Η εκπληκτική, «μυστική» ιστορία της Άννας Φρόυντ

Το Hysterical, είναι μια βασισμένη σε γεγονότα, μυθιστορηματική εξερεύνηση της περίπλοκης και αγαπημένης σχέσης μεταξύ του Σίγκμουντ Φρόυντ και της κόρης του Άννας.

Καθώς η Άννα αφηγείται την ιστορία της, αποκτάμε εικόνα για ερωτήματα όπως το πώς ήταν για εκείνη να μεγαλώνει ως λεσβία σε ένα σπίτι όπου ο παγκοσμίου φήμης πατέρας της είχε ανακηρύξει το λεσβιασμό ως ηθική και συναισθηματική θανατική καταδίκη- πώς πρέπει να ήταν για την Άννα να συζητά κάθε βράδυ με τον ίδιο της τον πατέρα τις λαχτάρες και τις «ξυλοδαρτικές» φαντασιώσεις της στο πλαίσιο της ανάλυσής του για εκείνη- και πώς κατάφερε να χτίσει μια ολοκληρωμένη ζωή με τη γυναίκα-ερωμένη της, ενώ παράλληλα φρόντιζε τον αποδοκιμαστικό πατέρα της καθώς εκείνος γερνούσε και πέθαινε.

Ιστορικό αρχείο και λογικά συμπεράσματα

«Αυτό που έκανα ήταν να διαβάσω τα πάντα -και εννοώ τα πάντα» λέει η συγγραφέας του βιβλίου, Rebecca Coffey.

«Διάβασα τα δημοσιευμένα έργα των Φρόυντ, διάβασα επίσημες βιογραφίες, διάβασα ανεπίσημες βιογραφίες, διάβασα τις κριτικές, διάβασα τις άμυνες και διάβασα το διαθέσιμο ημερολόγιο του Σίγκμουντ. Με αυτόν τον τρόπο βεβαιώθηκα για πολλά γεγονότα και χαρακτήρες.

»Το επόμενο καθήκον μου ήταν να τα αντιμετωπίσω όλα σαν “τελείες” και να τα συνδέσω, με τον ίδιο τρόπο που ο καθένας φτιάχνει μια ιστορία ζωής από ό,τι μπορεί να θυμηθεί από τη ζωή του. Όπου μπορούσα, έμεινα πολύ κοντά στο “κόκκαλο” της ιστορικής καταγραφής. Φυσικά έπρεπε να φανταστώ διαλόγους, σκηνές και καταστάσεις. Όταν το ιστορικό αρχείο ήταν ελλιπές, ακολούθησα τις συνέπειες μέχρι τα λογικά τους συμπεράσματα. Μερικές φορές αυτά τα συμπεράσματα ήταν αρκετά εξωφρενικά -αλλά δεν αναλαμβάνω καμία ευθύνη για την τρέλα των “στημένων” σκηνών».

«“Η καημένη, μοναχική Άννα, πολύ αφοσιωμένη στον μπαμπά της για να ζήσει μια ολοκληρωμένη ζωή” ήταν το γενικό συναίσθημα»

Ο Φρόυντ είχε αποκαλέσει την Άννα «σπερματική παρθένα»

«Διάβαζα τα έγγραφα του Σίγκμουντ Φρόυντ» συνεχίζει η Rebecca Coffey. «Συγκεκριμένα, είχα ερευνήσει την ιστορία του τρόπου με τον οποίο οι ψυχολόγοι ανταποκρίνονταν σε ασθενείς με ιστορικό τραύματος.

»Έπεσα πάνω στην αποκάλυψη του Jeffrey Moussaeiff Masson ότι ο Φρόυντ είχε αρχίσει να απορρίπτει ως φαντασιώσεις τις ιστορίες των γυναικών για βιασμούς για λόγους που δεν είχαν καμία σχέση με τις γυναίκες αλλά με τη δική του επαγγελματική ανέλιξη. Γοητευμένη από την υστερία, άρχισα να ασχολούμαι με τη λογοτεχνία από και για τον Φρόυντ.

