Κρίση εκπροσώπησης: Η όξυνση του φαινομένου και η άνοδος της Ακροδεξιάς

Η συμπλήρωση 50 χρόνων από την πτώση της δικτατορίας και την εγκαθίδρυση της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, αποτελεί τροφή για σκέψη. Η αποτύπωση της μαζικής εγκατάλειψης των κομμάτων διακυβέρνησης από τους πολίτες στις πρόσφατες ευρωεκλογές φανερώνει ένα καθολικό φαινόμενο κρίσης εκπροσώπησης με κορυφαίους αναλυτές να στρέφουν το βλέμμα τους στο φαινόμενο.

Οι ευρωεκλογές του 2024 στην Ελλάδα διεξήχθησαν στις 9 Ιουνίου για την εκλογή 21 ευρωβουλευτών. Για πρώτη φορά στα χρονικά περισσότεροι ήταν οι απέχοντες από τους συμμετέχοντες ψηφοφόρους με την αποχή να φτάνει στο 58,61% αποκαλύπτοντας με βίαιο τρόπο την ανοικτή κρίση που διέρχεται το ελληνικό κομματικό σύστημα της μεταμνημονιακής εποχής.

Ένα καθολικό φαινόμενο κρίσης εκπροσώπησης δείχνει τα δόντια του και προβληματίζει

Σύμφωνα με την καταμέτρηση, ψήφισαν μόλις 4.062.092 πολίτες. Πρόκειται για πρωτόγνωρη κατάρρευση της συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία. Πρόκειται για τη χαμηλότερη συμμετοχή, με μεγάλη διαφορά, ανάμεσα σε 40 εκλογικές αναμετρήσεις της μεταπολίτευσης: 20 βουλευτικές, 10 ευρωεκλογικές, τέσσερις Νομαρχιακές, τέσσερις Περιφερειακές και δύο δημοψηφίσματα.

Οι ευρωεκλογές χτύπησαν «καμπανάκι»

Η Νέα Δημοκρατία ασθμαίνοντας έλαβε ποσοστό 28,31% καταλαμβάνοντας τις 7 από τις 21 έδρες, χάνοντας μία έδρα σε σχέση με την προηγούμενη ευρωκοινοβουλευτική περίοδο και βλέποντας τα ποσοστά της να γκρεμίζονται σε σχέση με το 41% που έλαβε στις βουλευτικές εκλογές έναν χρόνο νωρίτερα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ με 14,92% έλαβε 4 έδρες, δύο λιγότερες σε σχέση με τις αντίστοιχες εκλογές του 2019 και 3% κάτω από τις βουλευτικές εκλογές. Το ΠΑΣΟΚ, παρά την υποχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ κατέλαβε την τρίτη θέση με 12,79%, κερδίζοντας μία επιπλέον έδρα (3 από 2 που είχε το 2019) χωρίς όμως να «πιάσει» τον πολιτικό του στόχο, που ήταν η επιστροφή σε ρόλο «οδηγού» στην Κεντροαριστερά.

Στην τέταρτη θέση ανέβηκε η Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου με 9,3% (5,5 μονάδες πάνω από τις προηγούμενες ευρωεκλογές και σχεδόν 5 μονάδες από τις βουλευτικές εκλογές), με αποτέλεσμα να καταλάβει 2 έδρες. Ακολουθεί το ΚΚΕ με ποσοστό 9,25% (+4 μονάδες σε σχέση με το 2019), το οποίο διατηρεί τις δύο έδρες. Η Νίκη πήρε ποσοστό 4,37% και μία έδρα, ενώ η Πλεύση Ελευθερίας με 3,4% κατάφερε να εκλέξει έναν ευρωβουλευτή. Τέλος, η Φωνή Λογικής με ποσοστό 3,04% κατέλαβε μία έδρα.

Η νέα εκπροσώπηση της Ελλάδας στην Ευρωβουλή είναι πλέον 8κομματική.

Όσον αφορά τα κόμματα που δεν κατάφεραν να εκλέξουν ευρωβουλευτή, συγκέντρωσαν το διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό του 14,63%.

