Στα χνάρια του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι: Τα μέρη που επισκέφθηκε ο συγγραφέας όταν έγραψε τον «Παίχτη»

«Έχω περάσει μόνο πέντε μέρες στο Βισμπάντεν και έχω ήδη χάσει σχεδόν τα πάντα. Μέχρι και το ρολόι μου» είχε γράψει ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι σε επιστολή του το 1863 σε ένα φίλο του, Ρώσο νοβελίστα, τον Ιβάν Τουργκένεφ. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Ντοστογιέφσκι ταξίδευε συχνά μεταξύ των λουτροπόλεων Μπάντεν-Μπάντεν, Μπαντ Χόμπουργκ και Βισμπάντεν, δοκιμάζοντας ξανά και ξανά την τύχη του στα πλούσια καζίνο τους, που αποτελούσαν το στέκι της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας. Μέχρι το 1866, ο συγγραφέας είχε συνάψει ένα επικίνδυνο στοίχημα με τον εκδότη του για να αποφύγει τη φυλακή λόγω των οφειλών. Το στοίχημα ήταν να παραδώσει ένα νέο μυθιστόρημα μέχρι την 1η Νοεμβρίου ή να χάσει τα εκδοτικά δικαιώματα ολόκληρου του καταλόγου του.

Το αποτέλεσμα ήταν το αριστούργημα «Ο Παίκτης» που υπαγορεύτηκε σε τρεις εβδομάδες στη στενογράφο που θα γινόταν η δεύτερη σύζυγος του Ντοστογιέφσκι, η Άννα Γκριγκόριεβνα. Το μυθιστόρημα ακολουθεί τον Αλεξέι Ιβάνοβιτς, έναν νεαρό Ρώσο δάσκαλο, ο οποίος ταξιδεύει με έναν αυταρχικό στρατηγό στην φανταστική γερμανική πόλη Ρούλεττενμπουργκ και περιπέφτει στον καταναγκαστικό τζόγο.

«Επί 10 χρόνια ονειρευόμουν να κερδίσω χρήματα … Αλλά τώρα όλα τελείωσαν!»

Το μοναδικό του βιβλίο που διαδραματίζεται κυρίως στη Γερμανία, ο «Παίκτης» είναι μια πιστή περιγραφή της σχέσης αγάπης-μίσους του Ντοστογιέφσκι με τη χώρα. «Κάθομαι μελαγχολικός σε αυτή τη μελαγχολική μικρή πόλη», λέει ο Αλεξέι, ο αφηγητής του βιβλίου, «και πόσο μελαγχολικές μπορεί να είναι οι μικρές πόλεις της Γερμανίας!».

Παρόλο που το μοντέλο της πόλης που περιγράφει στο βιβλίο είναι πιο κοντά στο Βισμπάντεν, το Ρούλετενμπουργκ είναι πιθανότατα μια σύνθεση των τριών λουτροπόλεων όπου ο Ντοστογιέφσκι έπαιξε – και έχασε. Το Μπάντεν-Μπάντεν εξακολουθεί να αποτελεί τουριστικό προορισμό, αλλά καμία από αυτές δεν είναι το «hot spot» που ήταν κάποτε.

Για να δούμε τώρα ποια ήταν εκείνα τα μέρη που επισκέφθηκε ο νοβελίστας:

Βισμπάντεν: Η επιτομή της ρωσικής αριστοκρατίας

Στη δεξιά όχθη του Ρήνου, το Βισμπάντεν έφτασε στην ακμή του στα τέλη του 19ου αιώνα, αφού η προσάρτησή του από την Πρωσία οδήγησε στην ανάδειξή του σε διεθνή λουτρόπολη, δημοφιλής κυρίως στους Ρώσους ευγενείς. Όταν ο Ντοστογιέφσκι πήγε εκεί, αρχικά για να αναζητήσει θεραπεία για την επιληψία του, η πόλη φιλοξενούσε περισσότερους εκατομμυριούχους από οποιαδήποτε άλλη γερμανική πόλη.

Το σημερινό Βισμπάντεν δεν είναι η κοσμοπολίτικη παιδική χαρά που ήταν κάποτε, αλλά τα απομεινάρια των ένδοξων ημερών του είναι παντού – στα σιντριβάνια και τις κιονοστοιχίες που πλαισιώνουν τις μεγάλες λεωφόρους του, στις βίλες Art Nouveau και στις εκκλησίες γοτθικής αναβίωσης που γεμίζουν το κέντρο της πόλης, το οποίο υπέστη ελάχιστες ζημιές από τους παγκόσμιους πολέμους.

