Και η Αυστρία στη σκιά της Ακροδεξιάς

«Ως Λαϊκός Καγκελάριος θα κάνω ό,τι μπορώ, από την πρώτη ημέρα, για να δώσω στους Αυστριακούς πίσω την ελευθερία τους», ανέφερε προεκλογικά ο φιλοναζιστής αρχηγός του ακροδεξιού Κόμματος των Ελευθέρων (FPÖ), Χέρμπερτ Κικλ, εποφθαλμιώντας μια ιστορική μεν, μαύρη δε νίκη στις σημερινές κρίσιμες εκλογές στην Αυστρία.

Φευ, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δεν τον διαψεύδουν.

Το κόμμα που ίδρυσε το 1956 ο ναζί και αξιωματικός των SS Άντον ΡαΪντχάλερ είναι πλέον σταθερά πρώτο στην πρόθεση ψήφου, με 27%.

Αν και απέχει μακράν από την αυτοδυναμία -όπως συμβαίνει εν γένει στην αυστριακή πολιτική σκηνή- τυχόν νίκη του Κόμματος των Ελευθέρων θα συνιστά πολιτικό σεισμό.

Εφόσον οι προβλέψεις επιβεβαιωθούν, θα είναι η πρώτη φορά στα μεταπολεμικά χρονικά που η ακροδεξιά στην Αυστρία κερδίζει εθνικές εκλογές.

Το πολιτικό σοκ είναι πάντως προαναγγελθέν.

Το FPÖ τερμάτισε πρώτο στις ευρωεκλογές του περασμένου Ιουνίου, με ποσοστό λίγο πάνω από 25%.

Τότε άφησε οριακά πίσω το νυν κυβερνών κεντροδεξιό Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP), το αντιπολιτευόμενο κεντροαριστερό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Αυστρίας (SPÖ) και τους νυν συγκυβερνώντες Πράσινους.

Σχεδόν τέσσερις μήνες μετά, οι ακροδεξιοί «Ελεύθεροι» φέρονται να αυξάνουν το προβάδισμά τους στο 2% έναντι του Λαϊκού Κόμματος.

Αν και μένει να επιβεβαιωθεί στην κάλπη, η άνοδος αποδίδεται σε μια σειρά παραγόντων.

Δεν αφορούν μόνο τα σκάνδαλα διαφθοράς, που κλόνισαν το Λαϊκό Κόμμα επί καγκελαρίας του πάλαι ποτέ χαρακτηριζόμενου «παιδιού θαύματος» της αυστριακής κεντροδεξιάς, Σεμπάστιαν Κουρτς.

Στη δίνη τους βρέθηκαν άλλωστε και οι τότε συγκυβερνώντες ακροδεξιοί «Ελεύθεροι» (FPÖ) και προσωπικά ο Χέρμπερτ Κικλ, ως πρώην υπουργός Εσωτερικών.

Η πολιτική επάνοδος και εκλογική άνοδος του FPÖ -ενός κόμματος σήμερα στο φάσμα του δεξιού εξτρεμισμού, με νεοναζιστικές απολήξεις- έχει ως εφαλτήριο τη συστημική κανονικοποίησή του.

Ο αρχηγός του ακροδεξιού FPÖ και υποψήφιος καγκελάριος  της Αυστρίας, Χέρμπερτ Κικλ, σε προεκλογική συγκέντρωση του κόμματος (REUTERS/Leonhard Foeger)

Από το πολιτικό περιθώριο, στα κυβερνητικά «σαλόνια»

Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες -μέσα από διάφορες διασπάσεις και πολιτικές ταλαντεύσεις- το Κόμμα των Ελευθέρων έχει γίνει πέντε φορές μικρός εταίρος σε ομοσπονδιακές κυβερνήσεις στην Αυστρία.

Δις ήταν με τους Σοσιαλδημοκράτες κατά τη δεκαετία του ‘80, σε μια περίοδο που το FPÖ έκανε πολιτική στροφή προς το μετριοπαθές κεντρώο ως φιλελεύθερο κόμμα.

Οι υπόλοιπες τρεις κυβερνητικές συμμαχίες ήταν από το 2000 και μετά με το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα, όταν οι «Ελεύθεροι» είχαν περάσει πλήρως στην ακροδεξιά πλευρά, υπό την ηγεσία του σκληροπυρηνικού Γιεργκ Χάιντερ.

Εκείνη την περίοδο, τις γεμάτες ρατσιστικό μίσος και νεοφασισμό ομιλίες του έγραφε ο νυν πρόεδρος του FPÖ και υποψήφιος καγκελάριος, Χέρμπερτ Κικλ.

