Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με την εβραϊκή γλώσσα (Μέρος Β’)

Ένα ξεχωριστό ζήτημα, πολύπλοκο και χρήζον ασφαλώς περαιτέρω διερεύνησης, είναι η ελληνική επίδραση στη σημασιακή εξέλιξη ορισμένων εβραϊκών λέξεων (παραδείγματος χάριν, όσον αφορά τη μεταφορική χρήση τους). Η πρώτη αναγκαία επισήμανση εν προκειμένω είναι ότι η παράλληλη σημασιακή εξέλιξη μιας ελληνικής και μιας εβραϊκής λέξης με την ίδια αρχική έννοια δεν υποδηλώνει απαραιτήτως αλληλεπίδραση, μια και μπορεί να έλαβε χώρα ως μια ανεξάρτητη εξελικτική διαδικασία στο πλαίσιο της μιας και της άλλης γλώσσας. Υπάρχουν πάντως περιπτώσεις όπου η ελληνική επίδραση σε εβραϊκές λέξεις είναι η πιθανότερη εκδοχή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θεωρείται η μεταφορική έννοια που προσλαμβάνουν με το πέρασμα του χρόνου οι εβραϊκές λέξεις με την κυριολεκτική σημασία του «φράχτη» (αρχίζουν να χρησιμοποιούνται με την έννοια των νόμων και των ηθικών φραγμών).

Από λεξιλογικής απόψεως, στη ραββινική γραμματεία απαντά πληθώρα ελληνικών δάνειων λέξεων – ορισμένες εξ αυτών εισήχθησαν πιθανώς μέσω της αραμαϊκής. Ο βαθμός ενσωμάτωσης των ελληνικών δανείων στη ραβινική εβραϊκή ποικίλλει: κάποιες ελληνικές λέξεις αναγνωρίζονται ξεκάθαρα ως ξένες, ενώ κάποιες άλλες εντάχθηκαν στην εβραϊκή γλώσσα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μη γίνεται αντιληπτή η ελληνική τους προέλευση από την πλειονότητα των χρηστών της εβραϊκής. Σε κάθε περίπτωση, ελληνικές λέξεις, ενσωματωμένες σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, συναντώνται σε ένα ευρύτατο φάσμα της εβραϊκής, που εκτείνεται από τις πλέον εξειδικευμένες χρήσεις και ενασχολήσεις έως τον καθημερινό βίο.

Πέραν όλων των προαναφερθέντων, αξιοπρόσεκτη είναι η παρουσία ελληνικών λέξεων σε εβραϊκούς παπύρους και επιγραφές των Πρώιμων Βυζαντινών Χρόνων, όπως και τα ίχνη της ελληνικής στην εβραϊκή υμνογραφία της βυζαντινής Παλαιστίνης. Επίδραση της ελληνικής παρατηρείται ακόμα στα κύρια ονόματα της εβραϊκής. Ουκ ολίγοι Εβραίοι είχαν ελληνικά ονόματα, που τα συναντούμε αυτούσια σε εβραϊκές πηγές, ενώ υπήρχε και η τάση να παίρνουν ελληνική μορφή τα εβραϊκά ονόματα.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, «Καθημεριναί Προσευχαί» κατά το σεφαραδίτικο τυπικό, με ελληνική μετάφραση (κερκυραϊκή έκδοση του 1885, πηγή: Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος).

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με την εβραϊκή γλώσσα (Μέρος Α’)