Η μη εξουσιοδοτημένη μετανάστευση προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μειώθηκε σημαντικά συνολικά τους πρώτους οκτώ μήνες του τρέχοντος έτους, ακόμη και όταν η πολιτική ρητορική και η βία κατά των μεταναστών αυξήθηκαν και τα ακροδεξιά κόμματα που υποστηρίζουν αντιμεταναστευτικές πολιτικές κέρδισαν στις δημοσκοπήσεις.

Υπήρξε, ωστόσο, μια έξαρση στις αφίξεις μεταναστών στα Κανάρια Νησιά, ένα ισπανικό αρχιπέλαγος κοντά στις αφρικανικές ακτές που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως εναλλακτικό σκαλοπάτι για την ηπειρωτική Ευρώπη. Η παράτυπη μετανάστευση κυριάρχησε στις ευρωπαϊκές κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιουνίου και επηρέασε τις πρόσφατες εκλογές στα κρατίδια της ανατολικής Γερμανίας, όπου ένα ακροδεξιό κόμμα κέρδισε για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα ότι επεκτείνει τους συνοριακούς ελέγχους γύρω από την επικράτειά της μετά την πρόσφατη επίθεση στο Ζόλινγκεν.

Αν απορείτε γιατί τα Γερμανικά δικαστήρια κατονομάζουν την Ελλάδα ως μη ασφαλή χώρα, αυτοί είναι κάποιοι από τους λόγους. Στα καμπς υπάρχει ένας νοσηλευτής για 200 άτομα.

Τι δείχνουν οι αριθμοί;

Παρά τις έντονες συζητήσεις, οι παράτυπες διελεύσεις από τα νότια σύνορα της ΕΕ -την περιοχή όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη μη εξουσιοδοτημένη μετανάστευση- μειώθηκαν κατά 35% από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο, σύμφωνα με τα τελευταία προκαταρκτικά στοιχεία που συγκέντρωσε ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης των Ηνωμένων Εθνών.

Σχεδόν 115.000 μετανάστες – λιγότερο από το 0,03% του πληθυσμού της ΕΕ – έχουν φθάσει χωρίς άδεια στην ΕΕ μέσω των οδών της Μεσογείου και του Ατλαντικού μέχρι στιγμής φέτος, σε σύγκριση με 176.252 κατά την ίδια περίοδο πέρυσι, αναφέρει ο ΟΗΕ. Αντίθετα, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, οι περισσότεροι από τους οποίους διέφευγαν από τις συγκρούσεις στη Συρία, εισήλθαν στην ΕΕ το 2015.

Τα στοιχεία που κοινοποίησε η Frontex για τα σύνορα και την ακτοφυλακή δείχνουν παρόμοια τάση: Οι μη εξουσιοδοτημένες διελεύσεις από τα νότια σύνορα της περιοχής μειώθηκαν συνολικά κατά 39% φέτος σε σύγκριση με πέρυσι. «Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν είναι αριθμητική φέτος, ούτε ήταν πέρυσι», δήλωσε στο Associated Press ο Φλάβιο ντι Τζιάκομο, εκπρόσωπος του γραφείου του ΔΟΜ για τη Μεσόγειο.

Στο σχεδιάγραμμα του AP, παρατηρούμε τις διαδρομές των μεταναστών και τις αφίξεις το 2023 και το 2024.

Η αντιμεταναστευτική υστερία είναι το τελευταίο καταφύγιο των πολιτικών απατεώνων

Η Camille Le Coz, αναπληρώτρια διευθύντρια του μη κερδοσκοπικού Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής στην Ευρώπη, δήλωσε ότι η παράτυπη μετανάστευση «λαμβάνει υπερβολικά μεγάλη προσοχή σε σύγκριση με το εύρος του ζητήματος και σε σύγκριση με άλλα ζητήματα που θα έπρεπε να αντιμετωπίζει η Ευρώπη, όπως η κλιματική αλλαγή». Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή για τους μετανάστες είναι από τη Βόρεια Αφρική, μέσω της επικίνδυνης κεντρικής Μεσογείου προς την Ιταλία.

Ωστόσο, περίπου 64% λιγότεροι μετανάστες αποβιβάστηκαν στην Ιταλία φέτος από ό,τι την ίδια περίοδο το 2023, σύμφωνα με τους αριθμούς του ΔΟΜ και της Frontex. Οι ειδικοί λένε ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της καταστολής που υποστηρίζεται από την ΕΕ στην Τυνησία και τη Λιβύη, η οποία έχει ως τίμημα τους μετανάστες, πολλοί από τους οποίους συλλαμβάνονται συστηματικά και πετιούνται στην έρημο (σ.σ. φυλακίζονται ή πεθαίνουν).

