Δημοσκόπηση σε Ισραήλ και Παλαιστίνη: Σβήνει κάθε προοπτική για ειρήνη στη Μέση Ανατολή

Σχεδόν ένα χρόνο μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, που πυροδότησε έναν νέο αιματηρό πόλεμο, με διαστάσεις γενοκτονίας για τους Παλαιστίνιους της Γάζας – οι προοπτικές για ειρήνη στην περιοχή φαίνονται πιο μακρινές παρά ποτέ.

Η διεθνής εταιρεία δημοσκοπήσεων Gallup δημοσιεύει σήμερα το πρώτο μέρος μιας έρευνας που διεξάγεται σε ετήσια βάση, στο Ισραήλ και στο Κράτος της Παλαιστίνης, όπως αποκαλεί  η Gallup τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, υιοθετώντας την επίσημη ονομασία των Ηνωμένων Εθνών. Η δημοσκόπηση καταγράφει τις απόψεις Ισραηλινών και Παλαιστινίων στα εξής ερωτήματα: Αν θεωρούν ότι θα επιτευχθεί ποτέ μόνιμη ειρήνη μεταξύ Ισραήλ Παλαιστίνης και αν υποστηρίζουν ή όχι τη λύση των δύο κρατών. Οι Παλαιστίνιοι καλούνται επίσης να απαντήσουν στο ερώτημα αν θεωρούν πιο αποτελεσματικές τις μη βίαιες μορφές αντίστασης και διαπραγμάτευσης ή την ένοπλη πάλη και τις στρατιωτικές λύσεις.

Χωρίς τους Παλαιστίνιους της Γάζας

Από το 2006 που ξεκίνησε η δημοσκόπηση μέχρι και το 2023 διεξαγόταν και ανάμεσα στους Παλαιστίνιους που κατοικούν στη Λωρίδα της Γάζας. Φέτος όμως, όπως σημειώνεται, η Gallup δεν ήταν σε θέση να βρεθεί στη Γάζα λόγω «συνεχιζόμενων ζητημάτων ασφάλειας».

Η δημοσκόπηση δεν περιλαμβάνει ερωτήματα για τις αιτίες της σύγκρουσης, ούτε για την ανισορροπία της δύναμης μεταξύ των δύο πλευρών. Από τις απαντήσεις όμως των συμμετεχόντων, και κυρίως από τη σύγκρισή τους με τα προηγούμενα έτη, εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για τις μεταβολές στη στάση της κοινής γνώμης και στους δύο λαούς. Όπως προκύπτει, από το 2017 και μετά,  κάθε χρόνο που περνάει, όλο και λιγότεροι πιστεύουν στις πιθανότητες για ειρήνευση – τόσο στο Ισραήλ όσο και στην Παλαιστίνη. Επίσης από το 2012 και  μειώνεται κατακόρυφα οι υποστήριξη της λύσης των δύο κρατών ανάμεσα στους Παλαιστίνιους της Δυτικής Όχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ.

Καταιγιστικά γεγονότα

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, όταν ο κίνδυνος μιας γενικευμένης ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή ήταν ήδη ορατός, μετά τη δολοφονία του αρχηγού της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια στις 30 Ιουλίου, και ενώ πύκνωναν οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί στον Λίβανο.

Ωστόσο, τα καταιγιστικά γεγονότα των τελευταίων ημερών – με ορόσημο τη δολοφονία του γενικού γραμματέα της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα στις 27 Αυγούστου και τη σημερινή εκτόξευση πυραύλων από το Ιράν στο Τελ Αβίβ, σηματοδοτούν μια εντελώς νέα φάση της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης, που αποκτά πλέον τα χαρακτηριστικά ολοκληρωτικού πολέμου.

Υπό αυτή την έννοια, τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης, που αποτελούν «φωτογραφία της στιγμής», πιθανόν να ήταν διαφορετικά αν πραγματοποιούνταν σήμερα, με τις ελπίδες για ειρήνη να είναι ακόμα πιο λιγοστές  – αν δεν έχουν σβήσει εντελώς.

Καμιά ειρήνη

Πεπεισμένοι ότι δεν θα υπάρξει ποτέ μόνιμη ειρήνευση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης ήταν οι δύο στους τρεις Ισραηλινούς (66%) και σχεδόν επτά στους δέκα Παλαιστίνιους (68%) ως και τον Αύγουστο του 2024. Τα ποσοστά αυτά είχαν υποχωρήσει σε σύγκριση με την περσινή δημοσκόπηση – η οποία διεξήχθη αμέσως μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου. «Εκείνη την εποχή η  ειρήνη φαινόταν πιο μακρινή από κάθε άλλη φορά στο παρελθόν, με το 74% των ισραηλινών να  πιστεύει ότι δεν θα επιτευχθεί ποτέ.  Το ποσοστό αυτό μειώθηκε κατά οκτώ ποσοστιαίες μονάδες το 2024, αλλά παραμένει μια σαφής πλειοψηφία που δεν περιμένει ποτέ να δει μόνιμη ειρήνη», σημειώνει η ανάλυση της Gallup.

Παρόμοια είναι η κατάσταση στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Μεταξύ εκείνων που ερωτήθηκαν τις εβδομάδες πριν από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου πέρυσι, οι προοπτικές για την ειρήνη ήταν οι πιο δυσοίωνες από κάθε άλλη χρονιά από τότε που ξεκίνησε η έρευνα, με το 79% να λέει ότι δεν θα επιτευχθεί ποτέ.

