Όπλα στα σχολεία – Ένα ανεξέλεγκτο σύγχρονο Φαρ Ουέστ στις ΗΠΑ

Μετά το μακελειό στο λύκειο Κολουμπάιν του Κολοράντο, το 1999, έχουν γίνει τουλάχιστον άλλες 417 επιθέσεις με όπλα σε σχολεία ανά τις ΗΠΑ.

Ούτε λίγο, ούτε πολύ 383.000 μαθητές έχουν βιώσει τον εφιάλτη της ένοπλης βίας στα θρανία.

Αλλά τα στοιχεία αυτά μπορεί να έχουν ήδη αλλάξει.

Ίσχυαν έως τρία 24ωρα μετά το τελευταίο λουτρό αίματος σε σχολείο της Τζόρτζια.

Δράστης ήταν ένας ανήλικος μαθητής, που μόλις στα 14 χρόνια του έγινε μακελάρης με ένα όπλο, το οποίο ο 54χρονος κακοποιητικός πατέρας του θεώρησε ότι ήταν το τέλειο δώρο Χριστουγέννων.

Ήταν με αυτό το ημιαυτόματο AR-15 -ένα όπλο εφόδου, που αρχικά σχεδιάστηκε για τον αμερικανικό στρατό στα τέλη της δεκαετίας του 1950, αλλά σήμερα είναι best seller στις ΗΠΑ– που ο Κολς Γκρέι σκότωσε εν ψυχρώ τέσσερις ανθρώπους και τραυμάτισε άλλους εννέα.

Η τραγωδία επανέφερε με τον πλέον δραματικό τρόπο στο προσκήνιο ένα νοσηρό φαινόμενο που, αν και διαρκώς επαναλαμβανόμενο στις ΗΠΑ, δεν είχε βρεθεί στο επίκεντρο του φετινού προεκλογικού αγώνα.

Δύο μήνες πριν από τις κρίσιμες εκλογές του Νοεμβρίου, το θέμα της ανεξέλεγκτης οπλοκατοχής στις ΗΠΑ έχει μείνει επί της ουσίας εκτός της πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ -βολικά για τον ίδιο και τους Ρεπουμπλικανούς- και της Κάμαλα Χάρις.

Αν και πρόσφατα θύμα δολοφονικής απόπειρας -μάλιστα με τον ίδιο τύπου όπλο- ο Ρεπουμπλικανός πρώην και επίδοξος επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει επικεντρωθεί σε θέματα όπως ο πληθωρισμός και το μεταναστευτικό.

Η δε Δημοκρατική αντίπαλός του και νυν αντιπρόεδρος των ΗΠΑ εστιάζει κυρίως στην εξάλειψη των οικονομικών ανισοτήτων και στο δικαίωμα στην άμβλωση.

Κατά τη συνήθη πολιτική επωδό δε μετά από κάθε λουτρό αίματος, οι Δημοκρατικοί ζήτησαν νέους περιορισμούς στα όπλα και οι Ρεπουμπλικανοί αρκέστηκαν σε δηλώσεις αποτροπιασμού.

Ελλείψει όμως διακομματικής συναίνεσης, θεωρείται απίθανη η αυστηροποίηση της νομοθεσίας περί όπλων.

Άλλες χώρες, αντίθετα, δεν περίμεναν το επόμενο μακελειό.

Ηνωμένο Βασίλειο

Ως απάντηση στη μαζική δολοφονία στο Χάνγκερφορντ της Αγγλίας, το 1987, κατά την οποία ένας 27χρονος ένοπλος σκότωσε 16 άτομα, στο Ηνωμένο Βασίλειο ο νόμος περί πυροβόλων όπλων αυστηροποιήθηκε, απαγορεύοντας τα ημιαυτόματα όπλα και περιορίζοντας τις πωλήσεις ορισμένων κυνηγετικών.

Τα μέτρα έγιναν δρακόντεια έπειτα από ένα μεταγενέστερο μακελειό σε δημοτικό σχολείο στην πόλη Ντανμπλέιν στη Σκωτία, το 1996.

Οπλισμένος με τέσσερα πιστόλια, ένας 43χρονος -που αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα και είχε ιστορικό καταγγελιών σε βάρος του για κακοποίηση ανήλικων αγοριών- εκτέλεσε εν ψυχρώ 16 παιδιά ηλικίας 5 έως 6 ετών, καθώς και τη δασκάλα τους, προτού αυτοκτονήσει.