Ωστόσο, μένει να φανεί πόσο θα κρατήσει η πτωτική τάση. Οι λαθρέμποροι προσαρμόζονται πάντα γρήγορα και βρίσκουν νέες διαδρομές γύρω από τους συνοριακούς ελέγχους. Στην Ανατολική Μεσόγειο, τη δεύτερη πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή, τα δίκτυα διακινητών χρησιμοποιούν πλέον ταχύπλοα με όλο και πιο επιθετικούς τρόπους για να αποφύγουν τους ελέγχους και στοχεύουν σε νησιά που βρίσκονται πιο μακριά από τις τουρκικές ακτές στο κεντρικό Αιγαίο, σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές.

Ο αριθμός των μεταναστών που έφτασαν -αν έφτασαν- στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης και ξηράς κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του έτους αυξήθηκε κατά 57%, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο «στοπ» στις επαναπροωθήσεις που έκανε η ελληνική κυβέρνηση μετά το ναυάγιο της Πύλου. Μέχρι τότε οι πλειονότητα των προσφύγων φοβούνταν να περάσει από την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να ακολουθούν ακόμα πιο επικίνδυνες διαδρομές προς την Ιταλία.

Η Camille Le Coz, αναπληρώτρια διευθύντρια του μη κερδοσκοπικού Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής στην Ευρώπη.

Μια ανησυχητική έξαρση στον Ατλαντικό

Εν τω μεταξύ, η παράτυπη μετανάστευση από τη Δυτική Αφρική προς τα Κανάρια Νησιά μέσω του Ατλαντικού, η τρίτη πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή, έχει υπερδιπλασιαστεί. Περισσότεροι από 25.500 μετανάστες – κυρίως από το Μάλι, τη Σενεγάλη και άλλες χώρες της Δυτικής Αφρικής – είχαν φτάσει στα νησιά μέχρι τις 31 Αυγούστου, λέει ο ΟΗΕ. Αμέτρητοι άλλοι μετανάστες έχουν εξαφανιστεί κατά μήκος της διαδρομής, όπου οι θυελλώδεις άνεμοι και τα ισχυρά ρεύματα του Ατλαντικού λειτουργούν εναντίον τους.

Αρκετές βάρκες μεταναστών, που μετέφεραν μόνο τα λείψανα πολιτών του Μάλι, της Μαυριτανίας και της Σενεγάλης, βρέθηκαν φέτος να παρασύρονται μέχρι την Καραϊβική και τη Βραζιλία. Οι ακριβείς αριθμοί είναι δύσκολο να εξακριβωθούν, αλλά η ισπανική ομάδα για τα δικαιώματα των μεταναστών Walking Borders έχει αναφέρει περισσότερους από 4.000 νεκρούς ή αγνοούμενους.

Η τάση αυτή έχει θέσει τις ισπανικές αρχές σε συναγερμό για το φθινόπωρο, όταν οι συνθήκες στον Ατλαντικό είναι πιο ευνοϊκές για το ταξίδι.Το ύπουλο της διαδρομής φαίνεται να έχει κάνει ελάχιστα για να αποθαρρύνει τους επίδοξους μετανάστες, οι τάξεις των οποίων έχουν διογκωθεί και περιλαμβάνουν ανθρώπους από τη Συρία και το Πακιστάν, σύμφωνα με τους διασώστες. «Υπάρχουν καταστάσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως η κατάσταση στα Κανάρια Νησιά», παραδέχθηκε η Le Coz.

H ελληνική πραγματικότητα για τους ανήλικους είναι ακόμα πιο σκληρή, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που συγκέντρωσε η οργάνωση RSA. Οι ανήλικοι είναι πλέον αποκλεισμένοι και από το ελληνικό σχολείο.

Ανθρωπιστική κρίση και μετανάστευση

Οι ενήλικοι μετανάστες που καταφέρνουν να φτάσουν επιτυχώς στα Κανάρια νησιά συνήθως συνεχίζουν να μετακινούνται, με προορισμό την υπόσχεση για εργασία και ασφάλεια στην ηπειρωτική Ισπανία ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται βορειότερα. Αυτό όμως δεν ισχύει για χιλιάδες ασυνόδευτους ανηλίκους. Σύμφωνα με την ισπανική νομοθεσία, αυτοί οι νεαροί μετανάστες πρέπει να τεθούν υπό την προστασία της τοπικής αυτοδιοίκησης, γεγονός που οδηγεί σε υπερπλήρη καταφύγια και πολιτική κρίση.

Νωρίτερα φέτος, οι ηγέτες των νησιών αγωνίστηκαν ανεπιτυχώς για να μοιραστούν την ευθύνη και άλλες περιφέρειες της Ισπανίας.

Ο Ισπανός πρωθυπουργός Pedro Sánchez ταξίδεψε πρόσφατα σε τρεις χώρες της Δυτικής Αφρικής σε μια προσπάθεια να περιορίσει τη μετανάστευση. Στη Σενεγάλη, ο ίδιος και ο πρόεδρος Bassirou Diomaye Faye υπέγραψαν συμφωνίες για την προώθηση ευκαιριών προσωρινής εργασίας στην Ισπανία για πολίτες της Σενεγάλης και επαγγελματικής κατάρτισης στη Σενεγάλη. Συμφώνησαν επίσης να εντείνουν την αστυνομική συνεργασία.

Μετανάστες σε φουσκωτή λέμβο προσπαθούν να διασχίσουν τη Μάγχη για να φτάσουν στη Βρετανία, στην παραλία των αμμόλοφων Slack στο Wimereux της Γαλλίας, 4 Σεπτεμβρίου 2024.

Λίγα λόγια για την μετανάστευση στην Ελλάδα

Στις δομές της ενδοχώρας αλλά και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, αυτές διέμεναν συνολικά 18.412 άτομα την 30/6/2024. Στο 18% των διαμένοντων στις δομές δεν παρέχονται υλικές συνθήκες υποδοχής (σίτιση, οικονομικό βοήθημα κλπ). Ενώ η ελληνική νομοθεσία προβλέπει την παροχή οικονομικού βοηθήματος σε όλους τους αιτούντες/ούσες άσυλο που διαμένουν στο σύστημα υποδοχής της χώρας, προκύπτει ότι μόλις 43% των ανθρώπων που δικαιούνταν οικονομικό βοήθημα, το λαμβαναν πράγματι.
Κάτι που δημιουργεί προβληματισμό σε σχέση με το αν πιστώνονται και δεν αποδίδονται τα κονδύλια ή αν απλά δεν πιστώνονται. Την 30η Ιουνίου 2024, το 26% του συνολικού πληθυσμού στα προσφυγικά καμπς ήταν ανήλικοι/ες και το 34% γυναίκες.

«Οι κυριότερες χώρες καταγωγής των αιτούντων άσυλο που διαμένουν στις δομές εξακολουθούν να είναι χώρες με εστίες συγκρούσεων, καταρρίπτοντας το αφήγημα περί αποκλειστικά οικονομικών μεταναστών/ριών που αναπαράγεται συχνά απαξιωτικά στον δημόσιο λόγο. Συγκεκριμένα, η κύρια εθνικότητα των διαμενόντων στα καμπς είναι το Αφγανιστάν (27%), και ακολουθεί η Συρία (23%)» σύμφωνα με την RSA. «Τυχαία» είναι και οι χώρες καταγωγής που θέλει να εξαιρέσει ο Καγκελάριος Σολτς από το γερμανικό άσυλο.

Τα στοιχεία αυτά που παρείχε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου τα οποία δίδονται στους διεθνείς οργανισμούς, πιθανώς να είναι ανεπίκαιρα ως προς τους αριθμούς των ευάλωτων ατόμων στις δομές. Συγκεκριμένα, φαίνεται ότι ο σχετικός πίνακας που περιλαμβάνεται είναι ακριβές αντίγραφο εκείνου που είχε δοθεί πριν μερικούς μήνες, με ημερομηνία αναφοράς την 31/12/2023.

To γράφημα του RSA, δείχνει τον παραλογισμό με το οικονομικό βοήθημα. Χρήματα προϋπολογισμένα.

Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις

Παρά τα σημερινά αντιμεταναστευτικά αισθήματα, η γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης, η μείωση των γεννήσεων και η έλλειψη εργατικού δυναμικού έχουν αυξήσει την ανάγκη για μετανάστες εργαζόμενους για τη διατήρηση των συντάξεων και την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.

Και όσο οι μετανάστες δεν έχουν ευκαιρίες στις χώρες τους, η φυγή τους θα συνεχίζεται. Προσθέστε σε αυτό την αυξανόμενη αστάθεια και τις συγκρούσεις σε μέρη της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας που έχουν εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους.

«Δεν υπάρχει μαγική αποτροπή», δήλωσε η Le Coz. «Οι μετανάστες καταλήγουν να παίρνουν το τίμημα όλων αυτών: Διακινδυνεύουν τη ζωή τους, κάνουν δουλειές στην Ευρώπη όπου αντιμετωπίζουν αβέβαιο νομικό καθεστώς για χρόνια και είναι ευάλωτοι σε κάθε είδους εκμετάλλευση». Δηλαδή μέσω του κοινωνικού αποκλεισμού οδηγούνται στο περιθώριο με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ενώ εφαρμόζονται μακροπρόθεσμες λύσεις για την αντιμετώπιση της μη εξουσιοδοτημένης μετανάστευσης, όπως τα προγράμματα προσωρινής εργασίας για τους μετανάστες, εξακολουθούν να υπολείπονται. «Αυτό είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά αυτό πρέπει να συμβεί σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και χρειάζεται να εμπλακεί περισσότερο ο ιδιωτικός τομέας», πρόσθεσε η Le Coz.

Πηγές: Associated Press, RSA

Headlines