Ταμείο Ανάκαμψης: Τα αδιάθετα 18,7 δισ. του RRF στην Ελλάδα, οι συστάσεις της Κομισιόν και τα ορόσημα

«Αυξημένες προσπάθειες» απαιτούνται για την έγκαιρη εφαρμογή του ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όπως τονίζει στην ετήσια έκθεσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το Ταμείο Ανάκαμψης, η οποία ωστόσο υπογραμμίζει ότι η εφαρμογή του εξελίσσεται έως τώρα ομαλά.

Όπως προκύπτει από την τρίτη ετήσια έκθεση της Επιτροπής για το RRF που εγκρίθηκε σήμερα, η Επιτροπή υποστηρίζει τα κράτη μέλη στην πλήρη και έγκαιρη υλοποίηση των σχεδίων τους μέσω πιο βελτιωμένων διαδικασιών και έχει βελτιώσει περαιτέρω τόσο τη διαφάνεια όσο και τους μηχανισμούς για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

Το RRF, με 650 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια, αποτελεί κρίσιμο μοχλό φιλόδοξων επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη, σε πρωτοβουλίες που προάγουν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και ενισχύουν την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ.

Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή έλαβε 69 αιτήσεις πληρωμής από 25 κράτη μέλη και εκταμίευσε πάνω από 267 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή περισσότερο από το 40% της διαθέσιμης χρηματοδότησης RRF. Μέχρι το τέλος του έτους, αναμένεται να εκταμιευθούν περισσότερα από 300 δισεκατομμύρια ευρώ σε κεφάλαια RRF.

Το Ταμείο Ανάκαμψης στην Ελλάδα

Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ανοίγει τον δρόμο για εκταμίευση έως και 18,2 δισεκατομμυρίων ευρώ σε επιχορηγήσεις και 17,7 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης για την περίοδο 2021-2026, που αντιπροσωπεύουν το 16,3% του ΑΕΠ της Ελλάδα

Όπως αναφέρεται στη σχετική έκθεση έως τις 31 Αυγούστου 2024, στο πλαίσιο του RRF, έχουν εκταμιευτεί στην Ελλάδα συνολικά 17,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 7,6 δισ. ευρώ αφορούν σε επιχορηγήσεις και 9,6 δισ. ευρώ σε δάνεια.

Η Ελλάδα έχει ακόμη διαθέσιμα 18,7 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια, τα οποία αναμένεται να εκταμιευθούν μετά την αξιολόγηση της μελλοντικής εκπλήρωσης των
υπόλοιπων 294 ορόσημων και στόχων που περιλαμβάνονται στο CID23, πριν από την προθεσμία του 2026 που καθορίστηκε για το RRF.

Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, το σχέδιο της Ελλάδας περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο REPowerEU για να καταργήσει σταδιακά την εξάρτησή της από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, να διαφοροποιήσει τα ενεργειακά της αποθέματα και να παράγει περισσότερη καθαρή ενέργεια τα επόμενα χρόνια. Προκειμένου να ξεκινήσει η εφαρμογή του κεφαλαίου REPowerEU, εκταμιεύθηκαν 158,7 εκατομμύρια ευρώ ως προχρηματοδότηση στις 25 Ιανουαρίου 2024.

Αυτό συνέβαλε στην έναρξη σχετικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένης της διευκόλυνσης της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών υδρογόνου και βιομεθανίου, τη βελτιστοποίηση της χρήσης χερσαίου και θαλάσσιου χώρου για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την προώθηση της κοινής χρήσης ενέργειας, των ενεργειακών κοινοτήτων και της ιδιοκατανάλωσης.

Πού επικεντρώνεται το σχέδιο

Το σχέδιο επικεντρώνεται έντονα στην πράσινη μετάβαση, αφιερώνοντας το 38,1% των διαθέσιμων κονδυλίων σε μέτρα που υποστηρίζουν τους στόχους για το κλίμα και το 22,1% του συνολικού του κονδυλίου για τη στήριξη της ψηφιακής μετάβασης.