Μέχρι και σήμερα παραμένει ο πιο θανατηφόρος μαζικός πυροβολισμός στη βρετανική ιστορία.

Μέχρι το 1997, είχαν ληφθεί μέτρα για περιορισμό της κατοχής σχεδόν όλων των όπλων.

Δεκάδες χιλιάδες όπλα παραδόθηκαν στις αρχές, με το κράτος να αποζημιώνει τους ιδιοκτήτες με την αγοραία αξία.

Στα χρόνια που ακολούθησαν οι δολοφονίες με όπλα μειώθηκαν δραστικά.

Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει βιώσει μαζικούς πυροβολισμούς μετά την τραγωδία στο Ντανμπλέιν.

Καταγράφεται ωστόσο αύξηση των επιθέσεων με μαχαίρια, πέραν των τρομοκρατικών.

Νορβηγία

Παρά τα υψηλά επίπεδα οπλοκατοχής -συμπεριλαμβανομένων των κυνηγετικών όπλων- η Νορβηγία έχει χρόνια να βιώσει τον εφιάλτη των μαζικών πυροβολισμών.

Η σχετική νομοθεσία ήταν ήδη αυστηρή ακόμη και πριν από την τρομοκρατική επίθεση του 2011, σε δύο στάδια, με δράστη τον νεοναζί Άντερς Μπρέιβικ.

Άφησε πίσω του συνολικά 77 νεκρούς, στην πλέον πολύνεκρη επίθεση στη Νορβηγία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Μπρέιβικ εκτέλεσε 69 ανθρώπους με ένα ημιαυτόματο τουφέκι και ένα πιστόλι Glock, που κατείχε νόμιμα, ως μέλος λέσχης σκοποβολής και κάτοχος κυνηγετικής άδειας.

Εκείνη την εποχή, οι ιδιοκτήτες όπλων στη Νορβηγία έπρεπε να είναι αδειοδοτημένοι, άνω των 18 ετών και να παρέχουν «έγκυρο» λόγο κατοχής.

Παρά τα προφανή κενά, το αίτημα για περαιτέρω έλεγχο της οπλοκατοχής άργησε να υλοποιηθεί.

Επτά χρόνια μετά την τραγωδία, το νορβηγικό κοινοβούλιο ενέκρινε την απαγόρευση των ημιαυτόματων τουφεκιών.

Χρειάστηκε να περάσουν άλλα δύο χρόνια μέχρι να εφαρμοστεί πλήρως το μέτρο.

Έκτοτε, αν και παραμένουν σπάνιες, έχουν αναφερθεί επιθέσεις με άλλου τύπου όπλα, όπως π.χ. με τόξο και βέλη.

Νέα Ζηλανδία

Το 2019 υπολογίζεται ότι αντιστοιχούσε ένα πυροβόλο όπλο ανά τέσσερις κατοίκους της κατά τα λοιπά φιλήσυχης Νέας Ζηλανδίας.

Ανήκαν πρωτίστως σε αγρότες και κυνηγούς.

Κάθε σκέψη για αυστηρότερους ελέγχους είχε απορριφθεί μέχρι τότε, υπό την πίεση του ισχυρού λόμπι των όπλων και ελλείψει πολιτικής βούλησης.

Όμως όλα άλλαξαν μετά από τον «μαύρο» Μάρτιο εκείνης της χρονιάς, όταν ένας Αυστραλός ακροδεξιός εξτρεμιστής εισέβαλε σε δύο τζαμιά στο Κράιστσερτς και δολοφόνησε σε live μετάδοση μέσω Facebook 51 ανθρώπους.

Αμέσως μετά η κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας ανακοίνωσε σαρωτικές μεταρρυθμίσεις στον έλεγχο των όπλων.

Οι κάτοχοί τους είχαν στη διάθεσή τους έξι μήνες να τα παραδώσουν στις αρχές, λαμβάνοντας αποζημίωση, βάσει ενός προγράμματος που τελικά κόστισε πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια Νέας Ζηλανδίας.

Πάνω από 60.000 πυροβόλα όπλα και υπερτριπλάσιος αριθμός εξαρτημάτων, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων γεμιστήρων, αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία.

