάρου στον πόλεμο κατά των Πολωνών.

Οι Ρώσοι για κάποιον λόγο αρνούνται να παρουσιάσουν το πρωτότυπο αυτής της επιστολής. Είναι η αρχή του τέλους της ανεξαρτησίας της ουκρανικής επικράτειας.

Τα καλύτερα βιβλία, που είναι μεταφρασμένα στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, είναι «Οι πύλες της Ευρώπης» του Σεργίι Πλοχίι και το βιβλίο ιστορίας του Γιαροσλάβ Χρισιάκ (μεταφρασμένα στα αγγλικά). Οπου μπορεί κανείς να καταλάβει το πώς όλο το προηγούμενο διάστημα η Ρωσία πολέμησε κατά του ουκρανικού ατομικισμού. Οταν για παράδειγμα οι Ουκρανοί δεν ήθελαν να ενταχθούν στις κολεκτίβες τη δεκαετία του ‘20 και έγινε η πρώτη μαζική απέλαση ουκρανών αγροτών στη Σιβηρία, πάνω από 100 χιλιάδες οικογένειες. Στη συνέχεια, το Γολοντόμορ – μια τιμωρία για την ίδια απροθυμία των Ουκρανών να συμμετάσχουν στη συλλογική γεωργία.

* Βιβλία του Αντρέι Κουρκόφ κυκλοφορούν μεταφρασμένα στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

Premium έκδοση «Τα ΝΕΑ»