Λίβανος, η νέα καταστροφή

Πριν καν ο Λίβανος πληγεί από τα «Βέλη του Βορρά», όπως ονομάζει το Ισραήλ τη νέα -τέταρτη από το 1978- εισβολή στο νότο της γειτονικής αραβικής χώρας, με στόχο τη Χεζμπολάχ, η κατάσταση στην πάλαι ποτέ αποκαλούμενη «Ελβετία της Μέσης Ανατολής» ήταν ήδη τραγική, με φόντο μια χρόνια πολυκρίση.

Έχοντας βιώσει έναν 15ετή εμφύλιο (1975-1990), μια σχεδόν επάλληλη 18ετή ισραηλινή κατοχή του νότιου Λιβάνου (1982-2000) και τον καταστροφικό πόλεμο των 33 ημερών μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ το 2006, ο τρίτος που βρίσκεται σήμερα σε εξέλιξη στα εδάφη της βρήκε τη χώρα «γονατισμένη».

Από το 2019 ο Λίβανος βυθίζεται σε μια σπειροειδή οικονομική κρίση, που έχει έκτοτε εξελιχθεί επίσης σε ενεργειακή, κοινωνική, πολιτική και θεσμική, εν μέσω ενδημικής διαφθοράς και της «μέγγενης» του ΔΝΤ.

Μετά δε τη φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, προ τετραετίας, έχει υπηρεσιακές κυβερνήσεις με περιορισμένες εξουσίες.

Από τα τέλη του 2022 δεν έχει καν πρόεδρο, απόρροια του κατακερματισμένου πολιτικού σκηνικού και του διαμοιρασμού της εξουσίας βάσει του εθνικού θρησκευτικού «μωσαϊκού».

Είναι σε αυτό το σκηνικό -με τα κρατικά ταμεία άδεια και διαλυμένες τις δημόσιες υπηρεσίες- που ο Λίβανος καλείται τώρα να διαχειριστεί μια διογκούμενη ανθρωπιστική κρίση, την οποία πυροδοτεί ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ: υποστηριζόμενης από το Ιράν παραστρατιωτικής οργάνωσης και ισχυρής πολιτικής δύναμης στον Λίβανο.

Τουλάχιστον 1,2 εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων 300.000 παιδιά, είναι πλέον εσωτερικά εκτοπισμένοι στη χώρα των συνολικά 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το 90% εξ αυτών εξωθήθηκε σε ξεριζωμό μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, εν μέσω των εντατικών ισραηλινών βομβαρδισμών στον Λίβανο -από τον νότο έως τη Βηρυτό.

Ο αριθμός των εκτοπισμένων εν τω μεταξύ διαρκώς αυξάνεται, καθώς ο ισραηλινός στρατός εκδίδει συνεχώς εντολές εκκένωσης, κυρίως στον νότιο Λίβανο.

Εκτοπισμένοι κάτοικοι χωριών του νότιου Λιβάνου έχουν βρει καταφύγιο σε χώρο πάρκινγκ στη Σιδώνα (REUTERS/Aziz Taher)

Όπου φτωχός και η μοίρα του…

Στην άλλη πλευρά των συνόρων, στο βόρειο Ισραήλ, περίπου 68.000 άνθρωποι έχουν επίσης αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, εν μέσω συνεχών επιθέσεων με ρουκέτες από τη Χεζμπολάχ.

Όμως σε σχέση με το ένα και πλέον εκατομμύριο εκτοπισμένους του Λιβάνου, πρόκειται για έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο.

Στο Ισραήλ, το κράτος παρέχει στους εκτοπισμένους του δωρεάν στέγη σε ξενοδοχεία και σε προσωρινά καταλύματα, συν μηνιαίο επίδομα.

Ο χρεοκοπημένος Λίβανος δεν έχει ούτε τους πόρους, ούτε τα μέσα για να αντιμετωπίσει αυτό το τσουνάμι απόγνωσης.

«Ο εκτοπισμός ξεπερνά πλέον εκείνον κατά τον πόλεμο του 2006», αναφέρει το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA).

Εκατοντάδες σχολεία και άλλοι δημόσιοι χώροι έχουν μετατραπεί σε πρόχειρους χώρους στέγασης, όμως η χωρητικότητά τους δεν αρκεί για όλο αυτόν τον κόσμο.

Άνθρωποι έχουν στήσει αυτοσχέδιους καταυλισμούς παντού -από παραλίες, μέχρι υπαίθρια γκαράζ- με μόνο σύμμαχο ακόμη τον καιρό.

Τα κενά σε καταφύγια και στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας πασχίζουν να καλύψουν υπηρεσίες του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένης της UNRWA.

Της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή, που το Ισραήλ στοχοποιεί ως «τρομοκρατική».

Για την κάλυψη των ραγδαία κλιμακούμενων ανθρωπιστικών αναγκών στη χώρα, ο Λίβανος και ο ΟΗΕ απευθύνουν τώρα έκκληση για επείγουσα οικονομική στήριξη ύψους 426 εκατομμυρίων δολαρίων.