Μέχρι το καλοκαίρι του 2020, υπήρχαν πλέον σε ισχύ νέο μητρώο πυροβόλων όπλων, πλήρης καταγραφή όλων των σχετικών αγοραπωλησιών -με απαγόρευση πολλών τύπων όπλων- και αυστηροποίηση στην έκδοση αδειών οπλοκατοχής.

Αν και οι καταγεγραμμένες παραβάσεις σχετικά με τα πυροβόλα όπλα έχουν αυξηθεί, οι αρχές το αποδίδουν στους αυξημένους ελέγχους.

Αυστραλία

Το 1996 ένας μαζικός πυροβολισμός με 35 νεκρούς στο Πορτ Άρθουρ της Τασμανίας συγκλόνισε την Αυστραλία.

Ο δράστης είχε χρησιμοποιήσει ημιαυτόματο τουφέκι.

Η τραγωδία ώθησε την ομοσπονδιακή κυβέρνηση σε απαγόρευση των ημιαυτόματων τουφεκιών και άλλου τύπου πυροβόλων όπλων.

Περισσότερα από 650.000 όπλα εφόδου παραδόθηκαν στις αρχές και καταστράφηκαν, με αποζημίωση των ιδιοκτητών.

Το νομικό πλαίσιο για την έκδοση αδειών οπλοκατοχής έγινε πολύ πιο αυστηρό, με βασικές προϋποθέσεις την αιτιολόγηση «πραγματικής ανάγκης» για την κατοχή όπλων και την παρακολούθηση μαθημάτων ασφαλούς χρήσης.

Έκτοτε, το ποσοστό των Αυστραλών με άδεια οπλοκατοχής μειώθηκε στο μισό και τα περιστατικά ανθρωποκτονιών έχουν περιοριστεί θεαματικά.

Από το 2002 έχουν επιβληθεί, δε, περαιτέρω περιορισμοί στους τύπους όπλων που μπορούν να αγοράσουν πολίτες, καθώς και  αυστηρότερες ποινές για τους παραβάτες.

Σερβία

Ως πικρή «κληρονομιά» από τους πολέμους της δεκαετίας του ‘90, η Σερβία ήταν μέχρι πρότινος τρίτη παγκοσμίως στην κατά κεφαλήν κατοχή όπλων, πίσω μόλις από τις ΗΠΑ και την σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο Υεμένη.

Όμως δύο μαζικές δολοφονίες τον Μάιο του 2023 άλλαξαν τα δεδομένα.

Στη μια δράστης ήταν ένας 14χρονος μαθητής, που άνοιξε πυρ σε σχολείο του Βελιγραδίου, σκοτώντας εννέα παιδιά και έναν φύλακα.

«Θα προχωρήσουμε σε έναν σχεδόν πλήρη αφοπλισμό», διακήρυξε τότε ο Σέρβος πρόεδρος, Αλεξάντερ Βούτσιτς, προχωρώντας σε σειρά μέτρων.

Επιβλήθηκε διετής αναστολή στην έκδοση νέων αδειών για μικρά πυροβόλα και για κυνηγετικά όπλα, ενώ διετάχθη επανεξέταση όλων των υφιστάμενων αδειών.

Δεδομένου του υψηλού ποσοστού παράνομης κατοχής και χρήσης, δόθηκε δίμηνη διορία παράδοσης στις αρχές μη καταχωρημένων όπλων, με αντάλλαγμα την παροχή αμνηστίας.

Το αποτέλεσμα;

Συγκεντρώθηκαν περισσότερα από 80.000 πυροβόλα όπλα, πάνω από 4 εκατομμύρια φυσίγγια και τουλάχιστον 26.000 εκρηκτικοί μηχανισμοί.

Πλέον η κυβέρνηση πανηγυρίζει για τη σημαντική μείωση στα καταγεγραμμένα ποσοστά νόμιμης κατοχής πυροβόλων όπλων.

Όμως η μαύρη αγορά όπλων εκτιμάται ότι ανθεί.

Έχουν αναφερθεί, δε, κενά ασφαλείας στην αποθήκευση των πυροβόλων που συγκεντρώθηκαν ή κατασχέθηκαν, καθώς και στην τήρηση αρχείων.

Υπήρξε μάλιστα τουλάχιστον μια περίπτωση κλοπής 272 πιστολών, που είχαν παραδοθεί.

Ο δράστης ήταν… αστυνομικός.

Γερμανία

Οι νόμοι περί πυροβόλων όπλων αυστηροποιήθηκαν στη Γερμανία, μετά από πυροβολισμούς σε σχολείο το 2002.

Επτά χρόνια μετά ωστόσο ελήφθησαν περαιτέρω μέτρα, στον απόηχο ένοπλης επίθεσης από έφηβο, με 15 νεκρούς.

Για την απόκτηση άδειας οπλοκατοχής προαπαιτείται ψυχολογική εξέταση, ενώ από το 2013 έχει δημιουργηθεί εθνικό μητρώο όπλων, με τήρηση λεπτομερούς καταλόγου.

Κατά τα λοιπά, ωστόσο, όπως δείχνουν οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις, υπάρχει μια πολυπαραγοντική τροφοδότηση της βίας.

ΓΑΛΛΙΑ

Η Γαλλία έχει επίσης αυστηρούς νόμους περί κατοχής όπλων.

Τα κυνηγετικά όπλα πρέπει να είναι εγγεγραμμένα και η απόκτηση άδειας γίνεται με εξετάσεις.

Απαιτούνται ετήσιοι έλεγχοι της ψυχικής σωματικής και υγείας όσων έχουν στην κατοχή τους όπλο με αφαιρούμενο γεμιστήρα, χωρητικότητας μεγαλύτερης των τριών φυσιγγίων.

Τα στρατιωτικού τύπου αυτόματα όπλα απαγορεύονται.

Αλλά όπως έχει δείξει η ιστορία των τελευταίων τρομοκρατικών επιθέσεων επί του γαλλικού εδάφους, όπως τον Νοέμβριο του 2015 στο Παρίσι, δεν είναι απίθανο να τα προμηθευτεί κανείς.

«Kουλτούρα βίας»

Μοναδική ανεπτυγμένη χώρα όπου το δικαίωμα στην οπλοκατοχή είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο, οι ΗΠΑ έχουν μακράν τον υψηλότερο αριθμό όπλων κατά κεφαλήν στον κόσμο.

Σε αυτό το φόντο, κανένα άλλο πλούσιο κράτος δεν έχει μαζικούς πυροβολισμούς στην ίδια κλίμακα ή συχνότητα, όπως καταγράφονται επί αμερικανικού εδάφους.

Στις τάξεις των G7 έχει το υψηλότερο ποσοστό θανάτων από όπλα -πάνω από οκταπλάσιο σε σχέση με τον Καναδά και σχεδόν εκατονταπλάσιο συγκριτικά με το Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι μαζικές δολοφονίες και οι μικρότερης κλίμακας ένοπλες επιθέσεις παίρνουν όλο και πιο εφιαλτικές διαστάσεις κυρίως στις αμερικανικές πολιτείες που έχουν χαλαρό ή ακόμη και ευνοϊκό νομικό πλαίσιο ως προς την οπλοκατοχή.

«Μετά από δεκαετίες αδράνειας, οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο πρέπει επιτέλους να πουν “φτάνει πια” και να συνεργαστούν με τους Δημοκρατικούς για να περάσουν μια νομοθεσία κοινής λογικής για την ασφάλεια των όπλων», διακήρυξε μετά το τελευταίο μακελειό στη Τζόρτζια ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.

Κάτι τέτοιο δεν αναμένεται πάντως να συμβεί στο διχασμένο Κογκρέσο.

Μοιραία, πάντως, τον τελικό λόγο στο θέμα έχει μοιραία των Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, όπου η συντηρητική υπερ-πλειοψηφία «διαβάζει» τη Δεύτερη Τροπολογία του αμερικανικού Συντάγματος ως κατοχύρωση του δικαιώματος στην οπλοκατοχή.

Υπό την παρούσα εννιαμελή σύνθεση του σώματος, υπάρχουν μόλις τρεις προοδευτικοί δικαστές, που θεωρούν ότι η σχετική διατύπωση του 1791 αφορά στο δικαίωμα ύπαρξης «μιας καλά ελεγχόμενης πολιτοφυλακής».

Κατά πολλούς, ωστόσο, ο πραγματικός λόγος της ανεξέλεγκτης οπλοκατοχής στις ΗΠΑ είναι άλλος.

Η αμερικανική βιομηχανία όπλων και τα πανίσχυρα λόμπι της.