ΠΑΣΟΚ: Ο λόγος στη βάση – Από το 2004 ως το 2024

Μεγάλη είναι η συμμετοχή – δεδομένης της συγκυρίας, πάντοτε – στις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ για την ανάδειξη νέας ηγεσίας, αν και όπως όλα προμηνύουν είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα υπάρξει και δεύτερος γύρος την ερχόμενη Κυριακή 13 Οκτωβρίου.

Έξι οι υποψήφιοι και υποψήφιες που δοκιμάζονται στη βάσανο της λαϊκής και όχι της κομματικής κάλπης, μία καινοτομία για τα ελληνικά πολιτικά πράγματα που εισήγαγε ο Γιώργος Παπανδρέου το 2004 και την οποία υιοθέτησαν, μάλιστα, αργότερα πρώτα η Νέα Δημοκρατία και μετά ο ΣΥΡΙΖΑ.

2004: Ο λόγος στα μέλη και τους «φίλους»

Το 2004, η ήττα του ΠΑΣΟΚ υπό τον Κώστα Σημίτη – του κόμματος που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου και με μόλις δύο αρχηγούς μέχρι τότε, είχε ήδη ξεπεράσει τα είκοσι χρόνια στην εξουσία, με μία τριετή διακοπή από το 1990 ως το 1993 – ήταν παραπάνω από αναμενόμενη. Και οι υποψήφιοι για τη διαδοχή του στην ηγεσία της ιστορικής παράταξης είχαν ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους για να αναλάβουν τα ηνία.

Ο Κώστας Σημίτης, όμως, έδωσε το περίφημο «δαχτυλίδι» της διαδοχής στον γιο του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, Γιώργο Παπανδρέου, προς μεγάλη δυσαρέσκεια του Ευάγγελου Βενιζέλου, ενώ η αείμνηστη Φώφη Γεννηματά έδειχνε από τότε, με τον τρόπο της, ότι κάποια στιγμή θα ερχόταν και η σειρά της…

Ο Παπανδρέου, όμως, δεν αρκέστηκε στο «δαχτυλίδι» και ανακοίνωσε πως στοχεύει να προσφύγει στη βάση του ΠΑΣΟΚ και να ζητήσει την επιβεβαίωση της εκλογής του στην ηγεσία από τον κόσμο της παράταξης, κάτι που θα γινόταν για πρώτη φορά στην ιστορία του κόμματος και εν γένει στην πολιτική ζωή του τόπου.

Μάλιστα, έγινε μία καινοτομία ακόμη, την οποία δεν υιοθέτησαν τα άλλα κόμματα μεταγενέστερα: δικαίωμα ψήφου δεν θα είχαν μόνο τα μέλη του ΠΑΣΟΚ, αλλά και οι «φίλοι» του. Ήταν ένας έξυπνος τρόπος για να πάει στις κάλπες κόσμος, που δεν ήθελε να μπει στα μητρώα του κόμματος ως μέλος.

Το πείραμα πέτυχε. Η συμμετοχή ήταν πανηγυρική: πάνω από ένα εκατομμύριο μέλη και φίλοι του ΠΑΣΟΚ εξέλεξαν πρόεδρο τον Γιώργο Παπανδρέου – ο οποίος, εξάλλου, ήταν και ο… μοναδικός υποψήφιος.

2007: Ένταση, Ζάππειο και επανεκλογή Παπανδρέου

Όπως ήταν αναμενόμενο, η πανηγυρική εκλογή του Γιώργου Παπανδρέου στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ το 2004, δεν στάθηκε ικανή να ανακόψει τη νικηφόρα πορεία της Νέας Δημοκρατίας υπό τον Κώστα Καραμανλή, που κέρδισε τις εκλογές, όχι τόσο γιατί οι πολίτες νοστάλγησαν την Δεξιά, όσο γιατί το ΠΑΣΟΚ του εκσυγχρονιστή Σημίτη – ιδιαίτερα  κατά τη δεύτερη τετραετία του – δεν διέφερε και πολύ από αυτήν.

Η κυβέρνηση Καραμανλή, ωστόσο, αναγκάστηκε να προσφύγει σε πρόωρες εκλογές και, στις 16 Σεπτεμβρίου του 2007, παρότι είχε προηγηθεί σωρεία σκανδάλων, αλλά και η φονική πυρκαγιά στην Ηλεία, ο Γιώργος Παπανδρέου ηττάται για δεύτερη φορά σε εθνικές εκλογές.

