Ένα ακόμα ραντεβού Μητσοτάκη – Ερντογάν σε στάσιμα «ήρεμα νερά» – Υπάρχει δυνατότητα διαλόγου για τα δύσκολα;

Μία συνάντηση μισής ώρας χωρίς εκπλήξεις και άνευ θεαματικών εξελίξεων όπως αναμενόταν ήταν αυτή του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Με το χρόνο που είχαν οι δύο ηγέτες να μην επιτρέπει να εμβαθύνουν σε οποιοδήποτε θέμα.

Με τις δύο πλευρές να διατηρούν τις κόκκινες γραμμές τους και να αναζητούν συνέχεια των επαφών δίνοντας έμφαση σε αυτά που μπορούν να τις φέρουν πιο κοντά, καθώς υπάρχει ήδη μία καλή συνεργασία και σε επίπεδο συγκυρίας.

Επισήμως

Σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση κατά την συνάντηση Μητσοτάκης και Ερντογάν «έκαναν επισκόπηση της προόδου στον πολιτικό διάλογο και στη θετική ατζέντα». Ενώ παράλληλα «συμφώνησαν να εντατικοποιήσουν τη συνεργασία στο μεταναστευτικό το επόμενο διάστημα για την εξάρθρωση των δικτύων των διακινητών που θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές».

Στις ειδήσεις που βγήκαν είναι και ο χρόνος για το επόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας το οποίο θα γίνει στην Άγκυρα τον Ιανουάριο του 2025 «στη βάση της Διακήρυξης των Αθηνών». Την ευθύνη για την προετοιμασία του θα έχουν οι δύο υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν. Με τον τούρκο Υπουργό Εξωτερικών να αναμένεται το επόμενο διάστημα για επίσκεψη στην Αθήνα.

Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές ανανεώθηκε η πάγια εντολή Μητσοτάκη και Ερντογάν προς Γεραπετρίτη και Φιντάν να διερευνήσουν εάν υπάρχει κοινό έδαφος για να ξεκινήσουν οι συζητήσεις για τον καθορισμό ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας. Να μπει δηλαδή ο πολιτικός διάλογος στο δύσκολο κεφάλαιο της ελληνοτουρκικής διαφοράς.

Μπορεί ο διάλογος να μπει στα βαθιά;

Γεγονός που δεν είναι σαφές ότι μπορεί καν να ξεκινήσει όταν οι δύο πλευρές εμμένουν στις κόκκινες γραμμές τους και η Τουρκία εμμένει στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Να σημειωθεί ότι αναφορά στο θέμα έκανε και ο Ερντογάν πριν τη συνάντηση του με τον πρωθυπουργό, από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, επιχειρώντας να δείξει ότι η Άγκυρα έχει διάθεση για έναρξη διαλόγου, αλλά όχι και υποχωρήσεων από αξιώσεις που προβάλλει. Άραγε η Τουρκία είναι έτοιμη να εγκαταλείψει το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, να κάνει πίσω στο τουρκολιβυκό μνημόνιο και να συζητήσει επί τη βάση του διεθνούς δικαίου με την Αθήνα, και να επιτευχθούν οι αναγκαίοι αμοιβαίοι συμβιβασμοί για λύση;

«Θέλουμε να δούμε το Αιγαίο Πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο ως μια περιοχή σταθερότητας και ευημερίας, όπου τα νόμιμα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων μερών γίνονται σεβαστά» ανέφερε χαρακτηριστικά ο τούρκος πρόεδρος, με τις κόκκινες γραμμές της Άγκρας ωστόσο για το τι είναι τα «νόμιμα συμφέροντα όλων των μερών» να είναι και η βασική διαφορά με την Αθήνα.

«Είναι προς το κοινό συμφέρον ολόκληρης της περιοχής να αναπτυχθεί συνεργασία, ιδίως όσον αφορά την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, την ελευθερία και την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και του θαλάσσιου εμπορίου» ανέφερε ο Ερντογάν για να προσθέσει ότι η «Τουρκία είναι έτοιμη για εποικοδομητική συνεργασία σε όλα τα θέματα, ιδίως στον τομέα της ενέργειας και του περιβάλλοντος». Και όπως είπε «περιμένουμε την ίδια προσέγγιση από τους γείτονές μας». Θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει και παράθυρο ευκαιρίας.

«Η Τουρκία έχει δικαιώματα»

«Ως η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην ανατολική Μεσόγειο, ο ρόλος-κλειδί της Τουρκίας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Η Τουρκία έχει δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα που έχει ανακηρυχθεί στα βόρεια και δυτικά του νησιού της Κύπρου και οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα γύρω από ολόκληρο το νησί» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν.

Με τον τούρκο πρόεδρο να επιχειρεί να δείξει διάθεση συνεννόησης, από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, στο πλαίσιο και των νέων δεδομένων που δημιουργούν οι πόλεμοι σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, με το ερώτημα να είναι αν η Τουρκία μπορεί να κάνει εκπτώσεις στις αξιώσεις που προβάλλει τα τελευταία χρόνια ώστε να επιτευχθεί έναρξη των συνομιλιών, με ελπίδα ίσως κάποια στιγμή να καταλήξει η διαφορά προς επίλυση στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο ωστόσο ακόμα μοιάζει πολύ μακριά.

