Ίδρυση Ενώσεως Κέντρου: Πώς ενώθηκε το Κέντρο

Η 19η Σεπτεμβρίου του 1961 είναι μία ημέρα κομβική για τις εξελίξεις στην ελληνική πολιτική σκηνή στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Ενόψει των βουλευτικών εκλογών της 29ης Οκτωβρίου 1961, με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου, ιδρύεται η Ένωσις Κέντρου.

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 20ης Σεπτεμβρίου:

«Με έκδηλον ικανοποίησιν ο πολιτικός κόσμος της χώρας, πλην της Άκρας Αριστεράς, καθώς και οι ηγετικοί παράγοντες του τόπου επληροφορήθησαν χθες το βράδυ ότι η από μηνών καταβαλλομένη προσπάθεια διά την Ένωσιν των πολιτικών δυνάμεων του Κέντρου εστέφθη, επί τέλους, υπό πλήρους επιτυχίας.

»Από πολλούς το αποτέλεσμα αυτό εθεωρήθη κυριολεκτικώς ανέλπιστον διότι είχε καταστή περίπου κοινή συνείδησις, ότι ήσαν τόσα τα εμπόδια διά  την ενιαίαν εμφάνισιν της εθνικόφρονος Αντιπολιτεύσεως, ώστε να μη δικαιολογήται λογικώς η πρόβλεψις ότι θα επετυγχάνετο η ένωσις.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.9.1961, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Αποφασιστικοί παράγοντες

«Συνετέλεσαν όμως εις την επιτυχίαν των παρασκηνιακών προσπαθειών τρεις αποφασιστικοί παράγοντες:

»α) Η πίεσις των οπαδών του παλαιού Δημοκρατικού Κέντρου καθώς και ολόκληρου του εθνικόφρονος Ελληνικού κόσμου, η οποία κατέστη τας τελευταίας εβδομάδας εντονωτάτη.

»β) Η παρέμβασις κατά τα τελευταία δύο εικοσιτετράωρα εις τας διεξαγομένας παρασκηνιακάς συνεννοήσεις δημοσιογραφικών παραγόντων οι οποίοι έδωκαν και συγκεκριμένην πλέον μορφήν εις την από μακρού χρόνου επίμονον αξίωσιν της αρθρογραφίας του “Βήματος” και των “Νέων” περί ενώσεως της εθνικόφρονος αντπολιτεύσεως και

»γ) Η ανωτερότης και η αυτοθυσία την οποίαν επέδειξαν οι ηγετικοί παράγοντες του Κέντρου θέσαντες εκποδών προσωπικάς φιλοδοξίας προκειμένου να διευκολύνουν την ενοποίησιν του Κέντρου.

»Ιδιαιτέρως εξαίρεται ως προς το σημείον αυτό η στάσις του Αρχηγού των Φιλελευθέρων κ. Βενιζέλου ο οποίος, χωρίς να προβάλη καμμίαν αξίωσιν ο ίδιος, έκαμε το παν διά να διευκολύνη την ένωσιν μετουσιώσας εις πολιτικήν πραγματικότητα την παλαιοτέραν του δήλωσιν ότι “ήτο πρόθυμος να προβή εις οιανδήποτε προσωπικήν θυσίαν προκειμένου να συμβάλη εις την ένωσιν των γνησίων δημοκρατικών δυνάμεων”.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.9.1961, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Αντιδράσεις

»Η ατμόσφαιρα η οποία από της νυκτός χθες επικρατεί εις τους κύκλους της εθνικόφρονος αντιπολιτεύσεως είναι εξαίρετος.

»Οι πολιτευόμενοι του Κέντρου, οι οποίοι ήσαν και οι ίδιοι βαθύτατα απογοητευμένοι – αν όχι απελπισμένοι – από την εξέλιξιν της καταστάσεως εις την παράταξίν των, ανέκτησαν ήδη την αυτοπεποίθησίν των και εκδηλώνουν την απόφασιν να διεξαγάγουν ηνωμένοι ένα συνεπή, ευπρεπή αλλά και έντονον αγώνα με σκοπόν βεβαίως την εκλογικήν νίκην και με ήσσονα φιλοδοξίαν την πλήρη, πάντως, εξισορρόπησιν των πολιτικών δυνάμεων της χώρας.

»Η βαρύτερον πληττομένη από την πραγματοποιηθείσαν ένωσιν είναι η Άκρα Αριστερά η οποία βλέπει ούτω μειωμένην εις το μηδέν την πιθανότητα συγκροτήσεως Λαϊκού Μετώπου και η οποία επίσης φοβείται, ότι το ηνωμένον Κέντρον θα αποτελέση πόλον έλξεως και διά πολλούς από τους εκ περιστάσεως οπαδούς της, οι οποίοι εκουράσθησαν να παρακολουθούν την ηγεσίαν της εις την ξενοκίνητον πολιτικήν της και ζητούν καταφύγιον υπό μίαν Δημοκρατικήν στέγην».

Η συμφωνία και οι δηλώσεις

«ΤΟ ΒΗΜΑ» μεταφέρει όσα δήλωσαν οι δύο μεγάλοι ηγέτες του Κέντρου, της εποχής εκείνης: Ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο Σοφοκλής Βενιζέλος.

«Ο κ. Παπανδρέου προέβη στην ακόλουθον δήλωσιν:

“Χαίρω διά την επελθούσαν ‘Ενωσιν των πολιτικών δυνάμεων του Κέντρου, η οποία απετέλει καθολικόν αίτημα του λαού. Και τώρα βαδίζομεν προς την νίκην”.

»Επίσης, ο αρχηγός των Φιλελευθέρων κ. Σ. Βενιζέλος προέβη εις τας ακολούθους δηλώσεις:

“Είμαι ιδιαιτέρως ευτυχής ανακοινών προς τον ελληνικόν λαόν την επελθούσαν συμφωνίαν διά την ένωσιν της τέως ΚΕΑ μετά του Δ.Κ. ΑΦΕ. Xαιρετίζω την ένωσιν ταύτην ως αποτελούσαν την μόνην λύσιν αποκαταστάσεως της πολιτικής ομαλότητος και της Δημοκρατίας εις την χώραν μας.

Συνεπής προς την γραμμήν, την οποίαν ανέκαθεν εχάραξα, όπως χάριν του γενικωτέρου συμφέροντος η ένωσις επιτευχθή διά προσωπικών θυσιών, ουδέν επεδίωξα δι’ εμαυτόν, ούτε διά την προεκλογικήν περίοδον, ούτε διά την μετεκλογικήν.

Εύχομαι όπως ανάλογον πνεύμα πρυτανεύση εις όλους, εις τρόπον ώστε να οδηγηθώμεν ασφαλώς εις την εκλογικήν νίκην”.

Η Ένωσις Κέντρου έχασε τις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961 και κατηγόρησε τη νικήτρια παράταξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, την ΕΡΕ για αντιδημοκρατικές πρακτικές κάνοντας λόγο για βία και νοθεία.

Τον Νοέμβριο του 1963 η Ένωσις Κέντρου εκλέγεται πρώτο κόμμα. Ο Γεώργιος Παπανδρέου σχηματίζει κυβέρνηση μειοψηφίας και οδηγεί τη χώρα σε νέες εκλογές τον Φεβρουαρίου του 1964, όπου η Ένωσις Κέντρου θριαμβεύει με 52,72% και 171 έδρες.