Διατηρεί επίσης μια ισχυρή κοινωνική διάσταση με μέτρα κοινωνικής προστασίας, που σχετίζονται κυρίως με την προώθηση της ενεργοποίησης της αγοράς εργασίας και
την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων και των ανέργων.

Η εφαρμογή του ελληνικού σχεδίου βρίσκεται σε εξέλιξη, και ήδη έχουν ολοκληρωθεί τέσσερα αιτήματα πληρωμής.

Ωστόσο, η Κομισιόν επισημαίνει ότι η έγκαιρη ολοκλήρωση απαιτεί αυξημένες προσπάθειες. «Η Επιτροπή αξιολόγησε θετικά το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο αίτημα πληρωμής της Ελλάδας για μη επιστρεπτέα στήριξη και δάνεια, λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής. Αυτό οδήγησε στην εκταμίευση 3,6 δισεκατομμυρίων ευρώ ως χρηματοδοτική στήριξη στις 8 Απριλίου 2022. 3,6 δισεκατομμύρια ευρώ στις 19 Ιανουαρίου 2023 και 3,6 δισεκατομμύρια ευρώ στις 28 Δεκεμβρίου», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση.

Για τις έως τώρα εκταμιεύσεις, έχουν εκπληρωθεί 86 ορόσημα και στόχοι (22% του συνόλου των 381 ορόσημων και στόχων του ελληνικού σχεδίου) που αφορούσαν κυρίως μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για να καταστεί η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας κατάλληλη για υψηλό μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για να αναπτυχθεί ένα σύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο, ένας πιο πράσινος στόλος λεωφορείων και άλλες τομείς της ενεργειακής απόδοσης, της διαχείρισης απορριμμάτων, της αγοράς εργασίας, της φορολογικής πολιτικής, του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, της δημόσιας διοίκησης και της υγειονομικής περίθαλψης.

Το πιο πρόσφατο αίτημα πληρωμής, το οποίο η Επιτροπή αξιολόγησε θετικά στις 16 Ιουλίου 2024, οδήγησε στην εκταμίευση 2,3 δισεκατομμυρίων ευρώ στις 23 Ιουλίου 2024. Η εκταμίευση αυτή αντανακλά τη θετική αξιολόγηση ενός στόχου, δηλαδή της περαιτέρω προόδου στην παροχή της Δανειακής Διευκόλυνσης.

Αυτό το μέτρο στοχεύει στην κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων σε τομείς όπως η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, η αύξηση της εξαγωγικής ικανότητας και η έρευνα,
η ανάπτυξη και η καινοτομία.

Στις 31 Αυγούστου 2024, η Επιτροπή αξιολογούσε το τέταρτο αίτημα πληρωμής της Ελλάδας για μη επιστρεπτέα οικονομική στήριξη

Η έκθεση της Επιτροπής διαπιστώνει ότι η Ελλάδα ολοκλήρωσε την πρώτη φάση μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης, απλοποιώντας και ψηφιοποιώντας τις κρατικές διαδικασίες σε ορισμένους τομείς πολιτικής όπως η δικαιοσύνη, η ιθαγένεια, η υγεία και η κοινωνική πρόνοια, οι μεταφορές και η εφοδιαστική αλυσίδα, η ναυτιλία και ο τουρισμός, μαζί με την αναβάθμιση και τις λειτουργικές βελτιώσεις των σχετικών συστημάτων που είναι απαραίτητες για την υποστήριξη της αποτελεσματικής εκτέλεσης των νέων ψηφιοποιημένων διαδικασιών.

Οι επενδύσεις

Τονίζει επίσης ότι η Ελλάδα εφαρμόζει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την αύξηση του αριθμού των σημείων φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Για να συμπληρώσει μια προηγούμενη μεταρρύθμιση που θεσπίζει ένα νομικό πλαίσιο για τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικών οχημάτων, η Ελλάδα έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα που υποστηρίζει τις τοπικές αρχές και τον ιδιωτικό τομέα στην εγκατάσταση τουλάχιστον 4 500 σημείων φόρτισης με ισχύ τουλάχιστον 300 000 kW.

