Μυκητιάσεις: Λύση με υπομονή, επιμονή και σχολαστική υγιεινή

Στον απόηχο του καλοκαιριού, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου οι μύκητες, κάνουν την εμφάνισή τους στο δέρμα ή τα νύχια μας ή ακόμη και στα μαλλιά. Η ζέστη, ο ιδρώτας και τα μπάνια – ιδίως σε πισίνα, έχουν αφήσει το … αποτύπωμά τους.

Το φαινόμενο όμως, δεν είναι μόνο εποχιακό.

«Οι λοιμώξεις από μύκητες, έχουν αυξηθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, είτε λόγω της εμφάνισης νέων παθογόνων μυκήτων, είτε λόγω της αύξησης του αριθμού των ανοσοκατεσταλμένων ασθενών», επισήμανε ο πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, δρ της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Γιάννης Μπάρκης, μιλώντας στο in.gr για τις μυκητιασικές λοιμώξεις.

Οι μύκητες που έχουν σημασία για την ιατρική αποτελούν μια πολύ μικρή ομάδα που περιλαμβάνει περίπου 150 είδη

O πρόεδρος της ΕΔΑΕ, δρ Γιάννης Μπάρκης

Οι μύκητες είναι μικροοργανισμοί που υπάρχουν παντού γύρω μας, στο έδαφος, στο νερό, στα φυτά, σε κοινόχρηστους χώρους, και σε μικρότερο αριθμό στο δέρμα, στο στόμα και στο πεπτικό σύστημα των ζώων και των πτηνών.

«Από τα 100.000 είδη μυκήτων, τα περίπου 100 είναι παθογόνα για τον άνθρωπο, ενώ μερικά είναι ευκαιριακά παθογόνα, δηλαδή προκαλούν μυκητίαση σε άτομα που έχουν προδιάθεση. Οι μύκητες που έχουν σημασία για την ιατρική αποτελούν μια πολύ μικρή ομάδα που περιλαμβάνει περίπου 150 είδη», σημείωσε ο κ. Μπάρκης, τονίζοντας ότι ο άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί από όλες τις πηγές που αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Οι ανθρωπόφιλοι μύκητες παρασιτούν στον άνθρωπο και μεταδίδονται με άμεση επαφή από άνθρωπο σε άνθρωπο ή με έμμεση επαφή από μολυσμένη θάλασσα, άμμο, πετσέτες, ξαπλώστρες, πισίνες κ.λπ.

Οι ζωόφιλοι μύκητες παρασιτούν στα ζώα και ο άνθρωπος μολύνεται από αυτούς με άμεση επαφή με τα πάσχοντα ζώα και έμμεσα από τα σπόρια του μύκητα.
Και τέλος, οι γεώφιλοι μύκητες, σαπροφυτούν στο έδαφος και οι άνθρωποι μολύνονται από αυτούς υπό ειδικές συνθήκες.

Ευνοϊκό περιβάλλον

Σύμφωνα με τον κ. Μπάρκη, η υπεριδρωσία, η αυξημένη υγρασία και οι υψηλές θερμοκρασίες, δημιουργούν συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη μυκήτων, όμως υπάρχουν και προδιαθεσικοί παράγοντες, όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης, η ανοσοκαταστολή, καθώς επίσης και η χρήση κάποιων φαρμάκων, όπως τα αντιβιοτικά και τα κορτικοστεροειδή και τα κυτταροστατικά φάρμακα. Αυτοί, είναι οι συχνότεροι παράγοντες που ευνοούν την δημιουργία μυκητιάσεων.

Πιο αναλυτικά οι πιθανές αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν δερματικές μυκητιάσεις είναι:

• Για μυκητιάσεις από δερματόφυτα, σε άμεση επαφή με μολυσμένο άτομο ή ζώο. Η ποικιλόχρους πιτυρίαση (pityriasis versicolor) και η Candida δεν θεωρούνται μολυσματικές νόσοι.
• Επαφή με μολυσμένες επιφάνειες (όπως δάπεδα ή ντους) μόνο για δερματοφυτίαση.
• Υπερβολική εφίδρωση, η οποία δημιουργεί ένα ζεστό και υγρό περιβάλλον που ευνοεί την ανάπτυξη μυκήτων
• Ανοσοανεπάρκεια, όπως από HIV ή από λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων
• Ορισμένες υποκείμενες ασθένειες όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία ή οι αγγειακές νόσοι
• Τραύματα στο δέρμα (όπως τσιμπήματα εντόμων) που δημιουργούν ανοίγματα για μύκητες
• Η χρήση στενών ρούχων ή κλειστών παπουτσιών που εμποδίζουν το δέρμα να αναπνεύσει και δημιουργούν ένα περιβάλλον που ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των μυκήτων
• Έλλειψη προσωπικής υγιεινής, που περιλαμβάνει τον ανεπαρκή καθαρισμό του δέρματος

Οι συχνότερες μυκητιάσεις

Δερματικές μυκητιάσεις εμφανίζονται τόσο στην ενήλικη ζωή, όσο και στην παιδική ηλικία, σημείωσε ο κ. Μπάρκης, ξεχωρίζοντας ότι στους ενήλικους οι πιο συχνές μυκητιάσεις είναι η ποικιλόχρους πιτυρίαση, η μυκητίαση των μεσοδακτυλίων πτυχών των ποδιών και η ονυχομυκητίαση, ενώ στα παιδιά η πιο συχνή μυκητίαση είναι η μυκητίαση του τριχωτού της κεφαλής.

