H Barbara Hulanicki αναστάτωσε την αποπνικτική, ταξική αντίληψη για τη μόδα

«Η Biba προσέλκυε ταραχοποιούς ή ανθρώπους που τους άρεσε να δημιουργούν προβλήματα», διαβεβαιώνει η Barbara Hulanicki, η πάντα ενεργητική ιδρύτρια της θρυλικής βρετανικής ετικέτας των δεκαετιών 1960 και 70 και των τεσσάρων μπουτίκ, σήμερα σε ηλικία 87 ετών.

Τα καινοτόμα εγχειρήματά της στο λιανεμπόριο κορυφώθηκαν με τη μεγαλύτερη και τελευταία κατάκτησή της, την επταώροφη Big Biba, η οποία κατέλαβε το πρώην art deco πολυκατάστημα Derry & Toms στην Kensington Hight Street του Λονδίνου.

Η Big Biba προσέφερε μόδα, είδη σπιτιού, αίθουσα τροφίμων, ινστιτούτο ομορφιάς, εστιατόριο 500 θέσεων στο Rainbow Room του τελευταίου ορόφου και βεράντα στον τελευταίο όροφο με κήπο, φλαμίνγκο και περιπλανώμενους πιγκουίνους (κάποιοι βρέθηκαν κάποτε να τσαλαβουτούν μέσα στο κατάστημα).

Η Barbara Hulanicki έβλεπε μπροστά από την εποχή της

H Big Biba ήταν το αποκορύφωμα μιας πρωτοποριακής καριέρας που είδε την Hulanicki να διαταράσσει την ταξική, αποπνικτική άποψη για τη μόδα και να εισάγει μια πιο διασκεδαστική, νεανική, προσιτή και ισότιμη προσέγγιση στο ντύσιμο.

Η αισθητική της Biba μπορεί σε κάποιους να φαίνεται οπισθοδρομική -ειδικά στο πλαίσιο της φουτουριστικής, διαστημικής μόδας και σχεδιασμού της δεκαετίας του 1960. Αλλά η Hulanicki προσέγγιζε αντιληπτικά την εκκολαπτόμενη γοητεία του Edwardiana και Victoriana ύφους και, αργότερα, του Art Deco, που ήταν έτοιμα να απολαύσουν τεράστια αναβίωση.

Οι πρώτοι εσωτερικοί χώροι των καταστημάτων της Biba -το αρχικό κατάστημα στεγαζόταν σε ένα παλιό φαρμακείο στην Abingdon Road, στο Kensington και άνοιξε το 1964- απέπνεαν τον εξωτισμό του fin-de-siècle.

Η Biba συνέβαλε στην επιτάχυνση των ριζοσπαστικών κοινωνικών αλλαγών της εποχής, όπως ο φεμινισμός, η απελευθέρωση των ομοφυλοφίλων και τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων

«Μπορντέλο» και «σουκ»

Η Hulanicki συνεργάστηκε στενά με δημιουργικούς ανθρώπους που μοιράζονταν τη νοοτροπία της. Η σχεδιάστρια Julie Hodges σχεδίασε ανατολίτικες ταπετσαρίες με μοτίβα μεγάλης κλίμακας σε πλούσιες αποχρώσεις όπως το χρυσό τριανταφυλλί.

Τα καταστήματα ήταν επιπλωμένα με πορτ μαντό και καρέκλες σε στυλ Bentwood, των οποίων οι καμπύλες απηχούσαν τις ελικοειδείς γραμμές των πολυτελών γραφικών και λογότυπων σε μαύρο και παλιό χρυσό που επινόησε για την Biba ο Antony Little (συνιδρυτής της εταιρία υφασμάτων και ταπετσαριών Osborne and Little) στα μέσα της δεκαετίας του 1960.

«Μπορντέλο» και «σουκ» (παζάρι στα αραβικά) ήταν οι χαρακτηρισμοί που η Hulanicki και άλλοι χρησιμοποιούσαν για να περιγράψουν τους εσωτερικούς χώρους των μπουτίκ, όπου οι πελάτες όχι μόνο έσπευδαν να αγοράσουν τα τελευταία, στιλάτα και οικονομικά ρούχα, αλλά καλούνταν επίσης να χαλαρώσουν στα καθίσματα στο παράθυρο ή στα βελούδινα μαξιλάρια στο πάτωμα.

