Για αιώνες, οι καλλιτέχνες «φλέξαραν» ζωγραφίζοντας φρούτα και κέικ

Στις αρχές της Αναγέννησης, οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες άρχισαν να ζωγραφίζουν μη θρησκευτικά έργα για τους πελάτες τους. Μια καινοτομία ήταν η νεκρή φύση, η οποία μπορούσε να απεικονίζει λουλούδια, βιβλία ή οικιακά αντικείμενα και συχνά απεικόνιζε τρόφιμα.

Τα τρόφιμα αποτελούσαν ένα ιδιαίτερα καλό θέμα επειδή ήταν φορτωμένα με συμβολισμούς. Τα εφήμερα φρούτα και τα σκοτωμένα θηράματα μπορούσαν να υποδηλώνουν την ευθραυστότητα της νιότης ή της ίδιας της ζωής, ενώ τα πλούσια εδέσματα μπορούσαν να υποδηλώνουν πλούτο και εκλέπτυνση.

Τυριά σε μελαγχολικά σκοτεινά φόντα

Ήταν επίσης ένας τρόπος για τους καλλιτέχνες να εξασκήσουν τις παρατηρητικές τους ικανότητες και την επιδεξιότητά τους στη ζωγραφική μικροσκοπικών λεπτομερειών. «Πέρα από τυχόν κρυφά νοήματα ή καλλιτεχνικά διακοσμητικά στοιχεία, είναι επίσης απλά διασκεδαστικά για να τα βλέπει κανείς» γράφει η Anne Ewbank στο Atlas Obscura και συνεχίζει:

«Για την κουζίνα μου, σκοπεύω να κορνιζάρω μια εκτύπωση του Raphaelle Peale, του πρώτου επαγγελματία ζωγράφου νεκρών φύσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες.

»Στις αρχές του 19ου αιώνα, ζωγράφισε φρούτα, ξηρούς καρπούς και τυριά σε μελαγχολικά σκοτεινά φόντα. Μου αρέσουν ιδιαίτερα οι δύο πίνακες του Peale που έχουν και οι δύο τον τίτλο «Νεκρή φύση με κέικ», οι οποίοι ολοκληρώθηκαν το 1818 και το 1822. Και στους δύο πίνακες, το μικρό, γεμάτο φρούτα κέικ φέρει μια χαρούμενη, σχεδόν μοντέρνα εμφάνιση από πολύχρωμη ζάχαρη.

Ήταν επίσης ένας τρόπος για τους καλλιτέχνες να εξασκήσουν τις παρατηρητικές τους ικανότητες και την επιδεξιότητά τους στη ζωγραφική μικροσκοπικών λεπτομερειών

Photo: Πίνακας του Raphaelle Peale

Ο Μυστικός Δείπνος παίζει στάνταρ

Οι άνθρωποι συχνά χρησιμοποιούσαν την τέχνη του φαγητού ή σκηνές φαγητού για να διακοσμήσουν την τραπεζαρία τους. Ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα είναι ο Μυστικός Δείπνος, που ολοκληρώθηκε από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι το 1498.

Για την ακρίβεια, δεν πρόκειται για πίνακα σε καμβά – το έργο είναι μια τοιχογραφία, που παραγγέλθηκε από τον δούκα του Μιλάνου, Ludovico Sforza, για το μοναστήρι της Santa Maria delle Grazie.

Αρχικά το δωμάτιο προοριζόταν να γίνει οικογενειακό μαυσωλείο, αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ με αυτόν τον τρόπο και αντ’ αυτού έγινε τραπεζαρία. Παρόλο που το έργο δεν προοριζόταν αρχικά για τη διακόσμηση μιας τραπεζαρίας, οι εικόνες του Μυστικού Δείπνου ήταν εξαιρετικά συνηθισμένες στις θρησκευτικές τράπεζες της εποχής. «Θα πρέπει να ένιωθαν οι μοναχοί και οι μοναχές ότι είχαν νόημα να δειπνούν δίπλα σε απεικονίσεις του Ιησού και των αποστόλων» δίνει μια ερμηνεία η Anne Ewbank.

Οι «Μαύροι Πίνακες» του Goya

Αιώνες αργότερα, ο Ισπανός ζωγράφος Francisco Goya ζωγράφισε τον Κρόνο που καταβροχθίζει τον γιο του, μια φρικιαστική απεικόνιση ενός τρελού γίγαντα που ροκανίζει το χέρι ενός ακέφαλου πτώματος, απευθείας στον τοίχο της τραπεζαρίας του.

Πρόκειται για έναν από τους 14 «Μαύρους πίνακες» του Goya που φιλοτέχνησε μεταξύ των ετών 1819 και 1823, οι οποίοι αντανακλούσαν την αγωνία του καλλιτέχνη για το χάος του κόσμου και την επιδείνωση της δικής του υγείας.

Η φιγούρα που απεικονίζεται στον πίνακα μπορεί στην πραγματικότητα να μην είναι μια αναφορά στον Τιτάνα του ελληνικού μύθου, ο οποίος κατανάλωνε τα παιδιά του μετά τη γέννησή τους. «Αλλά όποιο κι αν ήταν το νόημα που ήθελε να μεταφέρει ο Goya, ο Κρόνος που καταβροχθίζει τον γιο του θα ήταν αρκετά άγριο πράγμα για να το κοιτάζετε κατά τη διάρκεια του πρωινού» ξεκαθαρίζει η Anne Ewbank.