Η Candida, τα δερματόφυτα και η Malassezia είναι οι μύκητες που εμπλέκονται στις μυκητιασικές λοιμώξεις του δέρματος

Οι μύκητες που συνήθως προσβάλλουν τα νύχια και το δέρμα ονομάζονται δερματόφυτα και ανάλογα με την εντόπισή τους προκαλούν νόσο είτε στο τριχωτό της κεφαλής είτε στο πρόσωπο είτε στο δέρμα του σώματος είτε στα νύχια είτε στα άκρα.

Η Malassezia, από την άλλη πλευρά, είναι ένας μύκητας υπεύθυνος για την ποικιλόχρου πιτυρίαση (ή Tinea Versicolor), μια κοινή δερματική λοίμωξη. Αυτός ο μύκητας, που βρίσκεται φυσικά στο δέρμα των περισσότερων ανθρώπων, μπορεί να αναπτυχθεί υπερβολικά και να προκαλέσει δυσάρεστα συμπτώματα σε συγκεκριμένες περιοχές όπως ο κορμός, ο λαιμός και τα χέρια, μερικές φορές και στο κεφάλι ή στο πρόσωπο.

Τέλος, η Candida albicans είναι ένας ζυμομύκητας που μπορεί να προκαλέσει δερματικές μολύνσεις στις πτυχές του δέρματος, γνωστή και ως εξάνθημα Intertrigo. Αυτή η δερματική μυκητίαση είναι συχνά το αποτέλεσμα της υπερβολικής θερμότητας και υγρασίας στις πτυχές του δέρματος, δημιουργώντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη του ζυμομύκητα.

Πώς τις αναγνωρίζουμε

Ανάλογα με το είδος του μύκητα, η μυκητίαση στο δέρμα παρουσιάζει διαφορετική κλινική εικόνα.

Μπορεί να προκαλέσει απολέπιση στο δέρμα, συνοδευόμενη από ερύθημα (κοκκινίλα), φυσαλίδες και πλάκες που σχηματίζουν δακτυλίους.

Τα κυριότερα συμπτώματα είναι η φαγούρα, ένα ελαφρύ κάψιμο, ερυθρότητα και απολέπιση (ξεφλούδισμα).

Αργότερα αν πρόκειται για μυκητίαση στα πόδια, μπορεί να εμφανιστεί και πληγή μεταξύ των δακτύλων, ενώ στα πέλματα και στις φτέρνες συχνά παρουσιάζονται ξηρότητα και πάχυνση.

Συνολικά, οι πιο συχνές εικόνες μιας μυκητίασης περιλαμβάνουν: ερυθηματώδη πλάκα (έγερση του δέρματος), που διαφοροποιείται σαφώς από το γύρω υγιές δέρμα, με κεντρική ίαση και περιφερική απολέπιση συνήθως στα εκτεθειμένα μέρη, με ή χωρίς κνησμό, ερύθημα με ήπια απολέπιση μεταξύ των τελευταίων δαχτύλων του ποδιού, σπασμένες τρίχες στο τριχωτό της κεφαλής, ρωγμές, φολίδες, ξεφλούδισμα.

Ανάλογα με το είδος της μυκητίασης διαφέρει και η κλινική της εικόνα:

• Η ποικιλόχρους πιτυρίαση χαρακτηρίζεται από λευκές και καφέ κηλίδες με λεπτή πιτυρώδη απολέπιση, κυρίως στην ωμοπλάτη, το θώρακα και τους βραχίονες.
• Στη μυκητίαση των μεσοδακτυλίων πτυχών εμφανίζεται λεύκανση της περιοχής και δημιουργούνται διαβρώσεις. Η μυκητίαση αυτή είναι συχνότερη στους αθλητές.
• Στην ονυχομυκητίαση υπάρχει αλλαγή του χρώματος των νυχιών, πάχυνση και ονυχόλυση, ενώ μπορεί ν’ αποκολληθούν.
• Στα παιδιά η μετάδοση της μυκητίασης γίνεται κυρίως ύστερα από επαφή με τρίχες ζώων, μπορεί όμως να γίνει και ύστερα από επαφή με άλλο άτομο, που έχει μολυνθεί. Η μυκητίαση εμφανίζεται με τη μορφή κυκλικής κόκκινης πλάκας με λέπια, κυρίως στο τριχωτό της κεφαλής, ενώ μερικές φορές μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλα σημεία του σώματος.