Τον Αύγουστο του 2024, τα ποσοστά όσων δεν πιστεύουν ότι θα έρθει ποτέ μόνιμη ειρήνη επέστρεψαν στα συνήθη επίπεδα.

Οι περισσότεροι δεν επιθυμούν λύση δύο κρατών

Πολλοί στη διεθνή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Εθνών, θεωρούν τη «λύση των δύο κρατών» – η οποία απαιτεί τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους που θα συνυπάρχει με το Ισραήλ – ως τον μόνο βιώσιμο τρόπο για την επίτευξη διαρκούς ειρήνης. Όμως, η κοινή γνώμη στην περιοχή δεν φαίνεται να συμμερίζεται αυτή την άποψη.

Στο Ισραήλ, όσοι είναι αντίθετοι στη λύση των δύο κρατών είναι δυο φορές περισσότεροι από όσους την υποστηρίζουν (64% έναντι 27%, αντίστοιχα). Το ποσοστό αυτό είναι στατιστικά αμετάβλητο σε σχέση με το 2023, όταν το 65% δεν υποστήριζε τη λύση των δύο κρατών, αλλά πολύ υψηλότερο από το 2012, όταν το 30% δεν την υποστήριζε και το 61% την υποστήριζε).

Στο εσωτερικό του Ισραήλ, ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις  σε αυτό το ερώτημα. Το 17% των Εβραίων Ισραηλινών υποστηρίζει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, σε σύγκριση με το 75% των Αράβων Ισραηλινών, οι οποίοι αποτελούν πολύ μικρότερο μέρος του πληθυσμού του Ισραήλ.

Στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, η υποστήριξη στη λύση των δύο κρατών είναι εξίσου χαμηλή μεταξύ των ερωτηθέντων. Την υποστηρίζουν λίγο  περισσότεροι από το ¼ των  Παλαιστινίων (28%) έναντι 68% που δεν την θεωρούν εφικτή ή επιθυμητή.  Το ποσοστό αυτό παραμένει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο σε σύγκριση με το 2023, λίγο πριν από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου και την επακόλουθη κλιμάκωση.

Αντιπροσωπεύει επίσης μια πλήρη αντιστροφή σε σχέση με τη στάση της κοινής γνώμης πριν μία δεκαετία. Το 2012, το 66% των ενηλίκων στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ δήλωσαν ότι υποστηρίζουν τη λύση των δύο κρατών, σε σύγκριση με το 32% που δεν την υποστήριζε.

Ένοπλη αντίσταση ή μη βία;

Όταν πρόκειται για την επίτευξη της αυτοδιάθεσης και της ασφάλειας των Παλαιστινίων, οι ερωτηθέντες στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ προτιμούν τις μη βίαιες μορφές αντίστασης και διαπραγμάτευσης έναντι του ένοπλου αγώνα και των στρατιωτικών λύσεων (46% έναντι 35%, αντίστοιχα).

Ωστόσο, το ποσοστό που τάσσεται υπέρ του ένοπλου αγώνα έχει αυξηθεί σημαντικά από την τελευταία φορά που είχε τεθεί το ίδιο ερώτημα, το 2017 (23%) και φτάνει το υψηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί ποτέ, στις δύο δεκαετίες που διεξάγεται η έρευνα.

Αντίστοιχα τα ποσοστά όσων υποστηρίζουν ως προτιμότερο μέσο για την επίτευξη της αυτοδιάθεσης της Παλαιστίνης τις μη βίαιες μορφές αντίστασης είναι τα χαμηλότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ.

Ανάμεσα στους νέους Παλαιστίνιους 15-29 ετών  – που αποτελούν σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού  – τα ποσοστά όσων υποστηρίζουν την ένοπλη πάλη και όσων προκρίνουν τη μη-βία, είναι σχεδόν ισόποσα μοιρασμένα (41% έναντι 40%). Οι μεγαλύτερη σε ηλικία ερωτηθέντες που ζουν στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ είναι πολύ πιο πιθανό να προτιμούν τη μη βία.

Απίθανη η ειρήνη

«Έχει περάσει ένας χρόνος από τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, οι οποίες προκάλεσαν τη μεγαλύτερη κλιμάκωση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης εδώ και δεκαετίες. Πολλά έχουν αλλάξει έκτοτε στην περιοχή, αλλά πολλά έχουν επίσης παραμείνει τα ίδια», καταλήγει η ανάλυση της Gallup. Όπως σημειώνει, η στάση της κοινής γνώμης σε Παλαιστίνη και Ισραήλ,  για την πιθανότητα της ειρήνης και για τη λύση των δύο κρατών, ακολουθεί παράλληλες πορείες και στις δύο πλευρές.

«Μετά από πολλούς μήνες συνομιλιών κατάπαυσης του πυρός, δεν έχει ακόμη υπάρξει λύση. Ακόμη και αν το αδιέξοδο αρθεί, οι πιθανότητες να οδηγήσει σε διαρκή ειρήνη φαίνονται, για τους περισσότερους ανθρώπους που ζουν στην περιοχή, απίθανες», καταλήγει ο αναλυτής. Μετά και τις τελευταίες καταιγιστικές εξελίξεις, το απίθανο είναι πλέον ως και αδύνατο.