Σ’ όσα γράφηκαν για τον συμπαθή και άτυχο αυτό συνθέτη που τόσο πρόωρα μας άφησε θα προσθέσω κ’ εγώ λίγα λόγια, και θα προσπαθήσω να εξηγήσω σε τι οφείλεται εν μέρει το ότι ο τόσο προικισμένος, ο τόσο μορφωμένος αυτός καλλιτέχνης δεν έγινε όσο έπρεπε και ευρύτερα γνωστός στον τόπο του. Γιατί ο Σκαλκώτας έζησε και πέθανε όλως αθόρυβα, άγνωστος σχεδόν στον περισσότερο κόσμο, εκτός από ωρισμένους μουσικούς κύκλους.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 27.9.1949, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Κατά τη γνώμη μου, εκείνο που έβλαψε τον αείμνηστο μουσικό ήταν η μέχρι νοσηρότητος μετριοφροσύνη του, μάλλον δειλία του. Φαντάζομαι πως το έμβλημά του ήταν το: Λάθε βιώσας (σ.σ. ζήσε στην αφάνεια, μακριά από τη δημοσιότητα και χωρίς να προβάλλεσαι).


Εκτός όμως τούτου, η επίδρασις στο έμφυτόν του τάλαντον της Σχολής του Σένμπεργκ (σ.σ. Άρνολντ Σένμπεργκ, 1874-1951, σημαντικός αυστριακός συνθέτης και θεωρητικός της μουσικής), του οποίου υπήρξε μαθητής, ακριβώς την στιγμή που ο μεγάλος αναμφισβήτητα αυτός μουσικός θέλησε και κατόρθωσε να απαλλαγή από την επίδρασι ενός Βάγκνερ και ενός Μπραμς, επίδρασι στην οποία οφείλομε εν τούτοις σειρά από αυθόρμητα, πρωτότυπα και ευχάριστα έργα, για να ιδρύση δική του σχολή, που έχει ως αρχή την «ντισονάνς», την «ατοναλιτέ», και η οποία, αν μας έδωκε στο είδος της μερικά αριστουργήματα σαν τον Pierrot lunaire (σ.σ. μελόδραμα του Σένμπεργκ), που έκαμε το γύρο του κόσμου, είχε ολέθρια επιρροή στους περισσοτέρους από τους μαθητάς και θαυμαστάς του Σένμπεργκ, που δεν είχαν ούτε το τάλαντον ούτε την ιδιοσυγκρασία του διδασκάλου τους.


Έτσι, μεταξύ αυτών βρέθηκε και ο Σκαλκώτας, που έφυγε δεινός βιολονίστας από τας Αθήνας, και στη Γερμανία που πήγε για να τελειοποιηθή στην τέχνη του και να σπουδάση και ανώτερα θεωρητικά έτυχε να γίνη μαθητής του Σένμπεργκ και μοιραίως ίσως και άθελά του υπέστη την επιρροή των θεωριών του και της τεχνοτροπίας του. Έτσι, ύστερα από χρόνια γύρισε στας Αθήνας και μας έδωκε στη συμφωνική ορχήστρα μερικά έργα πιθανόν σοφά γραμμένα, όπου πρωτεύοντα ρόλον έχουν τα χάλκινα πνευστά, έργα που προδίδουν έμπειρο χειριστή της ορχήστρας και κάτοχο της «κοντραπουνκτικής» τέχνης, αλλά δυσπρόσιτα στην αντίληψι των άλλων και όχι απόλυτα ευχάριστα στην ακοή.


Η πρώτη έτσι επαφή του Σκαλκώτα με το αθηναϊκό κοινό δεν άφησε τις ευχάριστες εντυπώσεις που περίμενε, και αυτή η πρώτη εντύπωσις παρέμεινε και επέδρασε στην μετέπειτα καρριέρα του εξαίρετου αυτού μουσικού, του οποίου η πραγματική, η μεγάλη αξία παρέμεινε χρόνια εν τω κρυπτώ, ως τη στιγμή που οι αριστουργηματικές —δεν το θεωρώ υπερβολή— διασκευές και ενορχηστρώσεις των δημοτικών μας χορών, από τους οποίους δεν ακούστηκαν και δεν έγιναν γνωστοί παρά μόνον πέντε, από τους είκοσι και πλέον που επεξεργάσθη ο αλησμόνητος μουσικός, εξέπληξαν και ενθουσίασαν το ακροατήριο των συμφωνικών συναυλιών και η φήμη του Σκαλκώτα εδραιώθηκε στον τόπο του, αλλά και εξαπλώθηκε και έξω από την Ελλάδα.


Το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, στο οποίο τόσα οφείλει ο διανοούμενος και ο καλλιτεχνικός κόσμος της Ελλάδος, εξέδωκε τελευταία τέσσερις από τους ελληνικούς χορούς του Σκαλκώτα. Δεν θα ήταν άρα γε δυνατό να βρεθή κάποιος φιλόμουσος Έλλην Μαικήνας (σ.σ. εύπορος λάτρης των γραμμάτων και των τεχνών που χρηματοδοτεί το έργο λογίων και καλλιτεχνών) που να βοηθήση στην έκδοσι και των υπολοίπων; Αλλά και η ορχήστρα θα μπορούσε να διαλέξη μερικά έργα από την πλουσία —καθώς βλέπομε από τον κατάλογο— παραγωγή του Σκαλκώτα και να τα εκτελέση σε μια ειδική συναυλία της οποίας το προϊόν να βοηθήση την χήρα και τα παιδιά που αφήνει, καθώς μαθαίνω, ο ατυχής μουσικός σε μεγάλη οικονομική δυσχέρεια!

Υ.Γ. Το ανωτέρω σημείωμά μου ας θεωρηθή και ως έκκλησις στα φιλανθρωπικά αισθήματα των φιλομούσων Αθηναίων.

*Κείμενο του μουσικολόγου και μουσικοκριτικού Ιωάννη Ψαρούδα, που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Τρίτη 27 Σεπτεμβρίου 1949, λίγες ημέρες μετά το θάνατο του Σκαλκώτα.


Ο ευβοεύς (με καταγωγή από τη Χαλκίδα) συνθέτης Νίκος Σκαλκώτας, μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της ελληνικής μουσικής του α’ μισού του 20ού αιώνα, γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου (21 Μαρτίου με το νέο ημερολόγιο) 1904 και απεβίωσε στις 19 Σεπτεμβρίου 1949.

Headlines