Θεραπεία

Η θεραπεία των μυκητιάσεων του δέρματος μπορεί να γίνει με τοπικά χορηγούμενα φάρμακα (σε μορφή κρέμας, αλοιφής, λοσιόν, σκόνης κ.α.) που χρησιμοποιούνται ανήκουν σε τρεις κύριες κατηγορίες: στις αζόλες, στις αλλυλαμίνες και στις κυκλολυπυριδινόνες. Άλλα τοπικά χορηγούμενα φάρμακα είναι η αμορολφίνη, η χαλοπρογκίνη και η τολναφτάτη.

Τα αντιμυκητιακά φάρμακα που δίνονται από το στόμα πρέπει πάντα να δίδονται με συνταγή και υπό παρακολούθηση γιατρού, λόγω των πιθανών παρενεργειών και αλληλεπιδράσεων τους με άλλα φάρμακα.

Η θεραπεία των μυκητιάσεων του δέρματος μπορεί να είναι τοπική όταν οι βλάβες είναι λίγες ή τοπική και συστηματική, όταν οι βλάβες είναι πολλές.

Στην ονυχομυκητίαση αγωγή από το στόμα δίδεται, συνεχόμενα ή διακοπτόμενα, για τουλάχιστον 3 μήνες. Η θεραπεία των ονυχομυκητιάσεων συχνά είναι δύσκολη και χρονοβόρα. Ο ασθενής πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως στη θεραπεία. Τα νύχια είναι δύσκολοι στόχοι για τα αντιμυκητιασικά φάρμακα.

Σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας πολύ καλά αντιμυκητιασικά φάρμακα τόσο για την τοπική όσο και για τη συστηματική θεραπεία. Απαραίτητο συμπλήρωμα στις προαναφερόμενες θεραπείες είναι τα αντιμυκητιασικά σαπούνια και σαμπουάν.

Οι δυσκολίες

Στο γιατί η θεραπεία των μυκητιάσεων είναι τόσο δύσκολη, ο κ. Μπάρκης απάντησε ότι η θεραπεία είναι δύσκολη επειδή τα προδιαθεσικά και τα εκλυτικά αίτιά τους συνήθως παραμένουν, οπότε ακόμα και η ιδανική αιτιολογική θεραπεία θα έχει πρόσκαιρα καλά αποτελέσματα.

Για να διατηρηθούν τα αποτελέσματα αυτά, χρειάζεται να υπάρχουν παράλληλα και άλλες βασικές προϋποθέσεις, όπως καλή υγιεινή, τα αντικείμενα των πασχόντων να πλένονται τακτικά και να μην χρησιμοποιούνται από άλλους, να γίνεται τακτικός έλεγχος των ζώων από τον κτηνίατρο, να παρακολουθούνται όλα τα μέλη της οικογένειας του πάσχοντα και ενδεχόμενα να απαιτείται από τα μέλη της οικογένειας να κάνουν προληπτική χρήση αντιμυκητιασικών καθαριστικών.

Η τοπική θεραπεία πρέπει να συνεχίζεται επί μακρόν έως την πλήρη ίαση και μέχρι οι καλλιέργειες των μυκήτων να βγουν αρνητικές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλα τα αντιμυκητιασικά φάρμακα δεν είναι για όλους τους μύκητες. Νεότερες μελέτες σήμερα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι αναπτύσσονται ανθεκτικά στελέχη στις συστηματικές αντιμυκητιασιικές θεραπείες.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι σε ιδιαίτερες εντοπίσεις μυκήτων (νύχια, τριχωτό κεφαλής) οι θεραπείες πρέπει να είναι συνδυαστικές, σύνθετες και μακροχρόνιες.

Η πρόληψη

Όλα τα παραπάνω μπορούν σε σημαντικό βαθμό να προληφθούν, αφού όπως τόνισε ο κ. Μπάρκης, «υπάρχει η δυνατότητα να προφυλαχθούμε σε μεγάλο βαθμό από την εκδήλωση μυκητιάσεων εφόσον φυσικά προσέχουμε και ακολουθούμε κάποιους βασικούς κανόνες».

Συγκεκριμένα θα πρέπει:
1. Να σκουπιζόμαστε πολύ καλά μετά το μπάνιο, ειδικότερα σε κάποια σημεία όπως είναι ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών
2. Να μην ξαπλώνουμε ή καθόμαστε γυμνοί ή ακόμα και με το μαγιό μας απευθείας πάνω στην άμμο ή σε ξαπλώστρα, χωρίς την προστασία που μας προσφέρει η πετσέτα μας.
3. Να μην περπατάμε ξυπόλυτοι σε χώρους όπως αποδυτήρια ή δίπλα σε πισίνες
4. Να αποφεύγουμε να φοράμε συνθετικά ρούχα
5. Να αποφεύγουμε να φοράμε πλαστικά-συνθετικά παπούτσια και να προτιμούμε τα δερμάτινα
6. Να χρησιμοποιούμε μικρή ποσότητα αντιιδρωτικής σκόνης στα πόδια και μέσα στις κάλτσες και τέλος
7. Να μην κάνουμε κοινή χρήση των προσωπικών μας ειδών, όπως πετσέτες, ρούχα, παπούτσια κ. ά.