23 Σεπτεμβρίου 1974: Η έξοδος του ΚΚΕ από την παρανομία

Πριν από μισόν αιώνα, στις 23 Σεπτεμβρίου 1974, ημέρα Δευτέρα και τότε, η κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή, δύο ακριβώς μήνες μετά την πτώση της χούντας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην καθημαγμένη από τους Απριλιανούς και τους Αττίλες Ελλάδα, κατέστησε με νομοθετικό της διάταγμα ελεύθερη τη λειτουργία όλων ανεξαιρέτως των κομμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του ΚΚΕ, που βρισκόταν στην παρανομία επί 27 ολόκληρα χρόνια, από το 1947.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 16.10.1954, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Απόφαση ιστορικής σημασίας για την εκ νέου εγκαθίδρυση και κατοχύρωση του δημοκρατικού πολιτεύματος στη χώρα μας, το υπ’ αριθμόν 59 Νομοθετικό Διάταγμα «περί συστάσεως και επαναλειτουργίας των κομμάτων», το οποίο τέθηκε σε ισχύ από της δημοσιεύσεώς του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φ. 259), επέτρεπε τη σύσταση νέων κομμάτων, καθώς και την επαναλειτουργία κομμάτων που είτε είχαν διαλυθεί κατά το παρελθόν με οποιονδήποτε τρόπο είτε είχε διακοπεί ή ανασταλεί η λειτουργία και δράση τους.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 24.9.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η μοναδική προϋπόθεση που ετίθετο στο εν λόγω νομοθετικό διάταγμα για τη λειτουργία και επαναδραστηριοποίηση κάθε κόμματος ήταν η εξής: να καταθέσει ο αρχηγός ή η διοικούσα επιτροπή του στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου δήλωση «περιλαμβάνουσαν ότι αι αρχαί του κόμματος αντιτίθενται προς πάσαν ενέργειαν αποσκοπούσαν εις την βιαίαν κατάληψιν της εξουσίας ή την ανατροπήν του ελευθέρου δημοκρατικού πολιτεύματος».

Αξίζει να σημειωθεί ότι την ίδια ημέρα, με προεδρικό διάταγμα, η κυβέρνηση Καραμανλή αποκατέστησε το δικαίωμα τού συνεταιρίζεσθαι και το απαραβίαστο του απορρήτου των επιστολών.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 24.9.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πιο αναλυτικά, με το υπ’ αριθμόν 59 Νομοθετικό Διάταγμα της κυβέρνησης εθνικής ενότητας καταργήθηκαν:

α) Το Ν.Δ. 800/1971, δηλαδή ο νόμος της χούντας «περί πολιτικών κομμάτων».

β) Ο Α.Ν. 509/1947 «περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του Πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» (το νομοθέτημα αυτό της 27ης Δεκεμβρίου 1947 είχε κυρωθεί και τροποποιηθεί μερικώς με το ψήφισμα ΜΗ’ της 15ης/19ης Απριλίου 1948).

Στο άρθρο 1 του Α.Ν. 509/1947 αναφέρονταν, μεταξύ άλλων, τα εξής:

Το Κομμουνιστικόν Κόμμα Ελλάδος, το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπον (ΕΑΜ) και η Εθνική Αλληλεγγύη προπαρασκευάσαντα και ενεργούντα την κατά της ακεραιότητος της Χώρας προδοτικήν ανταρσίαν διαλύονται. Επίσης διαλύεται και παν άλλο πολιτικόν κόμμα, σωματείον ή οργάνωσις ήτις ήθελε θεωρηθή κατά τας διατάξεις της επομένης παραγράφου ως συνεργαζομένη μετ’ αυτών ή επιδιώκουσα αμέσως ή εμμέσως την εφαρμογήν ιδεών εχουσών ως σκοπόν την διά βιαίων μέσων ανατροπήν του πολιτεύματος, του κρατούντος κοινωνικού συστήματος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας.

γ) Το άρθρο 6 του Ν.Δ. 4234/1962 «περί ρυθμίσεως θεμάτων αφορώντων την ασφάλειαν της Χώρας», που συμπλήρωνε τον Α.Ν. 509/1947 και είχε προκαλέσει μακρές και θορυβώδεις συζητήσεις στο κοινοβούλιο το 1962.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ενόψει της αποκατάστασης του ομαλού πολιτικού βίου στη χώρα, είχε προβεί στην ακόλουθη δήλωση (πηγή: «Το Βήμα», 24/9/1974):

«Το Νομοθετικόν Διάταγμα περί επαναλειτουργίας των κομμάτων και καταργήσεως του Νόμου 509, καθώς και το Προεδρικόν Διάταγμα διά του οποίου αποκαθίστανται η ελευθερία τού συνεταιρίζεσθαι και το απόρρητον της επικοινωνίας, αποτελούν δύο νέα ουσιαστικά βήματα εις την προσπάθειαν προς εξασφάλισιν της ελευθερίας εκδηλώσεως της λαϊκής θελήσεως.

Τα εξαγγελθέντα νέα μέτρα αποτελούν την πλέον σημαντικήν προσφοράν προς αποκατάστασιν της δημοκρατικής νομιμότητος. Την σημασίαν αυτών δεν είναι δυνατόν να αμφισβητήσουν όσοι έχουν εμπιστοσύνην εις την λαϊκήν ετυμηγορίαν.

Η Κυβέρνησις θα προχωρήση σταθερώς εις την πορείαν που έχει χαράξει διά την πλήρη αποκατάστασιν της λαϊκής κυριαρχίας. Η ταχεία προσφυγή εις τας κάλπας δεν υπαγορεύεται μόνον από την δημοκρατικήν μας ευαισθησίαν ή από χρέος συνεπείας προς τας πρώτας μας διακηρύξεις. Ανταποκρίνεται κυρίως εις εθνικήν επιταγήν, διά την διαχείρισιν κρισίμων εθνικών θεμάτων, όπως κατ’ επανάληψιν έχω τονίσει.

Από της δημοσιεύσεως των νέων νομοθετημάτων όλα τα κόμματα είναι ελεύθερα να ανταπτύξουν νομίμως την δραστηριότητά των εντός του πλαισίου των δημοκρατικών θεσμών, άνευ οιασδήποτε διακρίσεως. Η Κυβέρνησις έκρινεν ότι δεν συντρέχουν πλέον οι λόγοι ένεκεν των οποίων ετέθησαν εκτός νόμου ωρισμένα κόμματα. Όλα τα ληφθέντα υπό της Κυβερνήσεως μέτρα αποσκοπούν εις την θεμελίωσιν μιας πραγματικής και προοδευτικής δημοκρατίας, εις το πλαίσιον της οποίας θα έχουν θέσιν όλοι οι Έλληνες, αρκεί να σέβωνται τους νόμους και να μην εκτρέπωνται εις πράξεις αίτινες παραβλάπτουν τα γενικώτερα συμφέροντα της Χώρας και την ομαλήν λειτουργίαν της δημοκρατίας.

Η πλήρης άρσις του νόμου περί καταστάσεως πολιορκίας και η προκήρυξις των εκλογών δεν θα βραδύνουν. Είναι καιρός αι πολιτικαί δυνάμεις της Χώρας, παραδειγματιζόμεναι από την θαυμαστήν ωριμότητα του Ελληνικού Λαού, να αναλάβουν την ευθύνην των προσδοκιών του και να βοηθήσουν εις την ταχείαν αποκατάστασιν του ελευθέρου πολιτεύματος της Χώρας».