Λειψυδρία: Σε χειρότερη μοίρα οι φτωχότεροι – Ο «χάρτης» με τις κόκκινες περιοχές και η απειλή για την Ελλάδα

Νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης στην Ολλανδία προειδοποιεί ότι η κλιματική αλλαγή και οι κοινωνικοοικονομικοί μετασχηματισμοί θα επιδεινώσουν τη λειψυδρία, επηρεάζοντας δυσανάλογα τους πληθυσμούς στις χώρες της Νότιας Ασίας. Τα ανθρώπινα όντα χρειάζονται καθαρό νερό για πόση, για αποχέτευση, για παραγωγή τροφής και ενέργειας, και γενικότερα για παραγωγή αγαθών. Σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής παλεύουν με τις προκλήσεις της λειψυδρίας.

Η μελέτη ρίχνει φως στην αυξανόμενη κρίση της πρόσβασης σε καθαρό νερό παγκοσμίως. Οι ερευνητές έχουν τονίσει ότι η κλιματική αλλαγή και η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη θα έχουν πολύπλευρες επιπτώσεις στη διαθεσιμότητα, την ποιότητα και τη ζήτηση για υδάτινους πόρους στο μέλλον. Η κατανόηση αυτών των τριών αλληλένδετων παραγόντων είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του μέλλοντος της λειψυδρίας.

Η μελέτη εκτιμά ότι, επί του παρόντος, το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε περιοχές όπου το καθαρό νερό είναι σπάνιο για τουλάχιστον έναν μήνα κάθε χρόνο, και το ποσοστό αυτό αναμένεται να ανέλθει στο 66% μέχρι το τέλος του αιώνα.

Ποιους πλήττει περισσότερο η λειψυδρία

Η λειψυδρία αναμένεται να αυξηθεί παγκοσμίως, εντούτοις, οι επιπτώσεις της δεν θα είναι ομοιόμορφα κατανεμημένες. Η λειψυδρία στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, για παράδειγμα, τείνει να εντείνεται μόνο κατά τη διάρκεια ορισμένων μηνών του έτους. Αντίθετα, οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν συχνά σοβαρές ελλείψεις νερού που επιμένουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στο μέλλον, η Νότια Ασία είναι πιθανό να αντιμετωπίσει τα πιο σημαντικά ζητήματα λειψυδρίας, κυρίως λόγω της ταχείας αύξησης του πληθυσμού, της οικονομικής ανάπτυξης, της κλιματικής αλλαγής και της επιδείνωσης της ποιότητας του νερού.

Τα ευρήματα της μελέτης, που δημοσιεύθηκαν στο «Nature Climate Change», τονίζουν ότι η έλλειψη καθαρού νερού αποτελεί απειλή τόσο για την ανθρωπότητα όσο και για τα οικοσυστήματα, καθιστώντας όλο και πιο δύσκολο να αγνοηθεί. Η μελέτη προτείνει ότι, εκτός από τη σημαντική μείωση της ζήτησης νερού, πρέπει να επικεντρωθούμε στην εξάλειψη της ρύπανσης των υδάτων για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης του νερού.

Το ζήτημα του πόσιμου νερού γίνεται όλο και πιο κρίσιμο μέρα με τη μέρα, καθώς περίπου 4,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό, υπογραμμίζοντας την ανησυχητική κλίμακα του προβλήματος. Το γεγονός αυτό αποκαλύφθηκε σε μελέτη που διεξήχθη από επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η οποία κάλυψε 135 χώρες. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι ο πραγματικός αριθμός των ανθρώπων που πλήττονται από τη λειψυδρία είναι διπλάσιος από ό,τι είχε καταγραφεί προηγουμένως. Οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει ότι η κατάσταση θα μπορούσε να επιδεινωθεί εάν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα.

Η κατάσταση είναι πιθανό να επιδεινωθεί λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής – Ένα στα τρία παιδιά παγκοσμίως, ή 739 εκατομμύρια παιδιά, ζουν σε περιοχές με λειψυδρία

Σύμφωνα με την Esther Greenbud, ερευνήτρια στο Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Υδατικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, το γεγονός ότι ένα τόσο μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό είναι ανησυχητικό και απαράδεκτο. Εξέφρασε την έκπληξή της που, παρά την κατάσταση αυτή, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεν λαμβάνουν σοβαρά υπόψη το ζήτημα της ασφάλειας του πόσιμου νερού και της εξοικονόμησης νερού. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι η κρίση του νερού γίνεται παγκόσμιο ζήτημα και ότι η αποτυχία ελέγχου της σπατάλης νερού και η εφαρμογή μέτρων διατήρησης θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακόμη πιο σοβαρές συνέπειες.

