Είναι οι εφημερίδες και τα περιοδικά στην Ελλάδα είδος προς εξαφάνιση; Αυτό το ερώτημα έχει τεθεί πολλές φορές σε συνέδρια και ημερίδες που αφορούν στη βιωσιμότητα του έγχαρτου Τύπου στη χώρα μας. Η κρίση στον κλάδο είναι κοινός τόπος, όπως και η ανάγκη ενίσχυσης των εφημερίδων οι οποίες – ομολογουμένως – αποτελούν σημαντικό κομμάτι έγκυρης, ποιοτικής και ενυπόγραφης ενημέρωσης, βασικό στοιχείο της δημοκρατίας. Τι γίνεται όμως στην πράξη;

Στο επιτυχημένο ετήσιο (2ο φέτος) Συνέδριο της Ένωσης Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΙΗΕΑ) που πραγματοποιήθηκε στο Ίδρυμα Θεοχαράκη εκπρόσωποι της πολιτείας και των φορέων του Τύπου, επικεφαλής μεγάλων μιντιακών ομίλων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό αλλά και δημοσιογράφοι έθεσαν όλα τα ζητήματα.

Το καλωσόρισμα έκανε ο πρόεδρος της ΕΙΗΕΑ, Νίκος Χατζηνικολάου που έθεσε αρχικά τον στόχο του Συνεδρίου για «τα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν το παρόν και το μεσοπρόθεσμο μέλλον σε μια εποχή που η ποιοτική ενημέρωση συνιστά επιτακτική ανάγκη για τις ελεύθερες κοινωνίες και τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος».

Στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας τόνισε την αξία των έντυπων μέσων ενημέρωσης λέγοντας πως «είναι άλλο η φευγαλέα είδηση, η ηλεκτρονική, και άλλο η είδηση και το σχόλιο που μπορείς να έχεις μαζί σου όλη τη μέρα, να το επισκέπτεσαι, να το επιβεβαιώνεις, να το υποσημειώνεις, να το αποθησαυρίζεις».

«Είναι πολύ σημαντική αυτή η πρωτοβουλία», υπογράμμισε, «όχι για να εκπέμψουμε το ρέκβιεμ των έντυπων εφημερίδων, αλλά για να δημιουργήσουμε το απαραίτητο εφαλτήριο της νέας τους εκκίνησης, μέσα σε μια εποχή που κατακλύζεται από ανευθυνότητα, από υπερβολή, από κακή πληροφόρηση».

Χαιρετισμό απηύθυνε και ο Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και κυβερνητικός εκπρόσώπος Παύλος Μαρινάκης που έθεσε τους επόμενους στόχους από την πλευρά της κυβέρνησης. «Σχεδιάζουμε μαζί νέα εργαλειοθήκη στήριξης των Μέσων, για να μην χρειάζεται κάθε φορά που υπάρχει μια ανάγκη να καλύπτεται εκτάκτως. Είμαστε σε μια τελική φάση υλοποίησης και πρότασης προς τον πρωθυπουργό: Η έμφαση θα δοθεί στην ψηφιοποίηση των εφημερίδων, στο περιβαλλοντολογικό αποτύπωμα, στη στήριξη και όσο το δυνατόν στις προσλήψεις νέων δημοσιογράφων. Δεύτερος μεγάλος στόχος η φιλαναγνωσία. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, ένα σχέδιο που σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας και τον κ. Πιερρακάκη, θέλουμε να υλοποιήσουμε σε όλα τα σχολεία της χώρας. Και βέβαια, ένα αίτημα το οποίο είναι άλλου υπουργείου, αλλά το υποστηρίζουμε και εμείς, για τον ΦΠΑ στις εφημερίδες. Όπως ξέρετε, η κυβέρνηση αυτή αντιλαμβάνεται πλήρως ότι οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι, αλλά, όταν μπορεί, οδηγείται σε μειώσεις φόρων».

Ο γ.γ. Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, Δημήτρης Γαλαμάτης, σημείωσε από την πλευρά του ότι είναι «αναγκαίο να στηριχθούν οι εργαζόμενοι, να στηριχθούν οι επιχειρήσεις, να καλυφθεί ο ΕΔΟΕΑΠ, να πληρώσουμε το χαρτί, να δώσουμε ανάσες, αλλά από εκεί και πέρα να κοιτάξουμε να βάλουμε γερά θεμέλια με συγκεκριμένες πολιτικές, πάντα σε συνεννόηση και συνεργασία και σε διαβούλευση μαζί σας και πάντα βέβαια σεβόμενοι το ευρωπαϊκό κεκτημένο».

Βαθύς γνώστης των προβλημάτων του κλάδου ο αντιπρόεδρος της ΕΙΗΕΑ και μέλος του ΔΣ της Alter Ego Media, Γιώργος Δήμας στην ομιλία του επισήμανε το «σοβαρό πρόβλημα βιωσιμότητας του Τύπου το οποίο χειροτερεύει χρόνο με το χρόνο και πρέπει να ληφθούν μέτρα».

«Ο Τύπος εθεωρείτο για πάρα πολλά χρόνια – αυτό έχει ατονήσει πια – πως είναι η τέταρτη εξουσία. Οι σχέσεις μας όμως με τις άλλες τρεις, την νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική δεν είναι πάντοτε ευθύγραμμες και τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητες. Η εκτελεστική εξουσία μας θέλει δίπλα της, αλλά με τους δικούς της όρους. Όταν πάμε να κάνουμε τη δουλειά μας με όρους δεοντολογίας και τη συνείδησή μας αρχίζουν τα ζόρια και από παιδιά γινόμαστε αποπαίδια» τόνισε ο κ. Δήμας για να θέσει με σαφήνεια τα επόμενα ζητήματα.

