Ισλαμοφοβία: Ένα φάντασμα που πλανάται πάνω από την Ευρώπη – Επελαύνει η ρητορική του μίσους

Η διαρκώς αυξανόμενη ισλαμοφοβία στην Ευρώπη τις τελευταίες δυο δεκαετίες δεν αποτελεί μοναχά μιαν αντίδραση στις τρομοκρατικές επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους και δεν οφείλεται αποκλειστικά στην προπαγάνδα ακροδεξιών ομάδων – είναι και αποτέλεσμα των αυξανόμενων αυταρχικών και ρατσιστικών πολιτικών.

Στη Γερμανία, μέσω στοχευμένων και καλά οργανωμένων εκστρατειών, το AfD προσέγγισε ιδιαιτέρως τη νεολαία στην προεκλογική περίοδο πριν από τη διεξαγωγή των τοπικών εκλογών σε Σαξονία και Θουριγγία στις αρχές Σεπτεμβρίου και στο Βρανδεμβούργο την περασμένη Κυριακή.

Ως πολιτικό κόμμα, το AfD ξεκίνησε ως δεξιό ευρωσκεπτικιστικό, με ισχυρές δόσεις λαϊκισμού, και σταδιακά εμφάνισε μια συνολικότερη αντιδραστική ατζέντα στα κοινωνικά ζητήματα (ισλαμοφοβία, απαγόρευση διαζυγίων, άποψη πως οι γυναίκες πρέπει να κάνουν τουλάχιστον τρία παιδιά η καθεμία, επιθέσεις στο φεμινισμό και στους «μη ετεροφυλόφιλους»), ενώ με την εμφάνιση του Προσφυγικού υιοθέτησε τις πιο ακραία ρατσιστικές απόψεις («να τους πυροβολάμε στα σύνορα προκειμένου να σταματήσουν να τα περνάνε»).

«Απαγόρευση των ενδυμάτων που αποτελούν από μόνα τους μια ξεκάθαρη και επιδεικτική επιβεβαίωση της ισλαμιστικής ιδεολογίας»

Στη Γαλλία, ο επικεφαλής του δεξιού κόμματος «Εθνικός Συναγερμός», Ζορντάν Μπαρντελά, αποκάλυψε τις μελλοντικές πολιτικές του, που αποσκοπούν σε μια αυστηρή προσέγγιση απέναντι στους μετανάστες, καθώς και σε αυτό που χαρακτήρισε «ισλαμιστικές ιδεολογίες».

Ο Μπαρντέλα επιβεβαίωσε σε συνέντευξή του στους Financial Times ότι το κόμμα του επιδιώκει να περάσει ένα σχέδιο νόμου «το οποίο αναφέρει ως στόχο την καταπολέμηση των ισλαμιστικών ιδεολογιών. Περιλαμβάνει μέτρα που θα διευκολύνουν το κλείσιμο τζαμιών και την απέλαση ιμάμηδων που θεωρούνται ριζοσπαστικοποιημένοι».

Μία από τις φορές που πολίτες έκαψαν Κοράνι στη Σουηδία το τελευταίο χρονικό διάστημα.

Προσέθεσε ότι το σχέδιο νόμου θα περιλαμβάνει επίσης «την απαγόρευση των ενδυμάτων που αποτελούν από μόνα τους μια ξεκάθαρη και επιδεικτική επιβεβαίωση της ισλαμιστικής ιδεολογίας». Είπε ότι αυτό θα αποτελείται από διάφορους τύπους πέπλων και το λεγόμενο “μπουρκίνι”, ή μαγιό από το κεφάλι μέχρι τα νύχια. «Η μπούρκα δεν είναι επιθυμητή στη γαλλική κοινωνία», δήλωσε ο Μπαρντέλα: «Η μάχη είναι εν μέρει νομοθετική, αλλά είναι επίσης μια πολιτιστική μάχη που πρέπει να συνεχιστεί», τόνισε.

Ο αρχηγός του «Εθνικού Συναγερμού» επεσήμανε ότι το κόμμα του θα διατηρήσει την αυστηρή του στάση σχετικά με την παρουσία των μεταναστών στη Γαλλία, επιβεβαιώνοντας ότι το κόμμα του «στοχεύει τα επόμενα χρόνια στην αναθεώρηση του γαλλικού Συντάγματος μέσω δημοψηφίσματος για την καθιέρωση μιας “εθνικής προτίμησης” των πολιτών έναντι των αλλοδαπών για κοινωνική στέγαση και άλλες κοινωνικές παροχές». «Σκοπεύω να ανακτήσω τον έλεγχο της μετανάστευσης στη χώρα μας», διαβεβαίωσε.