Από τότε έως τώρα έχει ωστόσο πολύ νερό στο αυλάκι.

Όταν το 2000 το Λαϊκό Κόμμα υπό τον Βόλφγκανγκ Σούσελ έσπασε τότε το «δημοκρατικό ανάχωμα» στη Ευρώπη και σχημάτισε κυβερνητικό συνασπισμό με την ακροδεξιά του Χάιντερ, πολλές κυβερνήσεις στην ΕΕ επέβαλαν στην Βιέννη έναν ιδιότυπο διπλωματικό αποκλεισμό.

Δεν κράτησε ωστόσο πολύ και πλέον φαντάζει πλήρως ξεχασμένος, καθώς το ένα μετά το άλλο ακροδεξιά και μεταφασιστικά κόμματα καβαλούν το «άρμα» της εξουσίας, κάνοντας επέλαση και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Σε αυτό το φόντο, όπως συμβαίνει και με άλλους ομοϊδεάτες του ανά την ΕΕ, το Λαϊκό Κόμμα της Αυστρίας (ÖVP) κλίνει όλο και πιο δεξιά.

Είναι εμφανές στο προεκλογικό του πρόγραμμα, με κεντρικό σύνθημα «απόδοση, οικογένεια, ασφάλεια» και φόντο μια πιο σκληρή μεταναστευτική πολιτική.

Παρουσιάζοντας το «Όραμα για την Αυστρία», το κυβερνών κόμμα ζήτησε την κατάσχεση μετρητών από αιτούντες άσυλο κατά την είσοδο στην Αυστρία, περιορισμούς στις μετακινήσεις τους και άρση του ασύλου για όσους επισκέπτονται τις πατρίδες τους.

Σε μια διττής μετεκλογικής ανάγνωσης τοποθέτηση, δε, ο πρόεδρος του ÖVP, νυν καγκελάριος Καρλ Νεχάμερ αποκλείει κάθε ενδεχόμενο συμμετοχής του κόμματός του σε μια κυβέρνηση συνασπισμού με επικεφαλής τον ακραίο Χέρμπερτ Κικλ.

Ο ηγέτης της ακροδεξιάς και επίδοξος επόμενος καγκελάριος της Αυστρίας, Χέρμπερτ Κικλ (REUTERS/Leonhard Foeger)

Ο εξτρεμιστής που θέλει να γίνει «Λαϊκός Καγκελάριος»

Ο 55χρονος Χέρμπερτ Κικλ έχει αναδυθεί στο επίκεντρο της αυστριακής πολιτικής σκηνής με ακροδεξιά ρητορική, ναζιστική φρασεολογία, αντιμεταναστευτικό μένος και αντισυστημικό λαϊκισμό.

Αφότου ανέλαβε τα ηνία του FPÖ, προ τριετίας, το κόμμα έχει συσφίξει περαιτέρω τους δεσμούς με ακροδεξιές εξτρεμιστικές και νεοναζιστικές ομάδες.

Ο ίδιος τώρα προβάλλεται ως επίδοξος «Λαϊκός Καγκελάριος»: πολιτικός όρος που εργαλειοποιήθηκε από τη ναζιστική προπαγάνδα.

Το ίδιο το FPÖ μιλάει για την «Τρίτη Δημοκρατία της Αυστρίας», για την οποία μιλήσε χρόνια πριν ο Χάιντερ.

Σήμερα έχει ως πρότυπο την Ουγγαρία του εθνικιστή Βίκτορ Όρμπαν.

Στο πρόγραμμά του, για παράδειγμα, το FPÖ διακηρύττει ότι θέλει αυστηρότερο έλεγχο της Δικαιοσύνης και των κρατικών ΜΜΕ.

Πριμοδοτεί κρατικές επιδοτήσεις για μέσα ενημέρωσης που πρόσκεινται στο FPÖ και αποτελούν συχνά όργανο προπαγάνδας.

Κηρύσσοντας πολιτιστικούς πολέμους, οραματίζεται ακόμη και τη δημιουργία «γραφείου αναφοράς κατά της πολιτικοποίησης των εκπαιδευτικών» και της woke κουλτούρας.

Στο εκλογικό μανιφέστο του, λέξη-κλειδί είναι η «ομοιογένεια», εντάσσοντας σε αυτή τα πάντα.

Σε περίοπτη θέση είναι η ξενοφοβική (αντι)μεταναστευτική πολιτική του.