Τα τρόφιμα αποτελούσαν ένα ιδιαίτερα καλό θέμα επειδή ήταν φορτωμένα με συμβολισμούς

Ο πίνακας The Merchant’s Wife at Tea (1918) του Boris Kustodiev / Photo: Public Domain

Μια ευημερούσα γυναίκα και μια παιχνιδιάρα γάτα

«Για τη δική μου κουζίνα, το The Merchant’s Wife at Tea είναι μια πολύ πιο καταπραϋντική επιλογή» προτείνει η Ewbank στο Atlas Obscura.

«Πρόκειται για έργο του Boris Mikhaylovich Kustodiev, ενός Ρώσου ζωγράφου που επίσης υπέφερε από προβλήματα υγείας. Ένας όγκος στη σπονδυλική στήλη και οι επεμβάσεις για την αφαίρεσή του παρέλυσαν τα πόδια του το 1916, αλλά εξακολουθούσε να ζωγραφίζει δυναμικά, να σχεδιάζει θεατρικά σκηνικά και να εικονογραφεί βιβλία με το εκλεπτυσμένο αλλά και λαϊκό του στυλ.

»Το έργο The Merchant’s Wife at Tea δείχνει μια ευημερούσα γυναίκα και μια παιχνιδιάρα γάτα, με μια πλούσια νεκρή φύση με φρούτα, τσάι και κέικ μπροστά τους. Πρόκειται για μια ειδυλλιακή, ειρηνική φαντασίωση και ένα παράδειγμα της απόδρασης που διατρέχει πολλά από τα έργα του Kustodiev».

Πίτες, πίτες, πίτες, πίτες

Όταν πρόκειται για τη σύγχρονη τέχνη του φαγητού, η συζήτηση για τον Wayne Thiebaud είναι απαραίτητη. Ένας καλλιτέχνης με έδρα την Καλιφόρνια, ο οποίος πέθανε το 2021, ο Thiebaud ζωγράφισε κέικ, πίτες και παγωτά με μια νοσταλγική αίσθηση που εξακολουθεί να γοητεύει τους θεατές ακόμη και σήμερα.

Το Μουσείο Τέχνης Crocker στο Σακραμέντο διαθέτει αρκετούς πίνακες του Thiebaud και πολλά από τα σχέδιά του.

Ο Scott A. Shields, επικεφαλής επιμελητής του μουσείου και συγγραφέας του βιβλίου Wayne Thiebaud 100: Paintings, Prints, and Drawings, θυμάται τον Thiebaud με αγάπη. «Ήταν ένας πολύ έξυπνος και πολύ αστείος τύπος, οπότε ήταν ευχάριστο να τον γνωρίζεις. Δεν ξέρω ούτε έναν άνθρωπο σε ολόκληρο τον κόσμο που να έχει κάτι αρνητικό να πει για τον Wayne Thiebaud», λέει ο Shields.

Οι πίνακες πιτών του Thiebaud έχουν μια γοητευτική, νοσταλγική ποιότητα / Photo: Public Domain

«Αυτό θα είναι το τέλος κάθε σοβαρού ζωγράφου»

Οι πίνακες τροφίμων του Thiebaud στις αρχές της δεκαετίας του 1960 τον έκαναν διάσημο. Ζωγράφισε επίσης τοπία, πορτραίτα και, στα τελευταία του χρόνια, κλόουν, αλλά ο Thiebaud δεν δυσανασχετούσε με την ιδέα ότι οι χαρούμενοι πίνακες του με τα τρόφιμα καθόριζαν τόσο μεγάλο μέρος της κληρονομιάς του.

Αν και, λέει ο Shields, στην αρχή ήταν ανήσυχος για τις επιπτώσεις. «Δεν νομίζω ότι ήταν ποτέ σαν: Ω, Θεέ μου, μακάρι να μην είχα ζωγραφίσει τόσο πολύ πίτα», λέει ο Shields. «Αν και είπε ότι όταν ζωγράφισε μερικές από αυτές τις πρώτες νεκρές φύσεις αυτών των κοινών γλυκών, σκέφτηκε, Λοιπόν, αυτό θα είναι το τέλος κάθε σοβαρού ζωγράφου. Και αποδείχθηκε ότι δεν ήταν έτσι».

«Πολλοί από τους πίνακες τροφίμων του Thiebaud, συμπεριλαμβανομένου του αγαπημένου μου, Pies, Pies, Pies, έχουν μια ονειρική, νοσταλγική ποιότητα» καταλήγει η Ewbank.

Σε όλους αρέσει το φαγητό, στην τελική

«Τις περισσότερες νεκρές φύσεις του, τις ζωγράφισε από μνήμης επειδή ένιωθε ότι μπορούσε, και αυτό τις απομάκρυνε λίγο από την πραγματικότητα», εξηγεί ο Shields.

«Έλεγε, “δεν ξεκίνησα πραγματικά να ζωγραφίζω πίτες. Ξεκίνησα να ζωγραφίσω ένα τρίγωνο σε έναν κύκλο και ξαφνικά είχα ένα κομμάτι πίτας σε ένα πιάτο”. Έτσι πειραματιζόταν πραγματικά με το πώς να κάνει βασικά σχήματα να λειτουργούν μαζί».

«Αυτή τη στιγμή, μια εκτύπωση του Pies, Pies, Pies κρέμεται δίπλα στο ψυγείο μου, όπου μου φτιάχνει τη διάθεση κάθε φορά που το βλέπω. Εξάλλου, η τέχνη του φαγητού πάντα γοήτευε τους ανθρώπους» παρατηρεί η Anne Ewbank στο Atlas Obscura.

Ο Shields έχει μια απλή απάντηση στο γιατί. «Ένα πράγμα στο οποίο όλοι μπορούμε να συμφωνήσουμε είναι ότι όλοι ξέρουμε και μας αρέσει το φαγητό», λέει.

*Με στοιχεία από atlasobscura.com | Αρχική Φωτό:  Raphaelle Peale (Public Domain)