Δείτε το βίντεο με την ιστορία της Biba

Λεοπάρ και «βαμπιρισμός»

Στο μέτωπο της μόδας, οι διαφημιστικές λήψεις απεικόνιζαν γοητευτικά μοντέλα, με πρόσωπα πλαισιωμένα από μπούκλες και τουρμπάνια, με λαιμούς στολισμένους με τσόκερ- οι εικονογραφήσεις μόδας με γκουάς ή ακουαρέλα της Hulanicki για την Biba έδειχναν γυναίκες με smoky eye και φουντωτά μαλλιά που θύμιζαν τους πίνακες του Gustav KIimt με τις μποέμ καλλονές.

Μέχρι το 1970, το παλιό Χόλιγουντ της δεκαετίας του 1930 άρχισε να αποτελεί την κύρια έμπνευσή της. Τα καπέλα τύπου cloche και τα φτερωτά boas κρέμονταν για καιρό αδιάφορα από τα πανωφόρια των μπουτίκ, αλλά, ξαφνικά, όλο και περισσότερο, οι περίτεχνες φωτογραφίες έδειχναν μοντέλα, κυρίως την Twiggy, να ξαπλώνουν νωχελικά με σατέν, σαγρέ, φορέματα μέχρι τον αστράγαλο, κομμένα με διαγώνιο κόψιμο, συνδυασμένα με πανύψηλες πλατφόρμες τύπου 1930.

Ένα από τα βασικά μοτίβα της Biba ήταν το λεοπάρ τυπωμένο σε ρούχα και είδη σπιτιού, ενώ λάτρευε την εκλέπτυνση των «βαμπιρικών» στοιχείων.

Μια βόμβα στην τρίτη μπουτίκ της Biba

Η Biba ήταν κοινωνικά προνοητική, υποστήριζε και προωθούσε αβίαστα προοδευτικές αξίες και ένα ανεκτικό πνεύμα που συνέβαλε στην επιτάχυνση των ριζοσπαστικών κοινωνικών αλλαγών της εποχής, όπως ο φεμινισμός, η απελευθέρωση των ομοφυλοφίλων και τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων.

Το 1971, η αντικαπιταλιστική, τρομοκρατική ομάδα The Angry Brigade πυροδότησε μια βόμβα στην τρίτη μπουτίκ της Biba -στην Kensington High Street- σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την υποδούλωση των γυναικών στη μόδα.

Ωστόσο, το ήθος της Biba ήταν παιχνιδιάρικο, προσφέροντας στους πελάτες της ένα πλουραλιστικό πακέτο ντυσίματος με εμφανίσεις που συνειδητά συνδύαζαν το υψηλό στυλ (με χαμηλό προϋπολογισμό) με το κιτς, χωρίς να εξιδανικεύουν τον καταναλωτισμό. Για τη Hulanicki, η οποία ίδρυσε το Biba μαζί με τον σύζυγό της Stephen Fitz-Simon, ο οποίος διαχειριζόταν την επιχειρηματική πλευρά, η προσφορά ενός ευχάριστου καταφυγίου για τους επαναστάτες ήταν πιο σημαντική από το να αποφέρει ένα καθαρό κέρδος.

«Όταν ερχόταν νέο απόθεμα, ρωτούσα τις πωλήτριες: “Πώς πουλάει;”. Συχνά έλεγαν: “Ναι, πάει καλά, μας έχουν κλέψει τουλάχιστον τρία κομμάτια”. Αυτή ήταν η απόδειξη ότι ένα ρούχο ήταν νικητής»

Σακούλες τα χρήματα

«Περνούσαν τόσα πολλά χρήματα από τα ταμεία – κάθε ώρα κάποιος έβγαζε τα χρήματα και τα έδινε στον Fitz», θυμάται η Hulanicki, η οποία γεννήθηκε στη Βαρσοβία από Πολωνούς γονείς. «Μια μέρα, ένας πωλητής έδωσε κατά λάθος σε μια πελάτισσα μια σακούλα με χρήματα αντί για τη σακούλα με τα ρούχα που είχε αγοράσει».