Το FPÖ θέλει να αναστείλει το δικαίωμα στο άσυλο με «νόμο έκτακτης ανάγκης», να προχωρήσει σε μαζικές απελάσεις μεταναστών -και δη από μουσουλμανικές χώρες- και να απαγορεύσει τις οικογενειακές επανενώσεις.

Θέλει οι κοινωνικές παροχές να δίνονται μόνο σε Αυστριακούς πολίτες, τάζοντας ακόμη και εφάπαξ αποζημιώσεις για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό και τα lockdown της πανδημίας κορονοϊού.

Αξιώνει η Αυστρία να πάρει αποστάσεις από διεθνείς θεσμούς, όπως π.χ. ο ΠΟΥ, να μην δέχεται «εντολές» από την ΕΕ, να παραμείνει «ουδέτερη» (δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ), να σταματήσει τις συνεισφορές στον ευρωπαϊκό μηχανισμό για την παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία και να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Ρωσία.

Βρίσκεται κοντολογίς σε πλήρη ευθυγράμμιση με την κυβέρνηση Όρμπαν, «ομόσταυλη» στην σκληροπυρηνική νέα ευρωομάδα «Πατριώτες για την Ευρώπη», πρόεδρος της οποίας είναι το «πουλέν» της γαλλικής ακροδεξιάς, Ζορντάν Μπαρντελά.

Από τα αριστερά, ο αντικαγκελάριος και επικεφαλής των Πρασίνων Βέρνερ Κόγκλερ, ο επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών Αντρέας Μπάμπλερ, ο κεντροδεξιός νυν καγκελάριος της Αυστρίας Καρλ Νεχάμερ και ο αρχηγός της ακροδεξιάς Χέρμπερτ Κικλ, κατά το τελευταίο προεκλογικό ντιμπέιτ (REUTERS/Lisa Leutner)

Μια δύσκολη πράξη πολιτικής εξισορρόπησης

Το κυβερνών συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα ευελπιστεί ότι θα καταφέρει τελικά να κόψει πρώτο το νήμα στις σημερινές κάλπες, κόντρα στις δημοσκοπήσεις.

Όμως ακόμη και μια νίκη για το ακροδεξιό FPÖ δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι θα βρεθεί στην εξουσία, πόσο μάλλον να πάρει τα «ηνία».

Προεκλογικά όλα τα κόμματα είχαν αποκλείσει έναν συνασπισμό μαζί του, και δη με τη συμμετοχή του Χέρμπερτ Κικλ.

Συνταγματικά, δε, η ανάθεση της εντολής σχηματισμού κυβέρνησης είναι στη διακριτική ευχέρεια του ομοσπονδιακού προέδρου της Αυστρίας, Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν, πρώην ηγέτη των Πρασίνων και ένθερμου ευρωπαϊστή.

Κοντολογίς, σε περίπτωση που η ακροδεξιά αναδειχθεί πρώτο κόμμα, θα μπορούσε να δώσει την εντολή στο δεύτερο.

Εν προκειμένω στο Λαϊκό Κόμμα.

Ωστόσο, ο σχηματισμός κυβερνητικού συνασπισμού παρακάμπτοντας το ακροδεξιό κόμμα μπορεί να αποδειχθεί περίπλοκος.

Κατά πάσα πιθανότητα θα απαιτηθεί η σύμπραξη της κεντροδεξιάς με την κεντροαριστερά -όπως έχει συμβεί στο παρελθόν- με τη συμμετοχή ενός τρίτου κόμματος για να επιτευχθεί η κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Θα μπορούσαν να είναι οι Πράσινοι ή το φιλελεύθερο NEOS.

Υπάρχουν πάντως σημαντικές διαφορές στα πολιτικά τους προγράμματα, καθιστώντας δυσκίνητη μια τέτοια συνεργασία.

Η εναλλακτική είναι μια νέα κυβερνητική συνεργασία της κεντροδεξιάς με την ακροδεξιά, με πλειοψηφία.

Δεν θεωρείται απίθανη, δεδομένου του παρελθόντος.

Ως προϋπόθεση εκτιμάται ότι θα τεθεί από το Λαϊκό Κόμμα να παραμερίσει ο διχαστικός Κικλ -όπως έκανε πρόσφατα και στην Ολλανδία ο ακροδεξιός Γκέερτ Βίλντερς.

Ακόμη κι εάν ο ίδιος το αποδεχθεί, ωστόσο, η ουσία δεν αλλάζει.

Θα πρόκειται για ακόμη μια συστημική κανονικοποίηση της ακροδεξιάς, και μάλιστα στην πιο σκληρή μορφή της.