Η συγγραφέας που ενέπνευσε τον Ντίκενς και την Όστεν -Μετά ξεχάστηκε

Ήταν μια πρωτο-φεμινιστική συγγραφέας της οποίας τα πρωτοφανώς δημοφιλή μυθιστορήματα είχαν πρωτοφανείς αμοιβές και επηρέασαν το έργο της Τζέιν Ώστεν, του Λόρδου Βύρωνα, του Τζον Κητς, της Μαίρη Σέλεϊ, του Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ, του Χένρι Τζέιμς, των αδελφών Μπροντέ και του Κάρολου Ντίκενς.

Ωστόσο, επί αιώνες, η Αν Ράντκλιφ (Ann Radcliffe) παραμελήθηκε από τους εκδότες, το όνομά της έλειπε από τα εγχειρίδια και τις ανθολογίες και η εξαιρετική συμβολή της στη λογοτεχνία αγνοήθηκε.

Τώρα μια ομάδα ακαδημαϊκών επιχειρεί να διεκδικήσει «τη θέση που της αξίζει στον κανόνα» και να συστήσει σε νέους αναγνώστες τα «τρομακτικά», γοτθικά μυθιστορήματά της, τη ρομαντική ποίηση και τα ταξιδιωτικά της κείμενα, εκδίδοντας την πρώτη μεγάλη έκδοση του συνολικού έργου της Ράντκλιφ. Οκτώ τόμοι με το συγγραφικό της έργο πρόκειται να κυκλοφορήσουν μεταξύ 2025 και 2028.

«Ευφηύρε μια νέα μορφή τέχνης: το ψυχολογικό μυθιστόρημα με σασπένς»

Ένας συνοδευτικός κριτικός τόμος, Ann Radcliffe in Context, θα συμπληρωθεί από μια σειρά podcasts, δημόσιες διαλέξεις και εργαστήρια προβολής από ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου του Sheffield, με στόχο να μπει το έργο της στα σχολικά προγράμματα σπουδών.

Ο καθηγητής Michael Gamer, συνεκδότης της νέας έκδοσης του Cambridge, δήλωσε: «Η Ράντκλιφ είναι μια από τις λίγες μυθιστοριογράφους που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι εφηύρε μια νέα μορφή τέχνης. Το ψυχολογικό μυθιστόρημα με σασπένς και υπερφυσικό στοιχείο – σε τέτοιο βαθμό ώστε, μέσα σε λίγα χρόνια από τις πρώτες δημοφιλείς επιτυχίες της, οι κριτικοί ονόμασαν αυτό το νέο είδος μυθοπλασίας «σχολή της Ράντκλιφ».

Το 1794, σε ηλικία 30 ετών, διαπραγματεύτηκε 500 λίρες για το τετράτομο μυθιστόρημά της The Mysteries of Udolpho (Τα μυστήρια του Ούντολφο), ποσό σχεδόν πενταπλάσιο από το ποσό που θα δεχόταν η Ώστεν για το Pride and Prejudice (Περηφάνια και προκατάληψη) σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα

Διπλασίασε τις αμοιβές που μπορούσαν να διεκδικήσουν οι κορυφαίοι συγγραφείς

«Σχεδόν κάθε σημαντικός ρομαντικός συγγραφέας της χρωστάει χάρη, από την Όστεν και τον Μπάιρον μέχρι τον Κητς και τη Μαίρη Σέλεϊ. Κανένας συγγραφέας δεν θα μεταμόρφωνε τόσο πολύ το μυθιστόρημα -το ύφος, την τιμή ή το κύρος του- μέχρι τα ιστορικά ρομάντζα του Γουόλτερ Σκοτ δεκαετίες αργότερα».

Το έργο της Ράντκλιφ ήταν τόσο περιζήτητο από τους εκδότες που διπλασίασε τις αμοιβές που μπορούσαν να διεκδικήσουν οι κορυφαίοι συγγραφείς για τα χειρόγραφά τους.

Το 1794, σε ηλικία 30 ετών, διαπραγματεύτηκε 500 λίρες για το τετράτομο μυθιστόρημά της The Mysteries of Udolpho (Τα μυστήρια του Ούντολφο), ποσό σχεδόν πενταπλάσιο από το ποσό που θα δεχόταν η Ώστεν για το Pride and Prejudice (Περηφάνια και προκατάληψη) σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα.