Φουντώνει η ρητορική του μίσους

Τα απεχθή σχόλια κατά των μουσουλμάνων και των μεταναστών αυξήθηκαν στη Γερμανία μετά από τη βάναυση επίθεση με μαχαίρι το Σάββατο στο Σόλινγκεν, όπου ένας αιτών άσυλο από τη Συρία σκότωσε τρία άτομα και τραυμάτισε άλλους οκτώ. Το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη και το AfD έσπευσε να εργαλειοποιήσει την τραγωδία για να επικρίνει την κυβέρνηση εν όψει εκλογών, χρεώνοντας το περιστατικό στις πολιτικές ποικιλομορφίας που υιοθέτησε ο κυβερνών συνασπισμός.

Μετά από το περιστατικό, η DW εντόπισε μιαν ομάδα επαληθευμένων λογαριασμών στο X, ατόμων που συνέβαλαν ενεργά σε σχετικές εκστρατείες παραπληροφόρησης για λογαριασμό της Ακροδεξιάς, διαδίδοντας memes και καρικατούρες, αμφίβολους ισχυρισμούς και ξεκάθαρα fake news.

Η παραπληροφόρηση που διαδίδεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει τροφοδοτήσει πράξεις βίας από υποστηρικτές της Ακροδεξιάς σε όλη την Αγγλία.

Το εν λόγω εντεινόμενο κύμα ισλαμοφοβικής παραπληροφόρησης -ή η σκόπιμη διάδοση ψευδών ειδήσεων- έρχεται εν μέσω ενός αυξανόμενου κύματος ισλαμοφοβίας σε όλη την Ευρώπη, που εξαπλώθηκε μετά από παρόμοιες επιθέσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Στις 18 Αυγούστου, ένα 11χρονο αγόρι μαχαιρώθηκε θανάσιμα στο Τολέδο της Ισπανίας. Το περιστατικό έγινε γρήγορα αντικείμενο αβάσιμων ισχυρισμών. Πολλές αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνέδεσαν ψευδώς την επίθεση με μουσουλμάνο μετανάστη βορειοαφρικανικής καταγωγής, παρά τις επίσημες δηλώσεις που διευκρίνιζαν ότι ο δράστης ήταν ένας 20χρονος Ισπανός. Σε αυτήν την εκστρατεία παραπληροφόρησης, προστέθηκε μια viral ανάρτηση από έναν λογαριασμό που μοιράζεται συστηματικά περιεχόμενο που απεικονίζει τους μουσουλμάνους μετανάστες ως μια σημαντική απειλή στην Ευρώπη. Τα σχόλια κάτω από την ανάρτηση υποστηρίζαν ότι ένας μουσουλμάνος ήταν υπεύθυνος για την επίθεση.

Σύμφωνα με τις βρετανικές Αρχές, περισσότερα από 1.000 άτομα συνελήφθησαν μετά από ημέρες ταραχών και ρατσιστικών επιθέσεων με στόχο μουσουλμάνους και μετανάστες.

Η τακτική της διαρροής fake news γύρω από την ταυτότητα του δράστη ενός εγκλήματος, αντικατοπτρίζεται και σε αυτό που συνέβη στο Σάουθπορτ του Ηνωμένου Βασιλείου στα τέλη Ιουλίου, όπου μιαν ευρέως διαδεδομένη φήμη διέχεε στην κοινωνία το ψέμα ότι ο δράστης μιας επίθεσης με μαχαίρι που σκότωσε τρία παιδιά ήταν μουσουλμάνος μετανάστη. Αυτό οδήγησε σε μέρες βίαιων ταραχών σε όλη την Αγγλία και τη Βόρεια Ιρλανδία.

Γνωστοί δεξιοί χρήστες των social media, influencers και διαδικτυακά τρολ υποδαύλισαν τη σύγχυση που είχαν οι ίδιο προκαλέσει, με ορισμένους γνωστούς δεξιούς χρήστες του Διαδικτύου να προτρέπουν δε τους πολίτες να λάβουν μέρος στις ταραχές και να επιτεθούν σε τζαμιά.

Από το Διαδίκτυο σε αληθινά εγκλήματα;

Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι τα ισλαμοφοβικά εγκλήματα στη Γερμανία υπερδιπλασιάστηκαν το 2023, με σχεδόν ένα στα δέκα περιστατικά να περιλαμβάνουν βία, σύμφωνα με τη Γερμανική Συμμαχία κατά της Ισλαμοφοβίας και των Διακρίσεων κατά των Μουσουλμάνων (CLAIM). Παρομοίως, η Tell Mama, μια οργάνωση που καταγράφει και μετρά τα αντιμουσουλμανικά περιστατικά στο Ηνωμένο Βασίλειο, κατέγραψε επταπλασιασμό των αντιμουσουλμανικών συμβάντων μεταξύ 7 Οκτωβρίου και 7 Φεβρουαρίου 2023, εν συγκρίσει με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους. Η Αυστρία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν επίσης αναφέρει παρόμοιες τάσεις.

