Κλιματική αλλαγή: Γιατί χτυπάει τους φτωχότερους πιο σκληρά

Συχνά αν κάποιος θέλει να εξηγήσει ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα παγκόσμιο, πολύπλοκο ζήτημα χρησιμοποιεί αριθμούς που αντικατοπτρίζουν αυτή την πραγματικότητα.

Η θερμοκρασία στον πλανήτη έχει ανέβει κατά 1,3 βαθμούς Κελσίου από τον 19ο αιώνα. Στα 4,3 τρισεκατομμύρια δολάρια εκτιμάται το κόστος των κλιματικών καταστροφών από το 1970.

66.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης αποψιλώθηκαν μόνο το 2022.

Το Economist Impact – The Sustainability Project αναφέρει ότι αν και τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν την παγκόσμια κλίμακα της πρόκλησης, καλύπτουν επίσης ανησυχητικές ανισότητες.

Καθώς οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, όσοι έχουν χαμηλότερο εισόδημα είναι λιγότερο σε θέση να αντέξουν οικονομικά τον κλιματισμό ή να καταφύγουν σε δροσερούς κήπους

Ελαφρές μεταβολές στην ατμοσφαιρική πίεση μπορεί να είναι αρκετές για να καταστρέψουν ένα ευχάριστο καλοκαίρι στις εύκρατες περιοχές, αλλά μπορούν να ωθήσουν άλλες χώρες της Γης σε οριακό σημείο.

Επικίνδυνες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες

Ακόμα και στα πλούσια κράτη, τα στοιχεία που φτάνουν στα πρωτοσέλιδα κρύβουν επικίνδυνες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι επιστήμονες που ασχολούνται με το κλίμα πιστεύουν ότι μια αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5°C θα είναι αρκετή για να μειώσει κατά 20% την οικονομική παραγωγή στις πιο ευάλωτες περιοχές των θερμότερων νότιων πολιτειών, ενώ θα ωφελήσει τις ψυχρότερες βορειοδυτικές πολιτείες του Ειρηνικού.

«Χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την ξηρασία και την αύξηση της θερμοκρασίας, αυτό επηρεάζει την απόδοση των καλλιεργειών και το είδος των καλλιεργειών που μπορούν να καλλιεργήσουν», εξηγεί ο Αμάρ Ραχμάν, παγκόσμιος επικεφαλής της κλιματικής ανθεκτικότητας του Zurich Insurance Group.

«Έτσι, οι άνθρωποι θα μεταναστεύσουν από τις αγροτικές στις αστικές περιοχές, επειδή πρέπει να αλλάξουν τα επαγγέλματά τους από τη γεωργία σε άλλους τύπους εργασίας», τονίζει ο ίδιος.

Για να καταλάβουν πώς αυτό θα μπορούσε να διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις ΗΠΑ θα πρέπει να κοιτάξουν το Μπαγκλαντές, όπου η αυξανόμενη συχνότητα και σφοδρότητα των πλημμυρών ωθεί περίπου 500.000 ανθρώπους να μεταναστεύουν από τις παράκτιες περιοχές στην πρωτεύουσα, Ντάκα, κάθε χρόνο, τονίζεται στο συγκεκριμένο άρθρο.

Κατά γενικό κανόνα, η ζωή των ανθρώπων τείνει να βελτιώνεται όταν μεταναστεύουν στις πόλεις. Μια μελέτη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας σε 58 χώρες διαπίστωσε ότι, αν και οι εργαζόμενοι στην ύπαιθρο είχαν περισσότερες πιθανότητες να εργάζονται από τους αντίστοιχους στις πόλεις, αμείβονταν κατά 24% λιγότερο ανά ώρα.

Τα χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης αποτελούν παράγοντα, αλλά η κλιματική αλλαγή αρχίζει να περιορίζει την παραγωγικότητα των αγροτικών οικονομιών, ιδίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Στον Νίγηρα, όπου οι συχνές ξηρασίες έχουν επιταχύνει την αστική μετανάστευση, το 75% αυτών που έμειναν πίσω δηλώνουν ότι η κλιματική αλλαγή δυσκόλεψε την καλλιέργεια ή την εκτροφή ζώων.

Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την κοινωνική ανισότητα

Οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται στις αγροτικές οικονομίες. Κοιτάξτε την Ισπανία, μας καλεί το Economist Impact, όπου η ξηρασία το 2020 περιόρισε την παραγωγή ελαιολάδου και εκτίναξε τον εθνικό πληθωρισμό στα ύψη. Επίσης, δεν είναι μόνο κυβερνητικό πρόβλημα.

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature εκτιμά ότι η κλιματική διαταραχή στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού θα μπορούσε να οδηγήσει σε καθαρές απώλειες ύψους 25 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ μέχρι τα μέσα του αιώνα. Μεγάλο μέρος αυτών θα έχει τη μορφή χαμένης παραγωγικότητας, καθώς οι επικίνδυνοι καύσωνες εμποδίζουν τα ταξίδια ή κόβουν την παροχή ρεύματος στα κτίρια.

«Οι άμεσες επιπτώσεις είναι το αυξημένο κόστος του βασικού κόστους διαβίωσης», εξηγεί ο Ραχμάν. «Σκεπτόμενοι μόνο τους καύσωνες που έρχονται εδώ στον παγκόσμιο βορρά, αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστείτε περισσότερη ενέργεια για να ψύξετε τα σπίτια σας, γεγονός που έχει άμεσο αντίκτυπο στους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών. Έτσι, η κλιματική αλλαγή στην πραγματικότητα αυξάνει ή κλιμακώνει αυτή την ανισότητα στην κοινωνία», σημειώνει ο ίδιος.

Παγκόσμιες και τοπικές προκλήσεις

Εντός των πόλεων, οι περιοχές που είναι ευάλωτες σε πλημμύρες προσφέρουν πιο προσιτές κατοικίες. Αλλά αυτά τα φθηνότερα ενοίκια συνοδεύονται από υψηλότερο κίνδυνο, και όταν η φυσική καταστροφή χτυπήσει, οι φτωχότεροι είναι λιγότερο ικανοί να ανακάμψουν και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.

Καθώς οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, όσοι έχουν χαμηλότερο εισόδημα είναι λιγότερο σε θέση να αντέξουν οικονομικά τον κλιματισμό ή να καταφύγουν σε δροσερούς κήπους. Τις εργάσιμες ημέρες τους είναι λιγότερο πιθανό να τις περάσουν σε δροσερά γραφεία και οι μετακινήσεις τους προς τις (συχνά πολλαπλές) θέσεις εργασίας θα είναι πιο ζεστές και με περισσότερο συνωστισμό.

Είναι ήδη σαφές ότι η ενεργειακή μετάβαση και ο εξηλεκτρισμός, που είναι απαραίτητοι για να ανακοπεί και να αναστραφεί η κλιματική κρίση, έχουν τεράστιο αντίκτυπο στους φτωχότερους της κοινωνίας.

Σκεφτείτε τις εξουθενωτικές εισφορές για τα παλαιότερα πετρελαιοκίνητα οχήματα στη ζώνη εξαιρετικά χαμηλών εκπομπών του Λονδίνου, η οποία πλέον καλύπτει όλη την πόλη.

Εν τω μεταξύ, πολλές χώρες καταργούν τώρα τα φορολογικά κίνητρα για την αναβάθμιση σε ηλεκτρικό όχημα. Οι ιδιοκτήτες θα μετακυλήσουν τουλάχιστον μέρος του σημαντικού κόστους αντικατάστασης των λεβήτων αερίου με ηλεκτρικές αντλίες θερμότητας. Οι προκλήσεις για την επίτευξη μιας «δίκαιης μετάβασης» είναι παγκόσμιες, αλλά και πολύ τοπικές.

Τι γίνεται για τη μείωση των ανισοτήτων

Σε όλον τον κόσμο, οι χώρες εφαρμόζουν ποικίλες πολιτικές για τη μείωση των ανισοτήτων που προκαλούνται από το κλίμα. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, σχεδόν οι μισές από αυτές έχουν εφαρμόσει προγράμματα που αποσκοπούν στη μείωση της μετανάστευσης από την ύπαιθρο στις πόλεις, τα οποία κυμαίνονται από προγράμματα εγγύησης εργασίας στην ύπαιθρο έως δρακόντεια μητρώα νοικοκυριών, απαγορεύοντας στους ανθρώπους να χρησιμοποιούν υπηρεσίες σε άλλες περιοχές.