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που σχετίζονται με το νερό είναι η έλλειψη ακριβών δεδομένων, γεγονός που αποκαλύπτει την παγκόσμια αποτυχία των κυβερνήσεων. Το γεγονός ότι μόνο ένα μικρό μέρος του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό αναδεικνύει την ανεπάρκεια των υφιστάμενων δεδομένων. Σύμφωνα με την Esther Greenbud, δεδομένα ποιότητας για το νερό είναι διαθέσιμα μόνο για το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού. Ακόμη και οι πλούσιες χώρες δεν διαθέτουν επαρκή στοιχεία για το καθαρό νερό. Σε αυτήν την κατάσταση, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το εάν οι άνθρωποι σε μειονεκτούσες χώρες θα λάβουν ποτέ καθαρό νερό. Αυτή η πραγματικότητα δείχνει ότι ο κόσμος είναι πολύ πίσω στην επίτευξη των θεμελιωδών στόχων του, κάτι που δεν είναι θετικό σημάδι.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα Ηνωμένα Έθνη έθεσαν στόχο στο πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) το 2015 να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε ασφαλές και οικονομικά προσιτό πόσιμο νερό για όλους έως το 2030, στόχος που μοιάζει πλέον σαν ένα μακρινό όνειρο. Σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Αξιολόγησης Υπόγειων Υδάτινων Πόρων, περίπου 2,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν λειψυδρία για περίπου 30 ημέρες το χρόνο.

Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν προειδοποιήσει ότι εάν η παγκόσμια χρήση νερού αυξηθεί ακόμη και κατά 1% τις επόμενες τρεις δεκαετίες, ο κόσμος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια σοβαρή κρίση νερού. Η Νότια Ασία, όπου 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι ήδη παλεύουν με τη λειψυδρία, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των χωρών που δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό. Επιπλέον, οι άνθρωποι στην υποσαχάρια Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία και τις χώρες της Λατινικής Αμερικής στερούνται επίσης καθαρού νερού. Το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτές τις περιοχές είναι η παρουσία ρύπων στο νερό.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το 2020, περίπου το 33% του πληθυσμού στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος δεν είχε πρόσβαση σε καθαρό νερό. Επί του παρόντος, περίπου το 61% του πληθυσμού στην Ασία, το 25% στην Αφρική, το 11% στην Αμερική και το 3% στην Ευρώπη στερούνται καθαρού νερού. Η κατάσταση στην Ινδία είναι επίσης ανησυχητική, όπου περισσότεροι από 35 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν έλλειψη καθαρού νερού. Σύμφωνα με το NITI Aayog, ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 600 εκατομμύρια. Η UNICEF ανέφερε ότι το νερό σε 19,6 εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ινδία περιέχει υψηλά επίπεδα φθορίου και αρσενικού.

Είναι γνωστό ότι το νερό επηρεάζει άμεσα και έμμεσα τη ζωή μας. Από τη μια πλευρά, η κρίση του νερού επηρεάζει τη γεωργική παραγωγικότητα και από την άλλη, αυξάνει τις απειλές για τη βιοποικιλότητα, την επισιτιστική ασφάλεια και την ανθρώπινη υγεία. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η κρίση του νερού που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 6% έως το 2050. Σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι, ή το 26% του πληθυσμού, δεν έχουν ακόμη πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Υπάρχουν 436 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως και 133,8 εκατομμύρια στην Ινδία, που δεν έχουν αρκετό νερό για να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες.

Σύμφωνα με τη UNICEF, η κατάσταση είναι πιθανό να επιδεινωθεί λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Ένα στα τρία παιδιά παγκοσμίως, ή 739 εκατομμύρια παιδιά, ζουν σε περιοχές με λειψυδρία. Η Ινδία συγκαταλέγεται στις 37 χώρες που είναι πιο ευάλωτες στην κρίση του νερού. Η μελέτη της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης επισημαίνει ότι το 40% των υδάτινων πόρων της Ινδίας θα μπορούσε να εξαντληθεί έως το 2050.

Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι στιγμής χτυπούν «καμπανάκι» για τα 2/3 του πληθυσμού με μεσαία και χαμηλότερα εισοδήματα

Αυτό προκαλεί ανησυχία, και η υπερθέρμανση του πλανήτη αναμένεται να καταστήσει την κρίση του πόσιμου νερού μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα. Είναι απαραίτητο να ληφθούν άμεσα μέτρα, λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα του προβλήματος.

Σε ατομικό επίπεδο, είναι σημαντικό να χρησιμοποιείται με φειδώ το νερό, ενώ σε κυβερνητικό επίπεδο, απαιτούνται αλλαγές πολιτικής. Υιοθετώντας έναν οικολογικό τρόπο ζωής, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτήν την κρίση. Το νερό είναι ζωή και η διατήρησή του είναι συλλογική μας ευθύνη.

Η φθίνουσα διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων σε ολόκληρο τον κόσμο θα πρέπει να θεωρείται μία από τις πιο πιεστικές προκλήσεις περιβαλλοντικής ασφάλειας του αιώνα. Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι στιγμής χτυπούν «καμπανάκι» για τα 2/3 του πληθυσμού με μεσαία και χαμηλότερα εισοδήματα.