Οι καθυστερήσεις στο Ταμείο Ανάκαμψης

Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Σεπτέμβριο, σε έκθεσή του το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) διαπίστωσε ότι τα κεφάλαια από τον τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF)  εισρέουν στην ΕΕ με ρυθμό βραδύτερο του αναμενόμενου

Σύμφωνα με την έκθεση του ΕΕΣ, οι καθυστερήσεις στην εκταμίευση των κονδυλίων και στην υλοποίηση των έργων χαρακτήρισαν τα τρία πρώτα χρόνια εφαρμογής του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), συνολικού ύψους 723,5 δισεκατομμυρίων ευρώ (338 δισεκ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 385,8 δισεκ. ευρώ σε δάνεια). Το ΕΕΣ τονίζει ότι οι καθυστερήσεις αυτές υπονομεύουν την επίτευξη των στόχων του Μηχανισμού για στήριξη της προσπάθειας των χωρών της ΕΕ να ανακάμψουν από την πανδημία και την ανθεκτικότητά τους.

Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, μέχρι το τέλος του 2023, η Επιτροπή είχε εκταμιεύσει το 40% των συνολικών κονδυλίων του ΜΑΑ, σε συνέχεια της ικανοποιητικής εκπλήρωσης του 26% του συνόλου των ορόσημων και των τιμών στόχου, λαμβανομένων υπόψη των ποσών των προχρηματοδοτήσεων.

Σημειώνεται ότι ο συνολικός αριθμός ορόσημων και τιμών-στόχου για την Ελλάδα είναι 331 – μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ. Με κονδύλια ύψους 35,9 δισεκ. ευρώ τα οποία αντιστοιχούν στο 16,3% του ΑΕΠ της, η Ελλάδα είναι ένας από τους μεγαλύτερους δικαιούχους των πόρων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στην ΕΕ ως προς το ΑΕΠ.

«Καμπανάκι»

Όλες σχεδόν οι χώρες καθυστέρησαν να υποβάλουν τα αιτήματα πληρωμής τους στην Επιτροπή και οι αιτίες ήταν συνήθως ο πληθωρισμός ή οι ελλείψεις εφοδιασμού, η αβεβαιότητα ως προς τους περιβαλλοντικούς κανόνες και η ανεπαρκής διοικητική ικανότητα.

Μέχρι το τέλος του 2023, οι χώρες είχαν υποβάλει το 70% των αιτημάτων που αναμένονταν, για ποσό κατά 16% χαμηλότερο εκείνου που είχε προβλεφθεί. Επτά χώρες, για διάφορους λόγους, δεν είχαν εισπράξει κανένα κονδύλι για την ικανοποιητική εκπλήρωση ορόσημων και τιμών-στόχου.

Οι «100» αποδέκτες

Επίσης την περασμένη εβδομάδα  το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έδωσε στη δημοσιότητας τον κατάλογο με τους 100 τελικούς αποδέκτες με την υψηλότερη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Αξίζει να σημειωθεί πως ο παρών κατάλογος αφορά τους 100 τελικούς αποδέκτες με την υψηλότερη χρηματοδότηση (με βάση τις αποφάσεις έγκρισης για τη λήψη της χρηματοδότησης) από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από τις επιχορηγήσεις και τα δάνεια (Δράση 16980 – Δανειακή στήριξη του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας).

Ως τελικός αποδέκτης, βάσει των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θεωρείται η τελευταία οντότητα (νομικό ή φυσικό πρόσωπο) που λαμβάνει κεφάλαια ΤΑΑ, που δεν είναι ανάδοχος.

Τη μεγαλύτερη μερίδα του λέοντος από υπουργεία και δημόσιους φορείς έχει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με προγράμματα συνολικού ύψους 1,8 δισ. ευρώ.

Ανάμεσα τους είναι το «Εξοικονομώ κατ’ οίκον», η «Δημιουργία συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας», η «Υποστήριξη πράσινης μεταποίησης και τροφίμων – ανάπτυξης τεχνολογίας και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα» κλπ.

Πηγή: ΟΤ