Οι κλοπές στα καταστήματα ήταν διαδεδομένες, αλλά θεωρούνταν μια χρήσιμη ένδειξη της επιτυχίας (ή της αποτυχίας) ενός νέου ρούχου ή μιας νέας συλλογής: «Όλοι ήταν ευπρόσδεκτοι να γίνουν μέρος της κοινότητάς μας. Σκεφτόμουν: “Βολευτείτε μόνοι σας! Αν σας αρέσει, κλέψτε!”.

»Όταν ερχόταν νέο απόθεμα, ρωτούσα τις πωλήτριες: “Πώς πουλάει;”. Συχνά έλεγαν: “Ναι, πάει καλά, μας έχουν κλέψει τουλάχιστον τρία κομμάτια”. Αυτή ήταν η απόδειξη ότι ένα ρούχο ήταν νικητής».

Η Biba προσέφερε επίσης μια σειρά μακιγιάζ για άνδρες, η οποία συμβάδιζε με την επικρατούσα ανδρόγυνη τάση του glam rock – ο David Bowie ήταν τακτικός επισκέπτης

Booking is now open for The Biba Story 1964-1975
at the Fashion and Textile Museum from 22 March – 8 September 2024. 📷Model Stephanie Farrow, photographed by Hans Feurer, 1969. Satin negligee by Biba. Hair by Cheveux. https://t.co/WsT0oZ1l76 #TheBibaStory #FashionHistory pic.twitter.com/N2ydztlDad

— SWEET JANE (@SweetJaneBlog) January 23, 2024

H Biba άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ψώνιζαν

Η Biba συνεχίζει να ασκεί γοητεία τόσο στους αρχικούς πελάτες της όσο και στους σημερινούς νέους λάτρεις της μόδας -απόδειξη της διαρκούς ελκυστικότητάς της.

Το Μουσείο Μόδας και Κλωστοϋφαντουργίας του Λονδίνου διοργάνωσε πρόσφατα την έκθεση The Biba Story: 1964-1975, η οποία σημείωσε ρεκόρ επισκεπτών – έδειξε πώς η Biba «άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ψώνιζαν».

Η έκθεση πρόκειται να περιοδεύσει στο Εδιμβούργο και στο Μαϊάμι, όπου η Hulanicki μετακόμισε στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ξεκινώντας μια νέα καριέρα ως σχεδιάστρια εσωτερικών χώρων. Και, με αφορμή την 60ή επέτειο από το άνοιγμα της πρώτης μπουτίκ Biba, μόλις εκδόθηκε ένα νέο βιβλίο που συνέγραψαν ο επιμελητής της έκθεσης, Martin Pel, και η Hulanicki – Biba: The Fashion Brand that Defined a Generation.

«Δεν προσλαμβάναμε ψηλομύτες»

Μια σειρά από εκδόσεις έχουν καταγράψει την 11χρονη ιστορία της Biba κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, οπότε, για την Hulanicki, ποια είναι, άραγε, η διαφορά μεταξύ αυτών και του νέου βιβλίου; «Μου αρέσει γιατί μιλάνε για τη Biba όλοι όσοι ξέρουν».

Το βιβλίο περιλαμβάνει αναμνήσεις διευθυντών καταστημάτων, αγοραστών και μοντέλων. «Προσλαμβάναμε ανθρώπους που ξέραμε ότι θα ήταν χαρακτήρες και δεν ήταν ψηλομύτες. Ανθρώπους, κυρίως γυναίκες, που καταλάβαιναν τι συνέβαινε. Οι άνθρωποι ήταν περήφανοι που ήταν μέρος της Biba, δεν ήταν απλώς σκλάβοι ή γρανάζια ενός οργανισμού».

Στα γραφεία της Biba, ένα μεγάλο μπουκάλι με το άρωμα Mitsouko της Guerlain βρισκόταν εκεί για να ψεκάζεται το προσωπικό.

Η Hulanicki επαναστάτησε ενάντια στο σύστημα της μόδας όπως όταν πρωτομπήκε στο επάγγελμα ως εικονογράφος μόδας τη δεκαετία του 1950, έχοντας σπουδάσει μόδα και τέχνη στο Brighton Art School. Στη συνέχεια εργάστηκε ως καταξιωμένη εικονογράφος μόδας για τη Vogue και το Women’s Wear Daily, αλλά θεωρεί αυτή τη δουλειά άκαμπτη και πολύ επίσημη -«εμβληματική μιας αναχρονιστικής κοινωνίας» θα πει η ίδια.