«Τσουνάμι» παραπληροφόρησης

Μετά από την επίθεση στο Σόλινγκεν, ένα συγκεκριμένο βίντεο έγινε viral. Σε αυτό, μια ομάδα ανδρών φαίνεται μπροστά από την εκκλησία St. Lorenz στη Νυρεμβέργη να κυματίζει μαύρες σημαίες με αραβική γραφή. Το βίντεο δημοσιεύτηκε στο X, στο Telegram και σε αρκετούς ιστότοπους σε γλώσσες όπως γαλλικά, γερμανικά, αγγλικά και ισπανικά, με ισχυρισμούς ότι η σημαία ανήκε στο Ισλαμικό Κράτος. Μεταξύ εκείνων που προώθησαν αυτόν τον ψευδή ισχυρισμό, ήταν ο βουλευτής του AfD Μάρτιν Ζίχερτ, ο οποίος δήλωσε: «Όποιος πιστεύει ότι το Σόλινγκεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, κάνει λάθος. Οι ριζοσπάστες μουσουλμάνοι αυξάνονται σε όλη τη Γερμανία. Ακολουθεί ένα σύντομο βίντεο από μια συγκέντρωση του Ισλαμικού Κράτους στη Νυρεμβέργη, λίγες ώρες μετά το Σόλινγκεν». Στην πραγματικότητα, ωστόσο, το βίντεο δείχνει μια σιιτική πομπή κατά τη διάρκεια του Arbaeen (η μεγαλύτερη ειρηνική συγκέντρωση στον κόσμο και μια σημαντική θρησκευτική περίσταση για τους σιίτες μουσουλμάνους) στη Νυρεμβέργη, με τις μαύρες σημαίες να συμβολίζουν τη θλίψη και το πένθος.

Ένα τζαμί που ονομάζεται Zahra Cultural Center είχε νωρίτερα κάνει αναρτήσεις από την παραπάνω εκδήλωση, στη σελίδα του στο Facebook, και είχε δημοσιεύσει φωτογραφίες και πλάνα στους λογαριασμούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στις σημαίες απλώς αναγράφονταν τα ονόματα των σιιτών ιμάμηδων, όχι συνθήματα του Ισλαμικού Κράτους.

Αναρίθμητα βίντεο με ψευδείς ισχυρισμούς, όπως αυτό, κατακλύζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τροφοδοτούν θεωρίες συνωμοσίας περί κατάληψης της δημόσιας ζωής στην Ευρώπη από τους μουσουλμάνους.

Η Lorena Martinez, επικεφαλής του EMEA Editorial Operations στο Logically Facts, ενός οργανισμού ελέγχου γεγονότων, επιβεβαίωσε ότι και η δικής της ομάδα έχει καταγράψει την ύπαρξη μιας σημαντικής αύξησης της διαδικτυακής παραπληροφόρησης σχετικά με τη μετανάστευση τις τελευταίες δυο εβδομάδες. «Υπάρχει ένα μοτίβο εκστρατειών παραπληροφόρησης σε όλη την Ευρώπη», είπε. «Ξεκινούν με έναν καταιγισμό έκτακτων ειδήσεων και βομβαρδίζουν το κοινό με περιεχόμενο που έχει σχεδιαστεί για να το οδηγήσει σε έναν δρόμο εικασιών, με ένα αναπόφευκτο συμπέρασμα: ότι οι μουσουλμάνοι και οι μετανάστες αποτελούν υπαρξιακή απειλή για την Ευρώπη».

Αυτό το μοτίβο εμφανίστηκε και μετά από τα τελευταία περιστατικά με μαχαιρώματα. Μια επαναλαμβανόμενη τάση στις δημοσιεύσεις που κυκλοφόρησαν μετά από κάθε περιστατικό, ήταν η διάδοση εικόνων ή πλάνων που περιείχαν ψευδείς ισχυρισμούς. Για παράδειγμα, βίντεο και φωτογραφίες από μεγάλες συγκεντρώσεις μουσουλμάνων κατά τη διάρκεια θρησκευτικών εκδηλώσεων αναρτήθηκαν στο Διαδίκτυο με λεζάντες που προειδοποιούν για «το αυξανόμενο πρόβλημα των μουσουλμάνων μεταναστών στην Ευρώπη».

