Γιατί οι επιστήμονες «συστήνουν» ανεπιφύλακτα την… απεινοφροσύνη

Σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από πληροφορίες και γεγονότα, οι περισσότεροι σχηματίζουν άποψη και θέλουν να την εκφράσουν. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι δεν υπάρχει διάθεση για να ακούμε. Και όμως, τα οφέλη από την αντίληψη ότι δεν μπορούμε να έχουμε πάντα δίκιο, δηλαδή η ταπεινοφροσύνη, μπορούν να αλλάξουν τη ζωή μας.

Το πολωτικό κλίμα στις ΗΠΑ ώθησε τους επιστήμονες να ερευνήσουν τρόπους για να θεραπευτεί αυτός ο κοινωνικός και πολιτικός εφιάλτης. Έτσι βρήκαν το αντίδοτο στη «διανοητική ταπεινοφροσύνη»

Η διανοητική ταπεινότητα «σε βοηθά να ξεπεράσεις αυτήν την πολύ κατηγορηματική, ασπρόμαυρη σκέψη στην οποία υποκύπτουμε συχνά», είπε ο Ιγκόρ Γκρόσμαν, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Βατερλό. Η ιδέα της διανοητικής ταπεινότητας υπάρχει εδώ και αιώνες, με τους φιλοσόφους να θεωρούν αρετή να γνωρίζουμε και να αναγνωρίζουμε τους περιορισμούς μας.

«Η διανοητική ταπεινοφροσύνη είναι δύσκολη, γιατί θέλουμε να έχουμε δίκιο και πιστεύουμε ότι έχουμε δίκιο», είπε η Τενέλ Πόρτερ, επίκουρη καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ρόβαν. Αλλά η έρευνα δείχνει ότι αυτές οι προκλήσεις συνοδεύονται από οφέλη, καθώς η διανοητική ταπεινοφροσύνη είναι ένας τρόπος για να βελτιώσουμε όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τις σχέσεις μας, βοηθώντας μας να μάθουμε και να συνεννοηθούμε ο ένας με τον άλλον.

Όταν σε μια έντονη διαφωνία, για παράδειγμα σε ένα γιορτινό τραπέζι το Πάσχα ή τον Δεκαπενταύγουστο, η ταπεινότητα μπορεί να βοηθήσει να εστιάσουμε στην «κοινή ανθρωπιά σας», είπε ο Γκρόσμαν. «Είμαστε ακόμα μέρος του ίδιου πλανήτη. Αναπνέουμε τον ίδιο αέρα».

«Αν κάποιος συνειδητοποιήσει, “Εντάξει, ο τρόπος που σκέφτομαι δεν είναι τέλειος”, είναι πιο πιθανό να είναι σε θέση να κάνει διορθώσεις»

Σύμφωνα με τον ίδιο αυτό μπορεί να βοηθήσει να σκεφτούμε διαφορετικά. «Γίνεσαι λιγότερο αμυντικός, γιατί δεν αφορά τόσο το «εσένα εναντίον όλων». Είναι λίγο περισσότερο στο εμείς», είπε ο Γκρόσμαν.

Αν και η διανοητική ταπεινοφροσύνη δεν συνδέεται με αυξημένη γνωστική ικανότητα, συσχετίζεται με γενικότερη γνώση, περιέργεια και ανοιχτό μυαλό.

«Αν κάποιος συνειδητοποιήσει, «Εντάξει, ο τρόπος που σκέφτομαι δεν είναι τέλειος», είναι πιο πιθανό να είναι σε θέση να κάνει διορθώσεις και να ξεπεράσει κάποια από αυτά τα πράγματα», δήλωσε η Ελίζαμπεθ Κρουμρέι Μανκούσο, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Πανεπιστήμιο Πέπερνταϊν στις ΗΠΑ.

Σε μια μελέτη του 2019 στην οποία συμμετείχαν 1.189 άτομα, η Μανκούσο και οι συνάδελφοί της διαπίστωσαν ότι οι πιο ταπεινοί πνευματικά άνθρωποι ήταν επίσης πιο πιθανό να έχουν χαρακτηριστικά που βοηθούν στην απόκτηση νέας γνώσης: στοχαστική σκέψη, περιέργεια και διανοητικό άνοιγμα.

Σε ένα πείραμα, η Μανκούσο ζήτησε από τους συμμετέχοντες να βαθμολογήσουν την εξοικείωσή τους με κομμάτια γενικής γνώσης, όπως για παράδειγμα για τον Μεγάλο Ναπολέοντα. Όσοι ήταν διανοητικά ταπεινοί είχαν περισσότερες γενικές γνώσεις και ήταν λιγότερο πιθανό να ισχυριστούν ότι γνώριζαν κάτι που δεν υπήρχε.

Ταπεινότητα όχι μειωμένη αυτοεκτίμηση

Ωστόσο, η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι η διανοητική ταπεινοφροσύνη συνδέθηκε με την «επίδραση σεμνότητας» στην υποτίμηση των ικανοτήτων. Αλλά η ταπεινοφροσύνη δεν σημαίνει να μην έχεις καλή γνώμη για τον εαυτό σου, αναφέρει η Μανσκούσο. Μπορείτε ακόμα να είστε σίγουροι για πράγματα για τα οποία έχετε καλές αποδείξεις, ενώ διατηρείτε την πιθανότητα να κάνετε λάθος.

«Η διανοητική ταπεινοφροσύνη δεν σημαίνει ότι όλα είναι έτοιμα, ότι δεν υπάρχουν απαντήσεις, ότι δεν υπάρχει αλήθεια, ότι δεν υπάρχουν καλές αποδείξεις», είπε ο Πόρτερ.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η διανοητική ταπεινοφροσύνη κάνει τους ανθρώπους να εξετάζουν ενδελεχώς τα στοιχεία και να υποκύπτουν δύσκολα σε παραπληροφόρηση ή θεωρίες συνομωσίας. «Μπορείς να είσαι πνευματικά ταπεινός και πνευματικά θαρραλέος ταυτόχρονα», είπε ο Μανκούσο.

Επιπλέον η ταπεινότητα μπορεί να είναι το κλειδί στις προσωπικές μας σχέσεις, επειδή συνδέεται με κοινωνικές αξίες όπως η ενσυναίσθηση, η λήψη προοπτικών και η προθυμία να ακούσουμε τους άλλους.

Μπορεί να μας βοηθήσει να εξομαλύνουμε και να συγχωρούμε τις διαφορές και συνδέεται με μια καλύτερη διάθεση και μια αίσθηση εγγύτητας ακόμα και μετά από μια διαπροσωπική σύγκρουση. Μπορούν επίσης να υπάρξουν ατομικές κοινωνικές παροχές. Σε αντίθεση με ό,τι θα περίμενε κανείς, το να παραδεχτείς ότι κάνεις λάθος ή ότι δεν ξέρεις τα πάντα μπορεί να σε κάνει να φαίνεσαι πιο ικανός, όχι λιγότερο. Η έρευνα δείχνει ότι οι οπαδοί είναι ικανοποιημένοι με πιο ταπεινούς πνευματικά ηγέτες…

Τώρα βέβαια αυτό το τελευταίο εύρημα, ίσως, διαψεύδεται αρκετές φορές από την ιστορία.