«Μια επανάσταση στη μόδα»

Σημαντικό σημείο καμπής αποτέλεσε η δημιουργία ενός συγκριτικά διακριτικού καρό φορέματος και ασορτί μαντήλι, που της ανέθεσε η Felicity Green, συντάκτρια μόδας της Daily Mirror. Το απλό, καρό ντύσιμο – εμπνευσμένο από τις εμφανίσεις της Brigitte Bardot τη δεκαετία του 1950 στο Saint Tropez – έγινε μεγάλη επιτυχία: Παραγγέλθηκαν 17.000 ρούχα.

Η θεία Sophie της Hulanicki επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την αισθητική της Biba, αν και η Hulanicki λέει ότι είχε μια σχέση «αγάπης-μίσους» με την αυταρχική θεία της, «η οποία ακολουθούσε ξεπερασμένες κοινωνικές τελετουργίες».

Ωστόσο, άθελά της, τα ρούχα της από λεπτεπίλεπτα, πολυτελή υλικά, όπως το κρεπ ντε σιν σε σκονισμένες αποχρώσεις που είχαν να εμφανιστούν από τη δεκαετία του 1930, ενέπνευσαν πολλά από τα ρούχα της Biba. «Όταν μέναμε μαζί της, σε έβαζε να αλλάζεις κατά τη διάρκεια της ημέρας – να φοράς κάτι διαφορετικό για την ώρα του μεσημεριανού γεύματος, του τσαγιού, του ποτού, του δείπνου».

Ένα βίντεο της Biba στα 70s

«Σκληρή ψυχική μεταχείριση στο σπίτι από τις μητέρες τους»

Στην πραγματικότητα, η θεία Sophie ήταν λογοκριτική -μια συνηθισμένη προσβολή προς τις νεαρές γυναίκες στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ήταν να τις αποκαλούν «τσούλες», θυμάται η Hulanicki, αν τόνιζαν τη φράντζα τους.

Είναι ενδιαφέρον ότι το σήμα κατατεθέν της Hulanicki στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ήταν ένα αιχμηρά γεωμετρικό πλατινέ μπομπ με τεράστια φράντζα, υπερμεγέθη γυαλιά και ένα σακάκι με λεοπάρ μοτίβο που θύμιζε Χόλιγουντ της δεκαετίας του 1940.

Ένας λόγος για τον οποίο η Biba αποτελούσε αυτό που η Hulanicki περιγράφει ως «μια επανάσταση στη μόδα» ήταν ότι οι νεαρές πελάτισσές της είχαν υποστεί, κατά την άποψή της, «σκληρή ψυχική μεταχείριση στο σπίτι από τις μητέρες τους.

»Αμέσως μετά τον πόλεμο, οι μπαμπάδες τους δεν ήταν εκεί, και πολλές μητέρες ένιωθαν ότι έπρεπε να επιβάλουν στις κόρες τους την ίδια πειθαρχία που κανονικά θα έκαναν οι πατεράδες».

«Προσκύνημα στην Biba»

Η επιτυχία της Biba βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στο ότι η Hulanicki στήριξε υποκειμενικά την αισθητική και τη φιλοσοφία της στο γούστο της – θεωρητικά, μια ριψοκίνδυνη στρατηγική. Ωστόσο, το όραμά της βρήκε απήχηση σε μια ολόκληρη γενιά, που δεν αποτελούνταν μόνο από Βρετανούς αλλά και Ευρωπαίους.

«Ήταν συναρπαστικό το γεγονός ότι πολλοί από τους πελάτες μας συνέρρεαν στα καταστήματα από το Παρίσι – έκαναν προσκύνημα στην Biba».

Η σειρά καλλυντικών της Biba, η οποία λανσαρίστηκε για πρώτη φορά το 1970 και περιελάμβανε τόσο προκλητικές αλλά εκπληκτικά περιζήτητες αποχρώσεις όπως το «βρικόλακες», «τεχνητή καφέ σοκολάτα» και «δαμάσκηνο» (που διοχέτευε την εμφάνιση των σταρ του παλιού βωβού κινηματογράφου του Χόλιγουντ) ή το πολύ ποπ, «τεχνητό βασιλικό μπλε» και «πράσινο» – όλα σχεδιασμένα για να συντονίζονται με τα ρούχα της Biba – πωλούνταν διεθνώς.

