Στην Δανία του 1989 η πρώτη νόμιμη ένωση ομόφυλων ζευγαριών

Κι ενώ στην Δανία η πρώτη νομική κατοχύρωση λαμβάνει χώρα πάνω από τρεις δεκαετίες πριν, στην Ελλάδα έφθασε το 2015 με το περίφημο Σύμφωνο Συμβίωσης. Σχεδόν μία δεκαετία μετά, τον Φεβρουάριο του  2024, η Ελλάδα έγινε η 37η χώρα στον κόσμο και η πρώτη χώρα με χριστιανική ορθόδοξη πλειοψηφία σε πληθυσμό που νομιμοποίησε τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών.

Ωστόσο, σαν σήμερα, 1 Οκτώβρη του 1989, όταν σε εμάς ο γάμος μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου φάνταζε ακόμα επιστημονική φαντασία, στην Δανία λαμβάνει χώρα η πρώτη νομικά κατοχυρωμένη ένωση ομόφυλων ζευγαριών.

Το κοινοβούλιο της Δανίας ψήφισε νόμο τον Μάιο εκείνης της χρονιάς που επέτρεπε στους ομοφυλόφιλους να συνάπτουν καταχωρισμένα σύμφωνα συμβίωσης. Πέντε μήνες αργότερα, 11 ζευγάρια έφτασαν με κοστούμια και μπογαλάκια στο δημαρχείο της Κοπεγχάγης για να λάβουν μέρος σε μια πολιτική τελετή που δεν έμοιαζε με καμία άλλη που είχε προηγηθεί. Δεν ήταν ακριβώς το ίδιο βήμα με τον γάμο, αλλά ήταν ένα τεράστιο άλμα για την ισότητα.

Τα πρώτα ζευγάρια

Η ίδια η τελετή ήταν από πολλές απόψεις σαν ένας κανονικός γάμος. Τα ζευγάρια μπήκαν σε ένα μικρό δωμάτιο και ρωτήθηκαν από τον δήμαρχο αν θέλουν να συμβιώσουν μεταξύ τους.

Το πρώτο ζευγάρι που υπέγραψε στη διακεκομμένη γραμμή ήταν ο Axel και η Eigil Axgil, οι οποίοι ζούσαν μαζί για 41 χρόνια. Οι βετεράνοι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων είχαν υποστεί στο παρελθόν διακρίσεις και κακομεταχείριση. Το 1948, οι άνδρες – χρησιμοποιώντας τα αρχικά τους ονόματα Axel Lundahl-Madsen και Eigil Eskildsen – ίδρυσαν τη Δανική Ένωση Γκέι και Λεσβιών. Η νομική αναγνώριση της συμβίωσής τους άργησε να έρθει. Μετά την πολιτική τους ένωση, συνδύασαν τα ονόματά τους σε ένα νέο επώνυμο, Axgil.

Το δεύτερο από τα 11 ζευγάρια που σύναψαν σύμφωνο συμβίωσης εκείνη την ημέρα ήταν ο Ivan Larsen, χειροτονημένος ιερέας της λουθηρανικής εκκλησίας, και ο ψυχολόγος Ove Carlsen. Ο κ. Larsen δήλωσε στο BBC ότι αισθάνθηκε τόσο ευτυχής που μπορούσε να επιτρέψει στον εαυτό του «να έχει το ίδιο συναίσθημα με όλους τους άλλους που πρόκειται να παντρευτούν».

«Είναι η πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία που δίνεται η δυνατότητα στους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες – όχι να παντρευτούν, επειδή δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούμε τη λέξη «γάμος » – αλλά μας επιτρέπεται να καταχωρηθεί η συμβίωσή μας με τα ίδια δικαιώματα, εκτός από μερικά πράγματα που έχουν οι ετεροφυλόφιλοι. Πρόκειται για ένα είδος γάμου. Σημαίνει ότι πλέον αναγνωριζόμαστε όχι μόνο ως εργένηδες, αλλά και ως ζευγάρια. Αυτό είναι εξαιρετικό».

Τα σύμφωνα συμβίωσης διέφεραν σε τρία σημαντικά σημεία από τον ετεροφυλόφιλο γάμο: τουλάχιστον ο ένας σύντροφος έπρεπε να είναι Δανός πολίτης, τα ζευγάρια δεν μπορούσαν να υιοθετήσουν παιδιά και η ένωση δεν μπορούσε να καταχωρηθεί σε εκκλησία

Η ένωση ομόφυλων ζευγαριών στην Ευρώπη

Στη δεκαετία του 1990, διάφορες μορφές πολιτικών ενώσεων εισήχθησαν στη Νορβηγία (1993), τη Σουηδία (1995), την Ισλανδία (1996) και τη Γαλλία (1999). Το Βέλγιο προσέφερε περιορισμένα δικαιώματα στα ομόφυλα ζευγάρια μέσω των καταχωρισμένων συντρόφων από το 1998 και μετά.

Στη Γερμανία τα σύμφωνα συμβίωσης ισχύουν από το 2001. Ωστόσο, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης δεν έχει ακόμη εισαγάγει τον ισότιμο γάμο.

Άλλες χώρες που έχουν επιλέξει το σύμφωνο συμβίωσης περιλαμβάνουν την Τσεχική Δημοκρατία (όπου εισήχθη το 2006), την Ελβετία (2007), την Ουγγαρία (2009) και την Αυστρία (2010). Μετά την εισαγωγή του συμφώνου συμβίωσης στην Ανδόρα, τη Μάλτα και την Κροατία το 2014, συγκρίσιμα σύμφωνα εισήχθησαν στην Ελλάδα και την Κύπρο πέρυσι.

Στην αλλαγή της χιλιετίας οι Κάτω Χώρες έγιναν η πρώτη χώρα στον κόσμο που νομιμοποίησε τον γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων, δίνοντας στα ομόφυλα ζευγάρια το δικαίωμα να παντρεύονται, να χωρίζουν και να υιοθετούν παιδιά. Ακολούθησε η νομοθεσία για τον ισότιμο γάμο στο Βέλγιο το 2003 και στην Ισπανία το 2005. Η Νορβηγία και η Σουηδία νομιμοποίησαν τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου το 2009.

Μετά από επανεξέταση από το συνταγματικό της δικαστήριο, η Πορτογαλία ακολούθησε το παράδειγμά της το 2010. Αργότερα την ίδια χρονιά η Ισλανδία θέσπισε νομοθεσία για τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου.

Τον Ιούνιο του 2012 ήταν η σειρά της Δανίας, η οποία ψήφισε νομοσχέδιο που νομιμοποιεί τον γάμο ομοφυλοφίλων 23 χρόνια αφότου έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε νομικά τα ομόφυλα ζευγάρια. Η Δανία είχε επίσης θεσπίσει νόμο το 2010 που επέτρεπε σε ομοφυλόφιλα ζευγάρια με καταχωρισμένη συμβίωση να υιοθετούν παιδιά.

Από τον Φεβρουάριο του 2024, με την προσθήκη της Ελλάδας, είκοσι μία ευρωπαϊκές χώρες αναγνωρίζουν και τελούν γάμους μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου . Μια 22η χώρα, το Λιχτενστάιν, θα αρχίσει να συνάπτει γάμους μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου το 2025. Επιπλέον δέκα ευρωπαϊκές χώρες αναγνωρίζουν νομικά κάποια μορφή πολιτικής ένωσης, και συγκεκριμένα η Κροατία, η Κύπρος, η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Λετονία, το Λιχτενστάιν, το Μονακό, το Μαυροβούνιο και ο Άγιος Μαρίνος.