»Σε όλη αυτή την έρευνα, το όνομα της Άννας εμφανιζόταν ξανά και ξανά, συνήθως με μια υπόνοια για την αμείωτη αφοσίωσή της στον πατέρα της. Αλλά επίσης, με αρκετή συνέπεια, οι άνθρωποι αναφέρονταν στο ότι ο Φρόιντ είχε αποκαλέσει την Άννα «σπερματική παρθένα». Μου φάνηκε περίεργος τρόπος να περιγράψει κανείς μια πλήρως συνειδητοποιημένη γυναίκα. Αλλά δεν φάνηκε να απορεί κανείς. Τώρα συνειδητοποιώ ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι συγγραφείς των περισσότερων έργων που διάβαζα από νωρίς ήταν ψυχαναλυτές. Έχουν την τάση να μην αναρωτιούνται φωναχτά για τον Σίγκμουντ Φρόιντ».

«Η καημένη, μοναχική Άννα»

«Και τότε παρατήρησα ότι, περιστασιακά, το όνομα Ντόροθι Τίφανι Μπέρλινγκχαμ εμφανιζόταν σε συνδυασμό με της Άννας. Όταν αναφερόταν το όνομα, δεν αποκαλύπτονταν περαιτέρω πληροφορίες -και αυτό μου φάνηκε παράξενο, δεδομένου ότι συνήθως αφιερώνονταν ατέλειωτες παράγραφοι για σχεδόν κάθε άλλο πρόσωπο του οικογενειακού κύκλου του Φρόιντ.

»Παρατήρησα επίσης μια τάση εκ μέρους των ανθρώπων που βρίσκονταν κοντά στην οικογένεια Φρόυντ να κάνουν αόριστες, περήφανες αναφορές σε άνδρες που η Άννα θα μπορούσε να είχε παντρευτεί, αλλά με κάποιο τρόπο δεν πρόλαβε να βγει ραντεβού.

»“Η καημένη, μοναχική Άννα, πολύ αφοσιωμένη στον μπαμπά της για να ζήσει μια ολοκληρωμένη ζωή” ήταν το γενικό συναίσθημα» συνεχίζει την αφήγησή της η Rebecca Coffey.

«Πώς ήταν για εκείνη να μεγαλώνει ως λεσβία σε ένα σπίτι όπου ο παγκοσμίου φήμης πατέρας της είχε ανακηρύξει το λεσβιασμό ως ηθική και συναισθηματική θανατική καταδίκη»

«Δύο γλυκές, ηλικιωμένες ερωμένες;»

«Εν τω μεταξύ, διάβασα άλλο ένα από τα βιβλία του Jeffrey Moussaeiff Masson. Στον πρόλογο, βρήκα ένα απολαυστικό ανέκδοτο. Στις πολύ αρχές της δεκαετίας του 1980 (ή ίσως και στα τέλη της δεκαετίας του ’70), εργαζόταν ως Διευθυντής Προγραμμάτων στα Αρχεία του Φρόυντ, και η δουλειά του ήταν να ψάχνει στο σπίτι του Φρόυντ στο Λονδίνο και να διαβάζει ό,τι έγγραφα μπορούσε να βρει.

»Η Άννα και η Ντόροθι ζούσαν ακόμη στο σπίτι. Ο Masson έγινε περίεργος.

»Ήταν οι δύο γλυκές, ηλικιωμένες ερωμένες; Δεν μπορούσε να βρει κανέναν που να μην αγχωνόταν τρομερά κάθε φορά που έκανε αυτή την ερώτηση, και έτσι έκανε το αυτονόητο γι’ αυτόν (είναι δηλωμένος κατάσκοπος) και ρώτησε την καμαριέρα. Ήταν στην υπηρεσία της Ντόροθι εδώ και 54 χρόνια – από τη χρονιά που γνωρίστηκαν η Άννα και η Ντόροθι.

»Ο Masson τη ρώτησε αν η Άννα και η Ντόροθι μοιράζονταν το ίδιο υπνοδωμάτιο. Ουσιαστικά, η απάντησή της ήταν ότι η καθεμία είχε το δικό της υπνοδωμάτιο και χρησιμοποιούσαν όποιο ήθελαν» εξηγεί η Rebecca Coffey ξεδιπλώνοντας την ιστορία της Άννας Φρόυντ.

