Η φτωχοποίηση σε αριθμούς: Πόσο «έσφιξε» ο Έλληνας το ζωνάρι από το 2008

Η φτωχοποίηση του ελληνικού πληθυσμού σε σύγκριση με την περίοδο πριν την κρίση αποτυπώνεται εύγλωττα στην Έρευνα Οικογενειακού Προϋπολογισμού που δημοσίευσε η ΕΛΣΤΑΤ. Μπορεί η φτώχεια να απειλεί σήμερα το 18,7% του πληθυσμού, αν όμως την υπολογίσουμε με βάση το προμνημονιακό «κατώφλι» του 2008 (σε αποπληθωρισμένες τιμές), τα ποσοστά ανεβαίνουν στο 33%.

Αυτό επισημαίνει άλλωστε η αντίστοιχη έκθεση της ΕΛΣΤΑΤ για τον κίνδυνο φτώχειας του 2023. Όπως αναφέρει, ο σκοπός της σύγκρισης με βάση ένα διαχρονικά σταθερό κατώφλι, είναι να καταγράψει αν βελτιώνεται ή όχι το επίπεδο διαβίωσης των φτωχότερων νοικοκυριών σε απόλυτους και όχι σχετικούς όρους.

Η νέα Έρευνα Οικογενειακού Προϋπολογισμού της ΕΛΣΤΑΤ, παραθέτει συγκριτικά στοιχεία για τις δαπάνες των νοικοκυριών σε βάθος 15ετίας, σε τρέχουσες τιμές. Εντυπωσιακή είναι η μείωση της μέσης μηνιαίας οικογενειακής δαπάνης, κατά 13,9% σε σύγκριση με το 2010 και κατά 20,5% σε σύγκριση με το 2008.

Πότε κορυφώθηκε η φτωχοποίηση

Συγκεκριμένα, η μέση μηνιαία οικογενειακή δαπάνη σε τρέχουσες τιμές το 2023 ήταν 1.685,28 ευρώ, ενώ το 2008 ήταν 2.120,40 ευρώ και 1.956 το 2010. Αυτό σημαίνει ότι παρά τις πληθωριστικές ανατιμήσεις, τα ελληνικά νοικοκυριά ξοδεύουν κατά μέσο όρο 425 ευρώ λιγότερα κάθε μήνα από ό,τι ξόδευαν πριν τα μνημόνια.

Η καθίζηση του εισοδήματος έπιασε «πάτο» το 2016, με τις μέσες οικογενειακές δαπάνες να μειώνονται σε λιγότερο από 1.400 ευρώ το μήνα. Έκτοτε βαίνουν ανοδικά – με εξαίρεση το βούλιαγμα της περιόδου της πανδημίας, όταν οι δαπάνες μειώθηκαν σε ένα χρόνο πάνω από -10% ή σχεδόν κατά 150 ευρώ το μήνα.

Η ΕΛΣΤΑΤ επιβεβαιώνει τη διαπίστωση της γερμανικής εφημερίδας Handelsblatt, ότι η ζωή των Ελλήνων έχει χειροτερέψει σε σχέση με την περίοδο πριν την κρίση, σε  άρθρο που έκανε λόγο για «ανάπτυξη χωρίς ευημερία». Μεταξύ άλλων τόνιζε ότι εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού, οι Έλληνες εργαζόμενοι έχουν σήμερα κατά το ένα τρίτο χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα από ό,τι το 2008.

Μείωση δαπανών στα πάντα πλην τροφίμων

Οι συγκριτικοί πίνακες της ΕΛΣΤΑΤ για τις δαπάνες του οικογενειακού προϋπολογισμού από το 2008 ως το 2023, δίνουν πιο αναλυτικά στοιχεία για το μέγεθος των περικοπών σε κάθε κατηγορία αγαθών και υπηρεσιών.

Η μόνη κατηγορία στην οποία οι δαπάνες αυξήθηκαν – σε τρέχουσες τιμές – είναι τα είδη διατροφής και μη οινοπνευματώδη ποτά, κατά 0,3%. Η αύξηση οφείλεται στο γεγονός ότι η διατροφή ανήκει στις ανελαστικές δαπάνες, αλλά και στις υψηλές ανατιμήσεις της τελευταίας τριετίας. Ως αποτέλεσμα τα νοικοκυριά ξοδεύουν σήμερα περισσότερα χρήματα για να αγοράσουν λιγότερα προϊόντα. Η αύξηση των δαπανών θα ήταν πολλαπλάσια αν δεν είχε μεσολαβήσει γενναίο «πετσόκομμα» στον όγκο κατανάλωσης, που σε κάποια προϊόντα αγγίζει διψήφια ποσοστά.

Σε όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών, υπήρξαν περικοπές δαπανών, με τα είδη που θεωρούνται δευτερεύοντα να περιορίζονται περισσότερο.

Το μεγαλύτερο «ψαλίδι» αφορά τα είδη ένδυσης και υπόδησης, με τις δαπάνες να μειώνονται κατά -54,7% – κάτι που επιβεβαιώνεται και από τις αντίστοιχες έρευνες των επαγγελματικών επιμελητηρίων και ινστιτούτων.

Ακολουθούν οι δαπάνες για διαρκή αγαθά (π.χ. έπιπλα, συσκευές κ.ά), οι οποίες μειώθηκαν κατά το ήμισυ, και για την κατηγορία «διάφορα αγαθά και υπηρεσίες» που μειώθηκαν κατά -33,2%.

Γερό ψαλίδι έπεσε στις δαπάνες για πολιτισμό και αναψυχή (-27%), επικοινωνίες (-24,1%) και μεταφορές (-22%).

Πολυτέλεια ο καφές και το σουβλάκι

Τα τσιγάρα, τα ποτά και τα ξενύχτια αναγκαστήκαμε να τα περιορίσουμε, έστω και απρόθυμα, μειώνοντας τις δαπάνες για καπνό και οινοπνευματώδη κατά -15,5% και για καφενεία-εστιατόρια-ξενοδοχεία κατά -16,8%.

Βεβαίως, τον περασμένο χρόνο οι δαπάνες για εστίαση-καταλύματα ήταν οι μόνες που αυξήθηκαν, έστω οριακά, ως ποσοστό του οικογενειακού προϋπολογισμού (στο 11,4% από 10,4%), αντανακλώντας πιθανόν και την ανάγκη, ειδικά των νεότερων ηλικιών, για εξωστρέφεια και κοινωνικοποίηση, μετά από μακρές περιόδους εγκλεισμού.

Τα νοικοκυριά το 2023 συμπίεσαν ακόμα και τις ανελαστικές τους δαπάνες, σε τρόφιμα, στέγαση, μεταφορές, για να μπορέσουν να απολαύσουν το «καφεδάκι» έξω, και το σουβλάκι – ακόμα και σε ντελίβερι. Προϊόντα λαϊκής κατανάλωσης, που κινδυνεύουν να μετατραπούν σε είδη πολυτελείας, με τον καφέ να πικραίνει λόγω επαναφοράς του υψηλού ΦΠΑ και αύξησης των διεθνών τιμών, και το πιτόγυρο να φλερτάρει με τιμές…μπριζόλας.