Χωρίς επαρκείς πόρους, ο πληθυσμός κινδυνεύει να μείνει χωρίς την υποστήριξη που χρειάζονται επειγόντως, προειδοποιεί ο αναπληρωτής ειδικός συντονιστής του ΟΗΕ στον Λίβανο, Ιμράν Ρίζα.

Αλλά καμία ποσότητα βοήθειας δεν μπορεί να αντιμετωπίσει πλήρως αυτή την κρίση εάν οι άμαχοι συνεχίσουν να γίνονται στόχος, υπογράμμισε, καλώντας όλα τα μέρη να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.

Τούτων λεχθέντων, στα σύνορα του Λιβάνου με τη Συρία η προσφυγική ροή έχει πια αντιστραφεί.

Περισσότεροι από 300.000 εκτοπισμένοι έχουν ήδη περάσει στα συριακά εδάφη, μεταξύ αυτών και αρκετοί Σύροι πρόσφυγες.

The number of people who have crossed into Syria from Lebanon fleeing Israeli airstrikes — Lebanese and Syrian nationals — has reached 100,000. The outflow continues.

UNHCR is present at four crossing points alongside local authorities and @SYRedCrescent to support new arrivals. pic.twitter.com/7dtrghsMH4

— Filippo Grandi (@FilippoGrandi) September 30, 2024

Νέο εκρηκτικό μείγμα

Για τους κατοίκους του Λιβάνου, όλος αυτός ο ξεριζωμός και η βίαιη  μετεγκατάσταση σχεδόν του ενός πέμπτου του πληθυσμού της χώρας αποτελεί μια πρόσθετη δοκιμασία εν μέσω του πολέμου.

Από τότε που άρχισε το κύμα της μαζικής φυγής από το νότο, μεγάλο μέρος των εκτοπισμένων έχει μετεγκατασταθεί στην περιοχή της Βηρυτού.

Το αποτέλεσμα είναι η υπερφόρτωση των ήδη καταπονημένων δημόσιων υπηρεσιών.

Υπολογίζεται για παράδειγμα ότι στην περιοχή της λιβανέζικης πρωτεύουσας έχει ήδη τριπλασιαστεί η κατανάλωση ενέργειας, αυξάνοντας την επιβάρυνση ενός δικτύου ηλεκτροδότησης που μετά βίας λειτουργεί.

Μόλις τον περασμένο Αύγουστο, η κρατική εταιρεία παροχής ενέργειας Electricité Du Liban (EDL) αναγκάστηκε να κλείσει προσωρινά τον τελευταίο εν λειτουργία σταθμό ηλεκτροπαραγωγής, λόγω έλλειψης καυσίμων.

Έκτοτε έφτασαν 30.000 τόνοι καύσιμα από την Αλγερία.

Όμως την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Ενέργειας και Υδάτων, Ουαλίντ Φαγιάντ, προειδοποίησε ότι εάν δεν φτάσουν κι άλλα καύσιμα, τα υπάρχοντα αποθέματα θα έχουν εξαντληθεί μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου.

Οι ξαφνικές δημογραφικές αλλαγές μπορεί εν τω μεταξύ να γίνουν μόνιμες, καθώς το Ισραήλ δεν έχει παρουσιάσει κανένα χρονοδιάγραμμα για την κατά τα λοιπά χαρακτηριζόμενη «προσωρινή» χερσαία εισβολή του στον νότιο Λίβανο.

Έτσι είχε άλλωστε παρουσιαστεί αρχικά και η εισβολή του 1982, που οδήγησε τελικά σε ισραηλινή κατοχή του νότιου τμήματος για 18 ολόκληρα χρόνια.

Ακόμη και εάν δεν συμβεί αυτή τη φορά κάτι ανάλογο, εκφράζονται φόβοι ότι οι Ισραηλινοί θα αφήσουν στο νότο καμένη γη, εν μέσω χιονοστιβάδας καταγγελιών για χρήση βομβών διασποράς και φωσφόρου.

Οι περισσότεροι εκτοπισμένοι από την περιοχή προέρχονται από σιιτικά χωριά και είναι υποστηρικτές της Χεζμπολάχ.

Μετακινούμενοι προς βορρά, πολλοί αναγκάζονται να βρίσκουν καταφύγιο κοντά σε περιοχές σουνιτών και χριστιανών, όπου υπάρχουν ήδη αναφορές για προστριβές.

Καθώς δε η κατάσταση βαίνει επιδεινούμενη και η απόγνωση μεγαλώνει, εντός του Λιβάνου κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τον κίνδυνο διακοινοτικών ταραχών και πλήρους αποσταθεροποίησης.

Ήδη οι ανησυχίες χωρών της περιοχής -συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας- έχουν χτυπήσει «κόκκινο» για νέες μεταναστευτικές ροές μέσω της Μεσογείου.