Οδηγός παραπληροφόρησης: ανακυκλωμένο περιεχόμενο και εικόνες που δημιουργούνται από AI

Οι εν λόγω εκστρατείες παραπληροφόρησης δεν συντελούνται μοναχά μέσω της διάδοσης αβάσιμων πληροφοριών, αλλά και μέσω της πρόκλησης έντονων συναισθημάτων. Οι φωτογραφίες που δημιουργούνται με τεχνητή νοημοσύνη (AI ), καθώς και οι διφορούμενες ερωτήσεις που τίθενται τεχνηέντως, χρησιμοποιούνται συχνά για να ενισχύσουν το αποτέλεσμα.

Ένα παράδειγμα είναι μια εικόνα που κυκλοφόρησε ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (βλ. παρακάτω), που δείχνει Βρετανούς αστυνομικούς να γονατίζουν μπροστά σε μια σειρά ανδρών που φορούν ρόμπες, που υποτίθεται ότι είναι μουσουλμάνοι. Μολονότι η εικόνα -που δημιουργήθηκε με AI και χρησιμοποιήθηκε για να προπαγανδιστεί ότι η αστυνομία είναι υποταγμένη στη μουσουλμανική κοινότητα- ήταν γεμάτη από παραμορφωμένα χαρακτηριστικά και αφύσικες στάσεις… μια χαρά την έκανε τη δουλίτσα της: Πολλοί ήσαν εκείνοι που υιοθέτησαν το κακόβουλο μήνυμά της.

Η ατεκμηρίωτη συνωμοσιολογία ότι οι Αρχές αντιμετωπίζουν τους μουσουλμάνους καλύτερα από άλλους πολίτες, χρησιμοποιείται συχνά από δεξιές προσωπικότητες στη Γερμανία, τη Σουηδία και άλλες χώρες.

Παρά το γεγονός ότι ήταν ξεκάθαρα κατασκευασμένη, αυτή η εικόνα που δημιουργήθηκε με τεχνητή νοημοσύνη έγινε viral και διέδωσε ισχυρισμούς ότι οι Αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου προτιμούν τους μουσουλμάνους μετανάστες έναντι των «ντόπιων» – μια θεωρία συνωμοσίας που προωθείται από ακροδεξιές ομάδες.

«Εάν το κράτος συνεχίσει να προστατεύει τους ΙΣΛΑΜΙΣΤΕΣ από τους πολίτες αντί να προστατεύει τους πολίτες από τον ισλαμισμό, θα γίνουν σκηνικά [ταραχών και βίας] σε όλη την Ευρώπη», αναγράφεται σε έναν γερμανικό λογαριασμό σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, του οποίο ο κάτοχος υποστηρίζει την παραπάνω θεωρία.

Το X και το Telegram δεν τιμωρούν τη ρητορική του μίσους

Η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X, πρώην Twitter, έχει γίνει ένα σημαντικό φυτώριο παραπληροφόρησης και χειροτερεύει ολοένα και περισσότερο λόγω των απρόβλεπτων πολιτικών αλλαγών και της προώθησης αμφίβολων ισχυρισμών από τον Ίλον Μασκ. Κατά τη διάρκεια των ταραχών στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Μασκ χρησιμοποίησε την επιρροή του για να υποδείξει ότι η διαφορετικότητα τροφοδοτεί αναταραχές, υποστηρίζοντας ότι «ο εμφύλιος πόλεμος είναι αναπόφευκτος». Ενίσχυσε δεκάδες δημοσιεύσεις δεξιών influencer, κοινοποιώντας τες στους 195,8 εκατομμύρια followers του. Όταν οι βρετανικές Αρχές ζήτησαν από τον Μασκ να διαγράψει τοποθετήσεις που απειλούσαν την εθνική ασφάλεια, εκείνος αρνήθηκε να το πράξει.

Άλλες πλατφόρμες, όπως το Telegram, επίσης δεν τιμωρούν δεξιούς που ενθαρρύνουν πολίτες να στραφούν στη βία. Μετά από τις δολοφονίες στο Σάουθπορτ, τα κανάλια στο Telegram συγκέντρωσαν δεκάδες χιλιάδες μέλη, διευκολύνοντας την εκτεταμένη βία και την καταστροφή περιουσίας, συμπεριλαμβανομένης της στόχευσης ενός τζαμιού. Αξίζει τέλος να σημειωθεί πως η ισλαμοφοβία, όπως και κάθε είδους τεχνητής φοβίας στο πλαίσιο της κατασκευής ενός «εχθρού» που ευθύνεται για όλα τα δεινά, απορρέει και από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, που οδηγούν σε περαιτέρω επισφάλεια και μαζική φτωχοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών τάξεων.