Ωστόσο, αυτό δεν βοηθάει ιδιαίτερα όσους βρίσκονται σε περιοχές που είναι ευάλωτες σε πλημμύρες ή ακραία ζέστη. Αντιθέτως, τα δημόσια, ιδιωτικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα πρέπει να συνεργαστούν για να προωθήσουν την ανθεκτικότητα.

Οι ασφαλιστές είναι σε θέση να διευκολύνουν αυτή τη συνεργασία, παρέχοντας τα εργαλεία και την τεχνογνωσία για να βοηθήσουν τις εταιρείες να εντοπίσουν πού η έντονη ζέστη ή η άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο.

Σε απομακρυσμένες περιοχές, μια ξαφνική πλημμύρα μπορεί να αποκόψει τους ανθρώπους από τις θέσεις εργασίας ή τις ζωτικές υπηρεσίες, για παράδειγμα. Παρέχοντας ανάλυση δεδομένων σχετικά με τη συνδεσιμότητα των διαφόρων περιοχών, οι ασφαλιστές μπορούν να βοηθήσουν τους πελάτες τους να προσδιορίσουν πού οι εργαζόμενοι είναι ευάλωτοι. Στη συνέχεια, μπορούν να αναλύσουν τον ευρύτερο οικονομικό και κοινωνικό κίνδυνο για να βοηθήσουν στην εμπλοκή των τοπικών δήμων, καθώς και να παράσχουν τη σχετική τεχνογνωσία για την ανάπτυξη μιας οικονομικά αποδοτικής λύσης.

Γιατί η κλιματική αλλαγή μας αφορά όλους

«Ανεξάρτητα από τον κλάδο στον οποίο βρίσκεσαι, δεν είσαι ένα νησί απομονωμένο από τις επιπτώσεις όσων συμβαίνουν γύρω σου», εξηγεί ο Ραχμάν. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι εκτιμήσεις κινδύνου μας προωθούν διαδικασίες που εμπλέκουν όσο το δυνατόν περισσότερους ενδιαφερόμενους, επειδή κάθε ενδιαφερόμενος έχει διαφορετικές προκλήσεις και διαφορετικά δεδομένα, οπότε όταν τα συγκεντρώνεις όλα αυτά μαζί, μπορείς να φτάσεις σε μια ολοκληρωμένη λύση», σημειώνει.

Η περιφερειακή συνεργασία έχει επίσης οικονομικό νόημα. «Ένα από τα πράγματα στα οποία εργαζόμαστε είναι η ανάπτυξη λύσεων με τη χρήση τοπικών και περιφερειακών πόρων», λέει ο Μάικλ Ράματζ, καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και επικεφαλής της Cambridge Transformation Labs, μιας εταιρείας αναγεννητικού σχεδιασμού.

«Αυτό διασφαλίζει ότι όλες οι επενδύσεις παραμένουν στην περιοχή, αλλά βοηθά επίσης στην τόνωση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης», σημειώνει.

Σκεπτόμενος κανείς τοπικά μπορεί επίσης να βοηθήσει να σπάσουν οι επιζήμιοι κύκλοι σχεδιασμού, εξηγεί ο καθηγητής Ράματζ. «Όταν οι πόλεις πρέπει να στεγάσουν ανθρώπους με τέτοιους ρυθμούς, καταφεύγουμε στα ενεργοβόρα υλικά, όπως ο χάλυβας και το σκυρόδεμα, τα οποία χρησιμοποιούμε από τη Βιομηχανική Επανάσταση, αλλά υπάρχουν πολλές καλές τοπικές βιολογικές εναλλακτικές λύσεις που μπορούμε να εφαρμόσουμε στα οικοδομικά προϊόντα», υπογραμμίζει.

Ενισχύοντας την αγροτική ανθεκτικότητα μέσω βιώσιμων πρακτικών και καινοτόμων τεχνολογιών, μπορούμε να μετριάσουμε τις πιέσεις που οδηγούν στη μετανάστευση προς τις πόλεις, αλλά οι κυβερνήσεις και ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να συνεργαστούν. Η αφήγηση για την κλιματική αλλαγή μπορεί να καθορίζεται από μεγάλους αριθμούς, αλλά η λύση βρίσκεται στο άθροισμα των μερών μας, καταλήγει το άρθρο του Economist Impact – The Sustainability Project.