«Στα προγράμματα ενίσχυσης διαφόρων κλάδων, εντάσσεται και ο Τύπος περιπτωσιακά. Καλές οι προσπάθειες αλλά η βαριά κατάσταση απαιτεί και ολιστική θεραπεία» συμπλήρωσε.

Παρουσιάζοντας με στοιχεία όλα τα δεδομένα που δεν ευνοούν την άνοιξη του Τύπου σε εγχώριο και διεθνές περιβάλλον (κρίση στην ενέργεια, ακρίβεια, αύξηση πρώτης ύλης και συνεχιζόμενη μείωση δικτύου πώλησης του Τύπου) ο αντιπρόεδρος της ΕΙΗΕΑ έθεσε το ερώτημα «είναι δυνατόν να μιλάμε για πανθομολογούμενη κρίση στον Τύπο και να μην υπάρχει εθνικό σχέδιο δράσης για τον Τύπο; Το σχέδιο αυτό πρέπει να είναι πραγματικό εργαλείο και όχι μόνο εργαλειοθήκη. Στις επαφές μας με τον πρωθυπουργό και τους αρμόδιους υπουργούς φάνηκε ότι έτειναν ευήκοον ους στα αιτήματά μας. Αυτό όμως δεν συνοδεύτηκε με αντίστοιχα μέτρα δράσης και ενέργειες για τη λύση του προβλήματος και μάλιστα με ένα στοιχείο μονιμότητας».

Στην ενότητα για την βιωσιμότητα των εντύπων στην Ελλάδα ενδιαφέροντα στοιχεία για τη συρρίκνωση του δικτύου διανομής και των σημείων πώλησης που αποτυπώθηκαν με αριθμούς παρουσίασε ο οικονομικός διευθυντής του πρακτορείου ΑΡΓΟΣ, Ηλίας Ρεφενές τονίζοντας ότι τα τελευταία τέσσερα χρόνια η μεταβολή των σημείων πώλησης του Τύπου στην Ελλάδα γράφει αρνητικό πρόσημο -31% (από 5.440 σημεία το 2020 είναι σήμερα 3.780) και συμπλήρωσε ότι η αρνητική μεταβολή της αξίας των πωληθέντων εντύπων το πρώτο 8μηνο του 2020 σε σχέση με το πρώτο 8μηνο του 2024 έφτασε το -31%.

Για τις προκλήσεις και τις αποφάσεις που λαμβάνουν διεθνείς σημαντικοί εκδοτικοί οργανισμοί σε ότι αφορά το επιχειρηματικό τους μοντέλο μίλησαν και δύο επίτιμοι προσκεκλημένοι ο Bertrand Gie, υψηλόβαθμο στέλεχος της Le Figaro και ο Filippo Davanazo, υψηλόβαθμο στέλεχος της La Repubblica.

Ο κ. Bertrand Gie ανέλυσε το επιχειρηματικό πλάνο που ακολούθησε τα τελευταία χρόνια ο όμιλος της Le Figaro. «Η μετεξέλιξη σε κάτι παραπάνω από ένα μέσο ενημέρωσης ήταν ο βασικός μας στόχος. Ο όμιλος επεκτάθηκε πέραν των μέσων ενημέρωσης και σε άλλους κλάδους: (e – υπηρεσίες και e- εμπόριο: λ.χ. υπηρεσίες εύρεσης εργασίας, ακίνητα, μάρκετινγκ, εισιτήρια θεάτρου, τουρισμός). Ειδικά για τον τουρισμό απευθυνθήκαμε σε ένα κοινό εύπορο που έχει ελεύθερο χρόνο, και ενδιαφέρεται για ταξίδια. Η ιδέα αυτή έπιασε» είπε μεταξύ άλλων.

Την οπτική του μάρκετινγκ των εφημερίδων από την εμπειρία του στην ιταλική La Repubblica προσέθεσε ο κ. Davanazo τονίζοντας ότι «μια εκδοτική επιχείρηση δεν παράγει προϊόν, δημιουργεί προϊόν. Κι αυτό το προϊόν είναι η αγορά της δυνατότητας κάποιου να είναι μέλος μιας κοινωνίας που μοιράζεται τις ίδιες αξίες. Αυτό είναι η πιο δυνατή σχέση που πρέπει να φροντίσουμε».

Στο τελευταίο πάνελ, που έκλεισε το συνέδριο, συμμετείχαν γνωστοί και καταξιωμένοι δημοσιογράφοι. Την ανάγκη ύπαρξης του ενυπόγραφου κειμένου και στον ηλεκτρονικό Τύπο για λόγους ελευθερίας και δημοκρατίας τόνισε στην δική του τοποθέτηση ο Ανδρέας Παναγόπουλος (in), ενώ η συζήτηση περιελάμβανε και τα νέα μοντέλα παραγωγής πρωτογενούς περιεχομένου, τόσο από πλευράς αναδιάρθρωσης της αίθουσας σύνταξης (newsroom) όσο και σε ό,τι αφορά νέα εργαλεία που βρίσκονται στη διάθεση των δημοσιογράφων.

Eιδική έμφαση δόθηκε στις συνέργειες μεταξύ έγχαρτου και ηλεκτρονικού Τύπου.

Headlines