Μετασχηματισμός του κομματικού συστήματος

Σε πρόσφατη ανάλυσή του ο Γιάννης Μαυρής, διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, σημειώνει πως οι πολίτες αποδοκίμασαν μαζικά τα κόμματα της διακυβέρνησης. Ο ιδρυτής της Public Issue που έχει αφιερώσει μέρος της ζωής του στη μελέτη της εκλογικής συμπεριφοράς σημειώνει (ΕΦ.ΣΥΝ.) πως σχεδόν 7 στους 10 ψηφοφόρους της νέας αποχής είχαν υποστηρίξει στις εκλογές του Μαΐου 2023 τη Ν.Δ., τον ΣΥΡΙΖΑ ή το ΠΑΣΟΚ αντιλαμβανόμενος πως ο μετασχηματισμός του κομματικού συστήματος εισέρχεται σε μια νέα φάση, άγνωστης κατάληξης και διάρκειας.

Ο Γιώργος Σιάκας, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΔΠΘ και Διευθυντής Ερευνών της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στη συζήτηση με τον συντονιστή του Κύκλου Πολιτικής Ανάλυσης του ΕΝΑ και Επίκουρο Καθηγητή του ΔΠΘ Κώστα Ελευθερίου εκτιμά ότι «το φαινόμενο της κρίσης εκπροσώπησης, που χαρακτήρισε την περίοδο της οικονομικής κρίσης, εξακολουθεί να είναι οξυμένο και στη σημερινή συγκυρία».

«Όλα δείχνουν ότι ο συρρικνωμένος δικομματισμός της μνημονιακής περιόδου (2012-2023), που διαδέχθηκε τον κραταιό -αγγλοσαξονικού τύπου- μεταπολιτευτικό, παραχωρεί τη θέση του σε έναν οιονεί πολυκομματισμό», σημειώνει με τη σειρά του ο Γιάννης Μαυρής.

Η Ακροδεξιά είναι εδώ

Με βάση το εκλογικό αποτέλεσμα του καλοκαιριού και τις πρόσφατες αναλύσεις ένα μάλλον αχαρτογράφητο τοπίο ως προς τα ακροατήρια που «αλληθωρίζουν» στα δεξιότερα κόμματα διαμορφώνεται.

Η εντεινόμενη κοινωνική δυσαρέσκεια, με βασική αιχμή την ακρίβεια και συνολικά την κατάσταση της οικονομίας, εκτός από τη φθορά της κυβέρνησης, αυξάνει την ενίσχυση του χώρου της Ακροδεξιάς. Η «δεξιά πολυκατοικία» είναι «αιμοδότης» των σχηματισμών δεξιά της δεξιάς με τη Νέα Δημοκρατία να χάνει σταθερά εδώ και μήνες ψηφοφόρους που στρέφονται στην «Ελληνική Λύση», τη «Φωνή της Λογικής» και τη «Νίκη».

Θυμίζουμε ότι στις ευρωεκλογές «Ελληνική Λύση», «Νίκη» και «Φωνή της λογικής» είχαν αθροιστικά 16,7%, τον Ιούνιο η αθροιστική εκτίμηση ψήφου (METRONANALYSIS) ήταν 15,3% και στα μέσα Σεπτεμβρίου η δημοσκοπική αθροιστική εκτίμηση ψήφου για τους τρεις σχηματισμούς της άκρας δεξιάς ξεπέρασε το 20,7% πολύ πάνω από την ιστορική επιρροή αυτού του χώρου.

Τα νέα δεδομένα

Αν αυτή η δημοκρατική ανισορροπία δεν αποκατασταθεί ο κίνδυνος να ενταθεί στην Ελλάδα η ώσμωση Δεξιάς και Ακροδεξιάς (κάτι που παρακολουθούμε και στην υπόλοιπη Ευρώπη) μοιάζει ορατός με κόμματα που φλερτάρουν με το ρατσισμό, την ομοφοβία, τον ακραίο εθνικισμό, ακόμα και το φασισμό να κερδίζουν έδαφος σε αντίθεση με τις προοδευτικές δυνάμεις του τόπου που παραμένουν κατακερματισμένες.