Δείτε το σχετικό βίντεο 

Ο Σίγκμουντ είχε ψυχαναλύσει την Άννα

«Τότε ήταν που οι δικές μου αυξανόμενες υποψίες για τη σεξουαλικότητα της Άννας εξερράγησαν. Ήξερα ήδη ότι ο Σίγκμουντ όχι μόνο πίστευε ότι ο λεσβιασμός ήταν μια πύλη προς την ψυχική ασθένεια, αλλά πίστευε ότι έφταιγε πάντα ο πατέρας και ότι μπορούσε να θεραπευτεί με την ψυχανάλυση.

» Άρχισα να διαβάζω ένα βιβλίο του Paul Roazen, ενός ιστορικού που δεν είχε καμία συμμαχία με τους Φρόυντ. Σε αυτό ο Roazen αποκάλυπτε ότι ο Σίγκμουντ είχε αναλύσει την Άννα. Φυσικά, είχα ακούσει γι’ αυτό και στο παρελθόν, αλλά στα βιβλία των φροϋδικών αναφερόταν πάντα ως «εκπαιδευτική ανάλυση». Μιλούσαν απλώς για το πώς να αναλύουν- δεν ανέλυαν» προσθέτει η συγγραφέας του βιβλίου Hysterical.

«Ο Roazen διηγήθηκε την ιστορία εντελώς διαφορετικά. Σοκαρίστηκα πραγματικά γιατί, σύμφωνα με τον Σίγκμουντ, η ψυχανάλυση δεν είναι απλά, περιστασιακά μια ερωτικά φορτισμένη επιχείρηση. Η αμοιβαία επιθυμία είναι αυτό που αναλύει ο αναλυτής και ο αναλυόμενος. Είναι το υλικό της ψυχανάλυσης -σε αντίθεση με το υλικό της ψυχοδυναμικής θεραπείας σήμερα.

»Όταν άρχισα να αναρωτιέμαι τι στο καλό είχαν συζητήσει η Άννα και ο Σίγκμουντ στην ψυχανάλυση, γεννήθηκε το μυθιστόρημα».

«Ο δεσμός του θύματος με τον θύτη μπορεί να είναι παράξενος»

«Ο αποχωρισμός από την οικογένεια ήταν μάλλον αδιανόητος για μια γυναίκα στη Βιέννη εκείνη την εποχή. Απλώς δεν υπήρχε τρόπος να ενταχθεί στην κοινωνία χωρίς το έρμα ενός συζύγου ή μιας οικογένειας.

»Μόλις τελείωσε ο πόλεμος και η Άννα και η Ντόροθι ζούσαν στην Αγγλία, οι επιλογές της Άννας ήταν αναμφίβολα πιο πολλές. Αλλά ο πόλεμος είχε στερήσει τόσα πολλά αγαπημένα πρόσωπα. Αμφιβάλλω αν βρισκόταν σε κάποια συναισθηματική θέση για να σπάσει σημαντικούς δεσμούς και να γυρίσει την πλάτη της στην ευγνωμοσύνη για το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς είχαν επιβιώσει. Και, φυσικά, δεν πέρασε πολύς καιρός από την άφιξή της στο Λονδίνο που πέθανε ο Σίγκμουντ.

»Υπάρχει αυτή η φράση στο Hysterical που λέει η Άννα αναφερόμενη στον Έρνεστ Τζόουνς: “Ο δεσμός του θύματος με τον θύτη μπορεί να είναι παράξενος, δεμένος με έναν δεσμό που κανένας πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αποδεχτεί”. Θα μπορούσε εξίσου καλά να περιγράψει την Άννα και τον Σίγκμουντ – και πολλούς ανθρώπους σε πολλές οικογένειες παρατηρεί η Rebecca Coffey.

*Η Άννα Φρόυντ πέθανε στις 9 Οκτωβρίου 1982, στο Λονδίνο / Αρχική Φωτό: Wikimedia Commons