Λουί Αραγκόν: Οι οδύνες και οι ελπίδες του περασμένου αιώνα

Στις 3 Οκτωβρίου 1897 γεννήθηκε στο Παρίσι ο διάσημος γάλλος λογοτέχνης Λουί Αραγκόν (Louis Aragon), ο οποίος κατάφερε να ενσαρκώσει όσο ελάχιστοι άλλοι άνθρωποι των γραμμάτων την αγωνία του ανθρώπου για τον εαυτό του και τον κόσμο.

Στρατευμένος κομμουνιστής από τη δεκαετία του 1930, διανοούμενος υψηλού επιπέδου που καθαγιάστηκε αλλά και δαιμονοποιήθηκε, ο Αραγκόν επέπρωτο να αφήσει την τελευταία του πνοή στην οδό ντε Βαρέν, στο αγαπημένο του Παρίσι, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1982, πέντε λεπτά μετά τα μεσάνυχτα.

«ΤΑ ΝΕΑ», 28.12.1982, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο φύλλο των «Νέων» που είχε κυκλοφορήσει λίγες ημέρες αργότερα, την Τρίτη 28 Δεκεμβρίου 1982, ο διακεκριμένος δημοσιογράφος, λογοτεχνικός κριτικός και μεταφραστής Κώστας Σταματίου (1929-1991) είχε αποχαιρετήσει με το δικό του τρόπο τον Αραγκόν, παρουσιάζοντας εν συντομία το βίο και το έργο του, σκιαγραφώντας στην ουσία την αυτόχρημα ιδιόρρυθμη προσωπικότητά του.

Από το εν λόγω δημοσίευμα των «Νέων» επιλέξαμε τα ακόλουθα αποσπάσματα:

Πέθανε «ο τρελλός του αιώνα», έγραψε ο Μπερτράν Πουαρό-Ντελπές (σ.σ. γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας, 1929-2006) στην πρώτη σελίδα του προχθεσινού «Μοντ». Για τον Αραγκόν. Ο τρελλός; Ή αυτός που έκανε τον τρελλό, για να επιζήσει σ’ αυτόν τον τρελλό αιώνα; Ίσως, τελικά, να ’χει δίκιο ο Μιττεράν: «Ο Λουί Αραγκόν», είπε, «αποτελούσε μέρος αυτού του αιώνα, κι έζησε ως το τέλος όλες τις οδύνες και τις ελπίδες του». Όπως και να ’ναι, ήταν το άκρως χαρισματικό άτομο: ποιητής, διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος, ιστορικός, κριτικός της τέχνης, ωραίος και γκόμενος, πολιτικός και δημοσιολόγος, διευθυντής εφημερίδων και περιοδικών, υπερρεαλιστής και εθνικόφρων, αμετακίνητος κομμουνιστής και «φιλελεύθερος», πατριώτης και διεθνιστής, διέσχισε τον 20όν αιώνα σαν πρίγκιπας, πάντα «πρώτος», πάντα επιφανειακά ανέγγιχτος — «ένας ήρωας των καιρών μας», που θα ’λεγε κι ο Λέρμοντωφ (σ.σ. ρώσος λογοτέχνης, 1814-1841).

[…]

«ΤΑ ΝΕΑ», 28.12.1982, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Γιάννης Ρίτσος έμαθε το πρωί της Παρασκευής (σ.σ. 24ης Δεκεμβρίου 1982), από τηλεφωνήματα Παρισινών φίλων, το θάνατο του Αραγκόν. Συγκινημένος, δέχθηκε να κάνει, αποκλειστικά στα «Νέα», την ακόλουθη δήλωση:

«Μεγάλη θλίψη με κατέχει για το χαμό του μεγάλου ποιητή, του μεγάλου φίλου μου Λουί Αραγκόν.

Ωστόσο, το έργο που μας αφίνει είναι τόσο μεγάλο, ώστε, ταυτόχρονα, η έννοια του θανάτου του μού δίνει ακόμα πιο απτή την έννοια της αθανασίας του. Κάτι περισσότερο: το έργο του βεβαιώνει τη δυνατότητα ενός ποσοστού αθανασίας για τον καθένα μας· αθανασίας μέσα από την ποίηση κι από το αίσθημα της αδελφοσύνης όλου του κόσμου, ένα αίσθημα που εδραιώνεται και πραγματώνεται μέσα από τον αγώνα των λέξεων, που είναι κι αυτές ανθρώπινες πράξεις.

Εγώ, που ευτύχησα να τον γνωρίσω προσωπικά, αισθάνομαι —και θα αισθάνομαι πάντα γι’ αυτόν— ένα βαθύτατο θαυμασμό και μιαν απέραντη ευγνωμοσύνη. Ίσως κανείς ως τώρα από τις προσωπικές μου γνωριμίες δεν μου ’δωσε την αίσθηση τού τόσο αληθινού ποιητή, που ποτέ δεν εφθόνησε κανένα συνάδελφό του και που χαιρόταν για κάθε πραγματικό ποίημα και για κάθε πραγματικό στίχο μιαν απέραντη ευτυχία σαν να ’ταν προσωπική του δημιουργία.

Ο Αραγκόν δεν έπαυε ποτέ να εγκωμιάζει κάθε έργο που, κατά τη γνώμη του, ήταν άξιο ή μεγάλο. Και νομίζω ότι πολλοί, όχι μόνον από τους Γάλλους αλλά κι από τους ξένους ποιητές, θα του οφείλουν ευγνωμοσύνη γιατί, με το κύρος του ονόματός του, τους πρόβαλε θαυμαστικά σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Μπορώ ν’ αναφέρω πρόχειρα τα ονόματα του Ναζίμ Χικμέτ, του Πάμπλο Νερούντα, του Νικόλας Γκιλλιέν, των Τσέχων Βιτσεσλάβ Νέζβαλ και Βλαντιμίρ Χόλαν και πολλών άλλων».

[…]

Ήταν πολυσύνθετος, πολύπλευρος, αδιερεύνητος εν πολλοίς ο αποθανών. Ίσως το καλύτερο διάγραμμα των πολλαπλών επάλληλων βίων του το έδωσε ο ίδιος στο παρακάτω ποίημα από τη συλλογή «Ο τρελλός της Έλσας»:

«Κοίταξα πολύ τούτο τον αιώνα πρόσωπο με πρόσωπο· πείτε μου, λοιπόν, μέσα στα δάκρυά μου δεν διάβασε τα δάκρυά του;

Ποτέ μου δεν ξεχώρισα το κάνω απ’ το ονειρεύομαι.

Το τραγούδι μου άδραξε το γεγονός απ’ τη μουσούδα.

Κι αν κάποτε θυμούνται πολλούς που πέσανε από αδικίες

Θα τους θυμούνται απόνα στίχο πούβαλα με σεβασμό κάτω απ’ το κομμένο τους κεφάλι.

Έχω το δικαίωμα να διστάσουν να μου προσάψουν το μονοπάτι που πήρα ανάμεσα στα βράχια και τ’ αγριολούλουδα.

Και την επίφαση της επιστροφής σ’ αυτό που υπήρξε κάποτε ένα αναποδογυρισμένο φλιτζάνι».