Παραμένει η απόσταση στο Κυπριακό

Σαφές μήνυμα ότι η Άγκυρα δεν έχει υποχωρήσει από τις θέσεις της περί δύο κρατών στο Κυπριακό και εγκατάλειψη της ομοσπονδιακής λύσης έστειλε επίσης από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο τούρκος πρόεδρος. Ο Ερντογάν ζήτησε για μία ακόμα φορά σε ομιλία του στον ΟΗΕ από τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει το ψευδοκράτος και υποστήριξε ότι η μόνη λύση στο Κυπριακό είναι αυτή των δύο κρατών, χαρακτηρίζοντας την ομοσπονδιακή λύση «παρωχημένη».

Ζήτησε δε να μπει τέλος στην απομόνωση των τουρκοκυπρίων και κατά το σύνηθες χαρακτήρισε την εισβολή του 1974 ως «ειρηνευτική επιχείρηση».

Τις ίδιες θέσεις ο τούρκος πρόεδρος επανέλαβε και στη συνάντηση του με τον ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, σημειώνοντας – σύμφωνα με την ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας – ότι «η τουρκοκυπριακή πλευρά επιθυμεί την καταχώριση των δικαιωμάτων της, όπως η κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώς, ότι οι δυνατότητες λύσης εκτός του μοντέλου της ομοσπονδίας μπορούν να συζητηθούν σε μια συνάντηση υπό την αιγίδα του ΟΗΕ με τη συμμετοχή των μερών και ότι η αναγνώριση της «ΤΔΒΚ» ως κράτους θα είναι το κλειδί για μια λύση που θα λαμβάνει υπόψη την πραγματικότητα στο νησί». Δηλώσεις που δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Εκτός και αν υπάρξει ένα κίνητρο για την Τουρκία που θα μπορούσε να την κάνει να αναθεωρήσει με κάποιο τρόπο τις θέσεις της.

«Διάλογος ναι αλλά για δύο κράτη»

Κυβερνητικές πηγές επαναλάμβαναν ότι Ελλάδα και Τουρκία έχουν διαφορετική θέση για το Κυπριακό, με την Αθήνα να παραμένει σταθερή στις γραμμές της. Παρά δε τις δηλώσεις Ερντογάν η ελληνική πλευρά φέρεται να δηλώνει αισιοδοξία για επανεκκίνηση του διαλόγου.

Με έμπειρους διπλωμάτες να παραδέχονται ότι σε αυτές τις συναντήσεις, ακόμα και αν υποθέσει κανείς ότι υπάρχει η διάθεση, δεν υπάρχει η δυνατότητα για συζήτηση του Κυπριακού σε βάθος, παρά μόνο σε τίτλους και αν…

Μεταναστευτικό

Όσον αφορά το μεταναστευτικό είναι ένα πεδίο που δείχνει να αποδίδει η συνεργασία Ελλάδας – Τουρκίας, αφήνοντας στην άκρη την ένταση του παρελθόντος, με τον Ερντογάν ωστόσο να δέχεται σφοδρή κριτική, ιδιαίτερα με αφορμή την καταδίωξη σκάφους μέχρι το Μπόντρουμ από σκάφος του ελληνικού λιμενικού. Γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα να υπάρξει και τηλεφωνική επικοινωνία του Υπουργού Ναυτιλίας, Χρήστου Στυλιανίδη με τον Υπουργό Εσωτερικών της Τουρκίας, Αλί Γερλίκαγια για το θέμα και ανακοινώσεις των δύο πλευρών να διαβεβαιώνουν ότι υπήρξε συμφωνία «στην σκοπιμότητα αποφυγής παρόμοιων συμβάντων που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν λανθασμένες εντυπώσεις».

Σύμφωνα με την τουρκική ανακοίνωση αναφορικά με τη συνάντηση των δύο «ο Πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία και η Ελλάδα μπορούν να κάνουν σταθερά βήματα προς το μέλλον, στον άξονα της καλής γειτονίας και ότι η ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών, καθώς και το να κινηθούν στο πνεύμα και το γράμμα της Διακήρυξης των Αθηνών, θα ωφελήσει και τις δύο χώρες».

Η ρουτίνα των ήρεμων νερών

Η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στον ΟΗΕ εντάσσεται στην προσπάθεια τα ραντεβού των δύο ηγετών να ενταχθούν σε μία κανονικότητα ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας και ήρεμων νερών, που θα τις καταστήσουν ρουτίνα. Με τις δύο πλευρές να ποντάρουν – αυτή τη στιγμή – για τη διατήρηση της ηρεμίας στη στασιμότητα. Άλλωστε με την κυβέρνηση να βλέπει μοναδικό εχθρό στα δεξιά της, οι πρωτοβουλίες στα εθνικά θέματα καθίστανται απαγορευτικές. Όπως και λόγω της επιμονής της Άγκυρας στο δογματισμό των μαξιμαλιστικών αξιώσεων. Το ερώτημα είναι αν η καλλιέργεια προσδοκιών και ο διάλογος χωρίς αποτέλεσμα τελικά μπορεί να διατηρήσει τα ήρεμα νερά και για πόσο.