Οι πελάτες μπορούσαν να δοκιμάσουν το μακιγιάζ στα καταστήματα (κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί πουθενά αλλού). «Υπήρχε μια συντροφικότητα μεταξύ των πελατών που δοκίμαζαν το μακιγιάζ – κάτι που όλοι μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά».

Η Biba λάνσαρε την πρώτη πλήρη σειρά μακιγιάζ για μαύρες επιδερμίδες

Το μακιγιάζ δεν είχε μόνο μια επιφανειακή γοητεία. Η χρωματική ποικιλία που προσέφερε – διευρύνοντας σημαντικά τη στενή συμβατική γκάμα των απαλών ροζ και ιβουάρ χρωμάτων που προσφέρονταν αλλού – αντανακλούσε βαθύτερες κοινωνικές αλλαγές.

Η Biba λάνσαρε την πρώτη πλήρη σειρά μακιγιάζ για μαύρες επιδερμίδες. Όπως πολλές από τις νέες σειρές της Biba, αυτή αναπτύχθηκε παρατηρώντας και αλληλεπιδρώντας με τις πελάτισσες, λέει η Hulanicki: «Το μακιγιάζ για μαύρο δέρμα εμπνεύστηκε από Τζαμαϊκανές κοπέλες που έρχονταν στο δεύτερο κατάστημα και αναζητούσαν χρώματα που τους ταίριαζαν. Ερχόντουσαν με τις μητέρες τους που τις φρόντιζαν – και συχνά συμμετείχαν. Η Biba ήταν χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς τάξη, και όχι μόνο λόγω των τιμών της».

Η Biba προσέφερε επίσης μια σειρά μακιγιάζ για άνδρες, η οποία ταίριαζε με τον ανδρόγυνο χαρακτήρα που επικρατούσε στο glam rock. Μέσα σε τρία χρόνια από το λανσάρισμά του το 1970, το μακιγιάζ Biba πωλούνταν σε 30 χώρες σε τρεις ηπείρους. Ο διάσημος ανδρόγυνος David Bowie ήταν τακτικός επισκέπτης του Big Biba: το νέο βιβλίο περιλαμβάνει μια φωτογραφία του σε ένα πάρτι εκεί.

Πρωτοποριακά συγκροτήματα, όπως New York Dolls και Pointer Sisters, εμφανίστηκαν στο Rainbow Room του Big Biba.

Οι μιμητές της Big Biba

Το ολοκληρωμένο όραμα της Biba δεν ήταν προσχεδιασμένο, αλλά αναπτύχθηκε οργανικά, τονίζει η Hulanicki. «Με την πάροδο των ετών, οι πελάτες της Biba είχαν μεγαλώσει και η εταιρεία μεγάλωσε μαζί τους. Προχώρησε από το λουκ της δεκαετίας του 1960, με τις μίνι φούστες, σε ένα πιο εκλεπτυσμένο στυλ που εξυπηρετούσαν τα εμπνευσμένα από τη δεκαετία του 1930 στυλ μας,.

»Μετά τη γέννηση του γιου μας, Witold, που πήρε το όνομά του από τον πατέρα μου, λανσάραμε και παιδικά ρούχα μαζί με τα είδη σπιτιού και το φαγητό». Η ολοκληρωμένη έννοια του lifestyle της Big Biba με τα προϊόντα που φέρουν το σήμα της Biba επηρέασε πολλά άλλα καταστήματα λιανικής πώλησης μετά τη διάλυση της Biba, από την Anthropologie μέχρι τα Zara και Zara Home.

Βοήθησε στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι ψώνιζαν – και του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονταν.

*Το βιβλίο Biba: The Fashion Brand that Defined a Generation των Barbara Hulanicki και Martin Pel (Yale University Press) κυκλοφορεί τώρα στο Ηνωμένο Βασίλειο και από τις 5 Νοεμβρίου στις ΗΠΑ.

*Με στοιχεία από bbc.com | Αρχική Φωτό: YouTube