Το ίδιο βράδυ και ενώ ο κόσμος του ΠΑΣΟΚ είναι ακόμα σε σοκ, ο Ευάγγελος Βενιζέλος σπεύδει στο Ζάππειο και δηλώνει «παρών», αμφισβητώντας την ηγεσία Παπανδρέου, ο οποίος «σηκώνει το γάντι» και προκηρύσσει εκλογές, στις οποίες τρίτος υποψήφιος είναι ο Κώστας Σκανδαλίδης.

Έτσι, οι δεύτερες εσωκομματικές κάλπες για το ΠΑΣΟΚ διεξάγονται στις 11 Νοεμβρίου του 2007, με τον Γιώργο Παπανδρέου να αποδεικνύει πως είναι πολύ σκληρός για να «πεθάνει», καθώς επανεκλέγεται πρόεδρος με 55,91%, έναντι 38,18% του Ευάγγελου Βενιζέλου και 5,74% του Κώστα Σκανδαλίδη. Η συμμετοχή ήταν και το 2007 υψηλή, καθώς συνολικά ψήφισαν 769.156 μέλη και φίλοι του ΠΑΣΟΚ.

2012: Η εκλογική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ και η «ώρα» Βενιζέλου

Η οικονομική κρίση, το «δήθεν» μαξιλάρι που άφησε η κυβέρνηση Καραμανλή, αλλά και τα σοβαρά λάθη της κυβέρνησης Παπανδρέου – που το 2009 επανέφερε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία με ποσοστό άνω του 43% και άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 160 εδρών – οδήγησε στην αποκαθήλωση πρώτα του προέδρου, το Νοέμβριο του 2011, με αφορμή τους χειρισμούς του στο θέμα του δημοψηφίσματος για το δεύτερο μνημόνιο, και το 2012 του ίδιου του ΠΑΣΟΚ.

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος θα είναι τελικά ο μοναδικός υποψήφιος για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, με απόφαση της Εθνικής Συνδιάσκεψης του κόμματος, παρότι είχαν επιδιώξει χωρίς επιτυχία να είναι υποψήφιοι και οι Χρήστος Παπουτσής και Στέφανος Τζουμάκας.

Στις 18 Μαρτίου 2012, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, που κατέβαινε χωρίς αντίπαλο, αναδείχθηκε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ με 97,44%, την ώρα που η συμμετοχή του κόσμου στις εσωκομματικές εκλογές βαίνει μειούμενη – συμμετείχαν 236.151 μέλη και φίλοι του κόμματος.

2015: Το ΠΑΣΟΚ στην… ανυπαρξία και η εκλογή Γεννηματά

Η απόφαση του Ευάγγελου Βενιζέλου – που, σε κάθε περίπτωση, δεν την πήρε μόνος του στο ΠΑΣΟΚ – να συγκυβερνήσει με την ΝΔ του Αντώνη Σαμαρά και να παραμείνει στην κυβέρνηση ακόμα και μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ και παρά το γεγονός ότι, στις διπλές εκλογές του 2012, ο κόσμος έστειλε για πρώτη φορά μετά το 1974 το ΠΑΣΟΚ στην τρίτη θέση, φέρνοντας τον ΣΥΡΙΖΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση, οδήγησε το κόμμα εξουσίας σχεδόν στην ανυπαρξία.

Για πρώτη φορά, το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 εκλέγεται… έβδομο κόμμα στη Βουλή, με το σοκαριστικό ποσοστό του 4,68%, γεγονός που οδήγησε τον Ευάγγελο Βενιζέλο να δηλώσει πως σκοπεύει να παραιτηθεί από την ηγεσία, παραμένοντας πρόεδρος μέχρι το συνέδριο του Ιουνίου.

Στο συνέδριο ανακηρύσσονται τρεις υποψηφιότητες για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ: της Φώφης Γεννηματά, του Ανδρέα Λοβέρδου και του Οδυσσέα Κωνσταντινόπουλου.

Από τις εκλογές της 14ης Ιουνίου, πρόεδρος εκλέγεται η Φώφη Γεννηματά, λαμβάνοντας το 51,29% των ψήφων και γίνεται η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.