Δεν είναι σαφές αν η Ράντκλιφ, η οποία διανθίζει τη μυθοπλασία της με ποίηση και αποσπάσματα από τον Σαίξπηρ, ήταν αυτοδίδακτη ή με επίσημη εκπαίδευση. «Γνωρίζουμε ότι ήταν μια αχόρταγη αναγνώστρια»

Η Τζέιν Όστεν «της το δίνει»

Το αριστούργημα της Ράντκλιφ, ένα αρχετυπικό παράδειγμα της γοτθικής λογοτεχνίας, είναι ένα πρωτο-φεμινιστικό ψυχολογικό θρίλερ για μια νεαρή γυναίκα παγιδευμένη σε ένα ζοφερό κάστρο από έναν δολοφονικό Ιταλό κόμη που προσπαθεί να την παντρέψει και να κλέψει την περιουσία της.

Θαυμάστηκε πολύ από τους κριτικούς λογοτεχνίας και τους ρομαντικούς ποιητές, διαβάστηκε και συζητήθηκε ευρέως, μεταξύ άλλων και από χαρακτήρες της μυθοπλασίας της Ώστεν.

«Έχω διαβάσει όλα τα έργα της Ράντκλιφ, και τα περισσότερα από αυτά με μεγάλη ευχαρίστηση», γράφει η Όστεν από την οπτική γωνία του Χένρι Τίλνεϊ, του ήρωα του Northanger Abbey. «Τα Μυστήρια του Ούντολφο, όταν το ξεκίνησα κάποτε, δεν μπορούσα να το ξαναβάλω κάτω- θυμάμαι ότι το τελείωσα σε δύο μέρες – τα μαλλιά μου στέκονταν όρθια όλη την ώρα».

«Με κράτησε ξύπνια όλη τη νύχτα»

Η Angela Wright, καθηγήτρια ρομαντικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Sheffield και συνεκδότρια της νέας έκδοσης, είχε παρόμοια αντίδραση την πρώτη φορά που διάβασε το έργο της Ράντκλιφ. «Με κράτησε ξύπνια όλη τη νύχτα», δήλωσε η Wright.

«Μας προσφέρει μια αφήγηση με επίκεντρο την ηρωίδα, όπου μια νεαρή, απροστάτευτη, συχνά ορφανή ηρωίδα ρίχνεται σε πραγματικά επικίνδυνες καταστάσεις, όπου κάποιος προσπαθεί να την εξαναγκάσει σε γάμο και να της πάρει τα περιουσιακά της δικαιώματα».

Οι ηρωίδες συχνά φυλακίζονται σε απομακρυσμένες, ατμοσφαιρικές τοποθεσίες όπου φαίνεται να λαμβάνουν χώρα υπερφυσικά γεγονότα. «Αυτό μας δίνει μια πραγματική αίσθηση τρόμου», δήλωσε η Wright.

Ενισχύοντας τις ηρωίδες της με τη δύναμη και την ανθεκτικότητα που χρειάζονται για να ξεφύγουν και να παντρευτούν τους άνδρες που επιλέγουν, η Ράντκλιφ δείχνει «πολύ σταθερά» ότι οι γυναίκες μπορούν να αντισταθούν με επιτυχία στην κυριαρχία

Η ταυτότητα μιας γυναίκας

«Είναι αρκετά ψυχολογικό, πριν εφευρεθεί η ψυχολογία. Χρησιμοποιεί την εικόνα του ετοιμόρροπου κάστρου ή του ετοιμόρροπου μοναστηριού για να διερευνήσει το επισφαλές και ξεπερασμένο ζήτημα των νόμων περί γάμου στην Αγγλία, όπου το coverture σήμαινε ότι η νομική ταυτότητα μιας γυναίκας και η περιουσία της ουσιαστικά εξαφανίζονταν όταν παντρευόταν.

»Έτσι δείχνει νεαρές γυναίκες σε κίνδυνο, σε πραγματικά συναρπαστικές, γεμάτες δράση αφηγήσεις, με στόχο να δείξει την επισφαλή φύση της ύπαρξης μιας νεαρής γυναίκας που δεν έχει καμία προστασία από την κοινωνία» συμπληρώνει η Wright.

Ενισχύοντας τις ηρωίδες της με τη δύναμη και την ανθεκτικότητα που χρειάζονται για να ξεφύγουν και να παντρευτούν τους άνδρες που επιλέγουν, η Ράντκλιφ δείχνει «πολύ σταθερά» ότι οι γυναίκες μπορούν να αντισταθούν με επιτυχία στην κυριαρχία, δήλωσε η Wright.

Φεμινιστική λογοτεχνία

«Υπάρχει μια αίσθηση ότι η Ράντκλιφ ασκεί κριτική στην πατριαρχία και στους άνδρες που νομίζουν ότι μπορούν να υπαγορεύουν στις γυναίκες τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε και τι πρέπει να τους δώσουμε στο γάμο. Έτσι, από πολλές απόψεις πρόκειται για φεμινιστική λογοτεχνία, στο ίδιο επίπεδο με αυτό που υποστήριζε η Μαίρυ Ουόλλστονκραφτ στο βιβλίο της “A Vindication of the Rights of Women” (Δικαίωση των δικαιωμάτων των γυναικών)» παρατηρεί η Wright.

Σε ένα σημείο, ένας κακοποιός της Ράντκλιφ λέει στο θύμα του: «Μιλάς σαν ηρωίδα, ας δούμε αν μπορείς να υποφέρεις σαν ηρωίδα».

H Wright πρόσθεσε: «Υπάρχει πάντα ένα αίσιο τέλος και μια καλή λύση. Αλλά υπάρχει η αίσθηση ότι μια ηρωίδα μπορεί να ελιχθεί σε αυτή την επίλυση».

Είχε τη δυνατότητα να συναναστρέφεται με εκδότες

Δεν είναι σαφές αν η Ράντκλιφ, η οποία διανθίζει τη μυθοπλασία της με ποίηση και αποσπάσματα από τον Σαίξπηρ, ήταν αυτοδίδακτη ή με επίσημη εκπαίδευση. «Γνωρίζουμε ότι ήταν μια αχόρταγη αναγνώστρια».

Γεννημένη ως Αν Γουάρντ, μεγάλωσε στη μεσαία τάξη και ήταν ανιψιά του Τόμας Μπέντλεϊ, επιχειρηματικού εταίρου του αγγειοπλάστη Γιοσάια Γουέτζγουντ. Παντρεύτηκε τον δημοσιογράφο Γουίλιαμ Ράντκλιφ σε ηλικία 23 ετών και έτσι είχε τη δυνατότητα να συναναστρέφεται με εκδότες, οι οποίοι αργότερα ανταγωνίστηκαν για την εκτύπωση των έργων της.

«Όλοι την ήξεραν και το όνομά της ήταν στα χείλη όλων αυτών των διάσημων ρομαντικών ποιητών», είπε ο Ράιτ. «Αλλά επίσης, στο Σέφιλντ, υπάρχει ένας 14χρονος μαθητευόμενος, ο Τζόζεφ Χάντερ, ο οποίος γράφει στο ημερολόγιό του ότι πήγαινε κάθε πρωί στη βιβλιοθήκη για να προσπαθήσει να δανειστεί τον δεύτερο τόμο του «The Italian» της Ράντκλιφ. Ήθελε απεγνωσμένα να το πάρει στα χέρια του – και πάντα έλειπε».

«Υπάρχει πολύ gatekeeping στη λογοτεχνική κριτική»

Η δημοτικότητα των βιβλίων της Ράντκλιφ σήμαινε ότι τα έργα της ήταν ευρέως πειρατικά και αντιγράφονταν από μικρότερους συγγραφείς, σε βαθμό που άρχισε να κατακλύζεται από κριτικές για το είδος που είχε δημιουργήσει. «Οι κριτικοί έγραφαν ανώνυμα άρθρα που παραπονιόντουσαν ότι οι κόρες τους διάβαζαν πάρα πολλά γοτθικά ρομάντζα και ότι αυτό γέμιζε τα κεφάλια τους με άγριες ιδέες», δήλωσε η Wright.

Πιστεύει ότι το φύλο της Ράντκλιφ «ήταν αναμφίβολα ένας παράγοντας που απέκλεισε το έργο της από τον κανόνα», με τους κριτικούς του 19ου αιώνα να απορρίπτουν τα βιβλία της ως «γυναικεία μυθοπλασία».

Και πρόσθεσε: «Υπάρχει πολύ gatekeeping στη λογοτεχνική κριτική – αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι, κατά τη δεκαετία του 1790, όλοι την διάβαζαν».

*Με στοιχεία από theguardian.com | Αρχική Φωτό: Εξώφυλλο του The Female Advocate / Wikimedia Commons