Βισμπάντεν

Μπαντ Χόμπουργκ: Ένα άλλο Μόντε Κάρλο

Άλλη μια άλλοτε διάσημη λουτρόπολη που αγαπήθηκε από τη ρωσική αριστοκρατία, το Μπαντ Χόμπουργκν είναι μια από τις πλουσιότερες πόλεις της Γερμανίας, διαφημιζόμενη με το σλόγκαν «Αέρας σαμπάνιας κι έμπνευσης». Εδώ βρίσκεται το παλαιότερο γήπεδο γκολφ της χώρας και το πρώτο ευρωπαϊκό κλαμπ τένις, ενώ το πάρκο του σπα μετρά 116 στρεμμάτα σε έκταση, ενώ πρόκειται για ένα καταπράσινο έδαφος με κήπους του 19ου αιώνα, νεοκλασικά μνημεία και σιντριβάνια που αναβλύζουν φυσικό ανθρακούχο μεταλλικό νερό από μία από τις 14 γεωθερμικές πηγές κάτω από την πόλη. To σιντριβάνι σχεδιάστηκε από τον Peter Joseph Lenné, τον πρώσο αρχιτέκτονα τοπίου πίσω από το Tiergarten στο Βερολίνο, και είναι το μοναδικό από τα σχέδια του Lenné που έχει διατηρηθεί στην αρχική του μορφή. Το σημερινό καζίνο, το Spielbank Bad Homburg της δεκαετίας του 1950, με τα χαμηλά ταβάνια, δεν έχει τίποτα από τη μεγαλοπρέπεια του προηγούμενου. Και, σε αντίθεση με το Βισμπάντεν, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου θέαση του κόσμου.

Μπαντ Χομπουργκ

Μπάντεν- Μπάντεν: Πλακόστρωτα, αρχοντικά και καστανιές

Το Μπάντεν-Μπάντεν βρίσκεται στην άκρη του Μέλανα Δρυμού, κοντά στα γαλλικά σύνορα. Το μέρος είναι γραφικό, με πλακόστρωτα δρομάκια του, τα οποία είναι γεμάτα με αρχοντικά της belle epoque και ανθισμένες καστανιές. Πρόκειται για μια ήσυχη πόλη που προσφέρεται για όσουν αγαπούν το περπάτημα. Μάλιστα μπορεί κανείς να απολαύσει μια όμορφη διαδρομή  κατά μήκος του ποταμού Όος, ο οποίος διασχίζει το κέντρο της. Eκεί μπορεί κανείς να συναντήσει το ξενοδοχείο Quellenhof, στο οποίο φημολογείται πως διέμενε ο ίδιος ο Ντοστογίεφσκι, ενώ συστήνεται μια βόλτα στον κεντρικό καταπράσινο από δέντρα δρόμο εν ονόματι Sophienstrasse.

Το καζίνο αυτής της περιοχής εξακολουθεί να μοιάζει σχεδόν όπως στην εποχή της ακμής του, με ογκώδεις κρυστάλλινους πολυελαίους, τοίχους από κόκκινο μετάξι, φύλλα χρυσού και ιταλική chinoiserie. Ο Ντοστογιέφσκι συνήθιζε να κάθεται εκεί σε μια γωνιά της αίθουσας Florentine. Μάλιστα, εκεί ήταν που έχασε όλα τα χρήματα του ταξιδιού του και της 21χρονης εγκύου συζύγου του, καθώς και τα χρήματα που έβγαλε βάζοντας ενέχυρο τα υπάρχοντά τους, μέχρι και τη βέρα της Γκριγκόριεβνα. Ο Ντοστογιέφσι και η γυναίκα του πέρασαν λίγα μέτρα μακριά σε ένα μικρό σπιτι ένα μοιραίο καλοκαίρι το 1867. Η Γκριγκορίεβνα μάλιστα έγραφε στα απομνημονεύματά της: «Υπέφερα αφάνταστα περιμένοντας τον Φίοντορ. Έκλαιγα και καταριόμουν τον εαυτό μου, τη ρουλέτα, το καζίνο του Μπάντεν-Μπάντεν και τα πάντα στη γη. …»

Μπάντεν- Μπάντεν

Το αρχικό τους σπίτι – δύο μικρά δωμάτια πάνω από ένα σιδηρουργείο στην Bäderstrasse 2 – έχει κατεδαφιστεί, αλλά μια προτομή του συγγραφέα και ένα γλυπτό ενός ανοιχτού βιβλίου είναι κολλημένα στην πρόσοψη του σπιτιού που χτίστηκε στη θέση του παλιού. Μετά το Μπάντεν-Μπάντεν, οι Ντοστογιέφσκι παρέμειναν στην Ευρώπη για άλλα τέσσερα χρόνια, ζώντας μεταξύ Ελβετίας και Ιταλίας, μια δύσκολη περίοδος  για το ζευγάρι καθώς η υγεία του Ντοστογιέφσκι επιδεινώθηκε και το πρώτο τους παιδί πέθανε σε ηλικία 3 μηνών. Το 1871, ο Ντοστογιέφσκι επέστρεψε στο Βισμπάντεν και έπεσε ξανά σε μια καταστροφική περίοδο τζόγου.

«Επί 10 χρόνια», έγραψε στην Άννα Γκριγκορίεβνα από το Βισμπάντεν, «ονειρευόμουν να κερδίσω χρήματα … Αλλά τώρα όλα τελείωσαν!». Και αυτή τη φορά το εννοούσε. Σύμφωνα με τις περισσότερες μαρτυρίες, δεν έπαιξε ποτέ ξανά τυχερά παιχνίδια, ούτε επέστρεψε στη Γερμανία. Με τη σύζυγό του εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία και απέκτησαν άλλα τρία παιδιά.

Αλλά όσο δύσκολη και αν ήταν η δεκαετία του Ντοστογιέφσκι στη Γερμανία, η περιόδος αυτή ήταν σίγουρα παραγωγική, καθώς εκεί έγραψε: το «Έγκλημα και τιμωρία», τον «Ηλίθιο» και τους «Δαίμονες».

*Πηγή: The New York Times