Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΔ’)

Ο μικρής έκτασης διάλογος Κρίτων αναφέρεται στις τελευταίες ημέρες της ζωής του Σωκράτη στο χώρο του δεσμωτηρίου, εξηγεί δε το γιατί ο μέγας φιλόσοφος αρνήθηκε να δραπετεύσει από τη φυλακή με τη βοήθεια των φίλων του. Η συζήτηση μεταξύ του Σωκράτη και του στενού του φίλου Κρίτωνος –αυτά είναι τα δύο πρόσωπα που συμμετέχουν στο διάλογο– λαμβάνει χώρα βαθιά χαράματα, κι ενώ επίκειται πλέον η θανάτωση του πρώτου. Κεντρική ιδέα του έργου, του λαμπρού αυτού μνημείου του πλατωνικού πνεύματος, είναι η ευπείθεια στους νόμους ως το πρώτιστο καθήκον ενός πολίτη. Στην αφιλοσόφητη σκέψη του Κρίτωνος, που στρέφεται γύρω από το δοκούν και τη γνώμη των πολλών, αντιτίθεται η φιλοσοφική σκέψη του Σωκράτη, που στρέφεται γύρω από το αληθές και την επιστημονική πεποίθηση.

Ο Κρίτων, ο οποίος αγωνιά για την τύχη του φίλου του, υποστηρίζει πως ενδεχόμενη απόδραση εκείνου από το κρατητήριο δε θα συνιστούσε αδικία, αλλά αντίθετα θεραπεία μιας αδικίας. Τονίζει ότι δεν είναι δίκαιο να αφήσει ο Σωκράτης τον εαυτό του να χαθεί ενώ έχει την ευκαιρία να σωθεί, καθώς και ότι είναι χρέος του ιδίου και των άλλων φίλων του φιλοσόφου να τον σώσουν, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν ενδεχομένως για εκείνους σοβαρές επιπτώσεις.

Προς αντίκρουση των επιχειρημάτων του Κρίτωνος ο Πλάτων επιστρατεύει τους Νόμους της αθηναϊκής πολιτείας, οι οποίοι –προσωποποιημένοι– απευθύνονται στον Σωκράτη και του υπενθυμίζουν τη σιωπηρή συμφωνία που κάθε πολίτης συνάπτει με τους νόμους της πόλης μέσα στην οποία ζει. Δεν είναι οι νόμοι αυτοί καθαυτοί που τον οδήγησαν στη φυλακή, αλλά η κακή χρήση τους από τους ανθρώπους. Εάν αποδράσει, ανταποδίδοντας ξεδιάντροπα το άδικο με το άδικο και το κακό με το κακό, θα καταπατήσει τις υποσχέσεις του και θα βλάψει εκείνους που καθόλου δε θα έπρεπε να βλάψει: τον εαυτό του, τους φίλους του και την πατρίδα του με τους νόμους της.

Ο Σωκράτης, ως αληθινά χρηστός και ενάρετος πολίτης, αποδεικνύει εμπράκτως την ευπείθειά του στους νόμους. Με καρτερικότητα και ηρεμία μπροστά στον επερχόμενο θάνατό του, υπερασπίζεται τη νομιμοφροσύνη, την αποφυγή της αδικίας με κάθε τρόπο και την απόλυτη απαγόρευση ανταπόδοσης του κακού. Έχει οδηγηθεί στην απόφαση να παραμείνει στο δεσμωτήριο και να ανταμώσει το θάνατο, υποτασσόμενος στα εσωτερικά του κελεύσματα και πιστεύοντας ότι έτσι ακολουθεί το δρόμο που του υποδεικνύει ο θεός.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο «Κρίτων» του Πλάτωνος (έκδοση του 1929).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΓ’)