Σύμφωνα με την έρευνα, περίπου 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε χώρες της Ασίας (Ινδία, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές, Μπουτάν, Ιράν, Μαλδίβες, Νεπάλ, Σρι Λάνκα) αναγκάζονται να χρησιμοποιούν ακατάλληλο νερό. Ακόμα πιο δραματικές είναι οι διαστάσεις του προβλήματος στην υποσαχάρια Αφρική, όπου το 80% του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό. Ελλείψεις παρατηρούνται και στην Ωκεανία, με εξαίρεση την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία.

Αυτήν τη στιγμή, τα υδάτινα αποθέματα της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, από την οποία υδροδοτείται η Αττική, εμφανίζονται συρρικνωμένα κατά 30% σε σχέση με πέρυσι

Τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης φαίνεται πως βιώνει όλο και πιο έντονα η Ελλάδα, η οποία φέτος είναι αντιμέτωπη με συνθήκες έντονης ξηρασίας και με μια σοβαρή λειψυδρία να βρίσκεται προ των πυλών.

Η κατάσταση επιδεινώνεται από τις αυξανόμενες τουριστικές πιέσεις, από τις περιορισμένες βροχοπτώσεις της φετινής χρονιάς, αλλά και τις υψηλές θερμοκρασίες.

Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, αυτήν τη στιγμή, τα υδάτινα αποθέματα της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, από την οποία υδροδοτείται η Αττική, εμφανίζονται συρρικνωμένα κατά 30% σε σχέση με πέρυσι, τη στιγμή που οι ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ εμφανίζουν μείωση αποθεμάτων κατά 24% σε σύγκριση με πέρυσι.

Σε κατάσταση συναγερμού είναι και αρκετά νησιά. Στη Λέρο υπολειτουργούν οι μονάδες αφαλάτωσης, ενώ και οι γεωτρήσεις φαίνεται να στερεύουν. Στη Λευκάδα παρατηρείται μείωση της στάθμης της κεντρικής γεώτρησης, σε επίπεδα συναγερμού, λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας, ενώ διακοπές υδροδότησης, λόγω λειψυδρίας, ανακοινώθηκαν και στο Μεγανήσι.

Οξύ πρόβλημα αντιμετωπίζει και η Χίος, όπου στερεύει το φράγμα του Κατράρη στον νότο, ενώ ραγδαία είναι μείωση στο νερό των γεωτρήσεων.

«Εάν δεν ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την εξοικονόμηση νερού και τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων, η Αττική ενδέχεται να αντιμετωπίσει ξανά σοβαρά προβλήματα υδροδότησης»

Τον κώδωνα του κινδύνου για τη μείωση των υδατικών πόρων στη χώρα λόγω της κλιματικής αλλαγής, το οποίο χαρακτηρίζει εξαιρετικά σοβαρό, που επιδεινώνεται συνεχώς, κρούει η Αττικής Ελισσάβετ Φελώνη, καθηγήτρια Yδρολογίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής.

Μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο, η κυρία Φελώνη υπογραμμίζει ότι «εάν δεν ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την εξοικονόμηση νερού και τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων, η Αττική ενδέχεται να αντιμετωπίσει ξανά σοβαρά προβλήματα υδροδότησης, όπως αυτά που παρατηρήθηκαν πριν από τρεις δεκαετίες».

Περαιτέρω, δε, σημειώνει πως «για την αντιμετώπιση του προβλήματος της μείωσης των υδατικών πόρων στην Ελλάδα, απαιτείται μια ολιστική και μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα διασφαλίσει την επάρκεια του νερού για τις επόμενες δεκαετίες. Κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή παίζει η βελτίωση των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης, οι οποίες πρέπει να αναβαθμιστούν άμεσα για να μειωθούν οι διαρροές νερού, που αποτελούν ακόμη σημαντικό πρόβλημα σε πολλές περιοχές».

Αφαλατώσεις, γεωτρήσεις, αλλά και αλλαγές στην τιμολόγηση του νερού, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, στις επτά βασικές πρωτοβουλίες που περιλαμβάνει η στρατηγική της κυβέρνησης

Εν μέσω φόβων για την προοπτική πολέμων για το νερό, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) δημοσίευσε τον Μάρτιο μια λίστα με επτά πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν οι χώρες και οι αρμόδιες αρχές για να αντιμετωπίσουν τις διαφαινόμενες ελλείψεις νερού.

Αυτά περιλάμβαναν μέτρα για την προστασία και την αποκατάσταση φυσικών χώρων, τη βελτίωση της απόδοσης του νερού, την αντιμετώπιση διαρροών νερού, την εκμετάλλευση μη συμβατικών πηγών νερού όπως η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση λυμάτων και η εφαρμογή ολοκληρωμένων προσεγγίσεων στη λήψη αποφάσεων.

Αφαλατώσεις, γεωτρήσεις, αλλά και αλλαγές στην τιμολόγηση του νερού, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, στις επτά βασικές πρωτοβουλίες που περιλαμβάνει η στρατηγική της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, τις οποίες παρουσίασε σήμερα (11/9) ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρος Σκυλακάκης.