2017: Από το ΠΑΣΟΚ στο ΚΙΝΑΛ – Νέα νίκη Γεννηματά, πρώτη υποψηφιότητα Ανδρουλάκη

Τον Ιούλιο του 2017, η Φώφη Γεννηματά, από το βήμα του συνεδρίου της Δημοκρατικής Συμπαράταξης (ιδρύθηκε στις 30 Αυγούστου 2015, πριν από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, ως εκλογικός συνασπισμός του ΠΑΣΟΚ, της ΔΗΜΑΡ και των Κινήσεων Πολιτών για τη Σοσιαλδημοκρατία, στο πλαίσιο της ανασυγκρότησης του χώρου της Κεντροαριστεράς), ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου, ενιαίου κεντροαριστερού φορέα στην Ελλάδα πριν από το τέλος του έτους, με εκλογή προέδρου από τη βάση.

Στις διεργασίες συγκρότησης του νέου φορέα συμμετείχαν τα κόμματα που συγκροτούσαν τη Δημοκρατική Συμπαράταξη και το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη.

Κατεβαίνουν σε εκλογές – χωρίς ακόμα να γνωρίζουμε το όνομα του νέου φορέα – στις 12 Νοεμβρίου 2017, στις οποίες συμμετείχαν εννέα υποψήφιοι, μεταξύ των οποίων οι Φώφη Γεννηματά, Νίκος Ανδρουλάκης, Σταύρος Θεοδωράκης, Γιώργος Καμίνης, Γιάννης Ραγκούσης, Γιάννης Μανιάτης.

Στις εκλογές του β’ γύρου, στις 19 Νοεμβρίου, που διεξήχθησαν μεταξύ της Φώφης Γεννηματά και του Νίκου Ανδρουλάκη, νικήτρια αναδείχθηκε η Γεννηματά με 56,75%, έναντι 43,25% του Ανδρουλάκη.

Μήνες αργότερα, οι πολιτικές δυνάμεις που είχαν συμμετάσχει στις εκλογές προχώρησαν στην ίδρυση του Κινήματος Αλλαγής (ΚΙΝΑΛ) στις 16 Μαρτίου 2018.

2021: Η αμφισβήτηση Γεννηματά και η άνοδος Ανδρουλάκη

Στις εκλογές του 2019, το ΚΙΝΑΛ έλαβε 8,10% και την τρίτη θέση με 22 έδρες στη Βουλή.

Το ποσοστό θεωρήθηκε απογοητευτικό από το εσωτερικό του κόμματος, ρίχνοντας την ευθύνη στην πρόεδρο, Φώφη Γεννηματά (σ.σ. κάτι πρέπει να θυμίζει αυτό στον Νίκο Ανδρουλάκη του 2024…).

Εντούτοις, το Νοέμβριο του 2019, στο 11ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, αποφασίσθηκε η παράταση της θητείας της προέδρου, Φώφης Γεννηματά, μέχρι το 2021.

Από το 2020, πάντως, ξεκίνησε η συζήτηση, όσο και οι διενέξεις, για τις εσωκομματικές εκλογές στο ΚΙΝΑΛ, με την Φώφη Γεννηματά να ανακοινώνει ότι θα είναι και πάλι υποψήφια για την προεδρία του κόμματος.

Υποψηφιότητες κατέθεσαν, επίσης, ο Νίκος Ανδρουλάκης, ο Ανδρέας Λοβέρδος, ο Παύλος Χρηστίδης, ο Παύλος Γερουλάνος και ο Χάρης Καστανίδης.

Στις 12 Οκτωβρίου, η Φώφη Γεννηματά ανακοίνωσε την απόσυρσή της από την εκλογική κούρσα, για λόγους υγείας, ενώ στις 20 Οκτωβρίου ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου.

Δυστυχώς, στις 25 Οκτωβρίου 2021, η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ, Φώφη Γεννηματά, απεβίωσε σε ηλικία 56 ετών «παγώνοντας» τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ, αλλά και τους υποψήφιους για την ηγεσία του κόμματος.

Τελικά, στις 5 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε ο πρώτος γύρος των εσωκομματικών εκλογών, με τους Νίκο Ανδρουλάκη και Γιώργο Παπανδρέου να περνούν στον β’ γύρο.

Στις 12 Δεκεμβρίου 2021, ανεδείχθη νικητής ο Νίκος Ανδρουλάκης, ο οποίος επικράτησε με 67,17%, έναντι 32,19% του Γιώργου Παπανδρέου.

Και ένα χρόνο πριν ολοκληρώσει τη θητεία του, αναγκάσθηκε να προκηρύξει εσωκομματικές εκλογές, υπό την πίεση εσωκομματικής γκρίνιας για τις χαμηλές επιδόσεις του ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία…