Αντρέ Μωρουά: Πώς δεν θα ηττηθείτε ποτέ

Ζούμε. Τρώμε. Αγαπούμε. Εργαζόμαστε. Γιατί; Ο Γκαίτε απάντησε: «Για να ορθώσω όσο το δυνατό ψηλότερα την πυραμίδα της υπάρξεώς μου, που η βάση της μου δόθηκε έτοιμη». Είναι γεγονός ότι τα θεμέλια παραχωρούνται έτοιμα.

Πάρτε τη δική μου περίπτωση: Γεννήθηκα στην επαρχία από οικογένεια βιομηχάνων. Επρόκειτο να διαδεχθώ τον πατέρα μου. Η μητέρα μου, μια πολύ καλλιεργημένη γυναίκα, μου χάρισε τη γεύση της λογοτεχνίας. Κι’ από δω ξεκίνησαν όλα. Πάνω σ’ αυτό το θεμέλιο έχτισα, όσο μπορούσα καλύτερα, την πυραμίδα μου. Δεν ήξερα καθόλου τι θάβγαινε. Τα σχέδιά μου ήταν βραχυπρόθεσμα: να διαβάσω αυτόν ή τον άλλον συγγραφέα, να γράψω αυτό ή το άλλο βιβλίο, να πείσω αυτούς ή τους άλλους για την αλήθεια. Στον προγραμματισμό της δουλειάς μου η τύχη είχε το μερτικό της. Κάποιο έργο μου κατέληγε να βγη διαφορετικό από ό,τι το είχα φαντασθή. Η πυραμίδα ορθωνόταν προς τον ουρανό, είχε μάλιστα πάρει μια ελαφρά στραβή κατεύθυνση και οι σειρές της δεν ήταν ίσες. Πολύ κοντά βρισκόταν και η κορυφή της. Το μνημείο όμως κάπως ολοκληρώθηκε και δεν απομένει παρά ο αρχιτέκτονάς του να παραμερίση.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 17.12.1966, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αν είστε ακόμη νέος, μόλις αρχίζετε να τοποθετήτε τα θεμέλια εκείνου που θα γίνη η πυραμίδα σας πάνω στη βάση που σας έδωσαν. Διαλέξτε καλά τους αντικειμενικούς στόχους των προσπαθειών σας. Μια και διαλέξετε, ριχτήτε με τα μούτρα και με επιμονή. Η εκλογή αυτή θα μπορούσε να στηρίζεται πάνω σε αντικείμενα που άλλοι ίσως θεωρούσαν ανάξια του εαυτού τους. Οι φίλοι του Φαμπρ (του φυσιοδίφη), του Παστέρ ή του Φλέμινγκ αναμφιβόλως θα τόβρισκαν πολύ παράξενο να αφιερώνη κανείς ολόκληρη τη ζωή του στα έντομα και τα μικρόβια. Οι φίλοι του Πωλ Βαλερύ δεν καταλάβαιναν πώς σαν νέος μπορούσε να αφιερώνη χρόνια ολόκληρα στο χτένισμα ενός δύσκολου ποιήματος. Οι ανακαλύψεις και τα ποιήματα είναι αθάνατα, και μαζί μ’ αυτά και οι δημιουργοί τους.

Αλλά επιτρέπω στον εαυτό μου να προχωρήση πάρα πολύ στο θέμα των εκτιμήσεών μου για τους μεγάλους άνδρες. Μπορεί η μοίρα σας να μη σας δώση την ευκαιρία να γίνετε και σεις μέλος της παρέας τους. Δεν έχει και τόση σημασία. Όποια κι’ αν είναι η δουλειά, οι κανόνες είναι οι ίδιοι. Θα πρέπει κανένας να μάθη να κάμη το παραμικρότερο πράγμα μ’ όλες του τις δυνάμεις. Υπάρχει ένας μεγαλειώδης τρόπος να διευθύνη κανείς μια επιχείρηση ή μια βιομηχανία, να είναι γραμματέας, να είναι εργάτης ή αγρότης. Πρέπει νάχη κανείς συγκεντρωμένη την προσοχή του, νάναι ακριβής και να διακρίνεται για τη φρόνηση και την ευτολμία του. Την προηγουμένη είδα ένα νεαρό βιβλιοπώλη, που είχε προσβληθή από πολιομυελίτιδα, να εργάζεται. Κι’ ο άνθρωπος αυτός ήταν μεγάλος από το ίδιο το έργο του, από την επιλογή των βιβλίων, την ταξινόμησή τους, τις συμβουλές του προς τους πελάτες του και από την αγάπη του για ωρισμένους συγγραφείς. Η πυραμίδα του ορθωνόταν με κατεύθυνση προς τον ουρανό των καλοφτιαγμένων πραγμάτων.

Σκοπός δεν είναι να «πετύχουμε» με την έννοια της επιδείξεως, της προωθήσεως ή του πλουτισμού. Αυτό είναι κάτι που θα σας δοθή πρόσθετα ή που οι συνθήκες θα σας το στερήσουν. Σκοπός είναι να κάνετε τη δουλειά που έχετε διαλέξει όσο μπορείτε καλύτερα. Τότε θάστε ένας μεγάλος άνθρωπος στο επάγγελμά σας. Κι’ αυτό θα γίνη γνωστό γιατί σπάνια συναντά κανείς το τέλειο.

Κανένας δεν μπορεί να σας εγγυηθή την επιτυχία. Και μόνο αν έχετε διατηρήσει, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, την ευπρέπεια, την αξιοπρέπεια και το θάρρος, τότε ποτέ δεν πρόκειται να ηττηθήτε. Επαναλαμβάνω: σκοπός δεν είναι να πετύχετε, αλλά νάχετε το δικαίωμα, κάθε στιγμή, να ρίχνετε μια δέσμη φωτός μέσα στον εσωτερικό σας κόσμο και να βρίσκετε τους λόγους που θα σας κάνουν να νοιώθετε περήφανος για τη ζωή σας.

Είναι καλό που σέβονται τα γηρατειά. Η αδυναμία τους έχει μεγάλη ανάγκη απ’ αυτή την επαναβεβαιωτική δύναμη. Κι’ αν πάλι από ατυχία τα δικά σας δεν τύχουν αυτού του σεβασμού, τότε τίποτε δεν θάλλαζε, εφ’ όσον φυσικά θα μπορούσατε να πήτε του εαυτού σας: «Στην κάθε μια περίπτωση ενήργησα κατά τον τρόπο που εγώ θεώρησα, με την ψυχή και τη συνείδησή μου, σαν τον πιο δίκαιο και τον πιο συνετό». Σκοπός σας δεν είναι να εξασφαλίσετε για τον εαυτό σας την αθανασία της δόξας. Σκοπός σας είναι την κάθε μέρα να τη φτιάνετε ένα μικρό κομμάτι της αιωνιότητας. Μπορεί η πυραμίδα σας να μη γίνη πολύ ψηλή. Αλλά θάναι τέλεια. Κι’ αυτό φτάνει για νάναι κανείς ευτυχής.

*Επιφυλλίδα του γάλλου ακαδημαϊκού και λογοτέχνη Αντρέ Μωρουά, που έφερε τον τίτλο «Η πυραμίδα» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» το Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 1966.

Ο Αντρέ Μωρουά (André Maurois, ψευδώνυμο του Émile Herzog), ο οποίος κατέστη γνωστός κυρίως για τις μυθιστορηματικές βιογραφίες του, γεννήθηκε στην πόλη Elbeuf της Άνω Νορμανδίας στις 26 Ιουλίου 1885 και απεβίωσε στο Παρίσι στις 9 Οκτωβρίου 1967.