Σύνοδος ΕΕ με «μάτια «ερμητικά κλειστά»: Αποτυχία στο Μεσανατολικό, ακροδεξιά στροφή στο μεταναστευτικό και αδιέξοδα

Άλλη μία κρίσιμη σύνοδος κορυφής της ΕΕ πραγματοποιείται την Πέμπτη (17/10) στις Βρυξέλλες, χωρίς πάντως να γεννά υψηλές προσδοκίες για το αποτέλεσμα.

Στο επίκεντρο των εργασιών βρίσκεται το μεταναστευτικό, κυρίως λόγω των φόβων που προκαλεί η κρίση στη Μέση Ανατολή και η ισχυρή πιθανότητα να οδηγήσει σε νέα αύξηση προσφυγικών ροών από τον Λίβανο.

Την ίδια στιγμή που είναι εμφανής η παταγώδης αποτυχία της Ευρώπης να ακολουθήσει μία αυτόνομη από τις Ηνωμένες Πολιτείες στρατηγική στο Μεσανατολικό και να αποδείξει στην πράξη ότι δρα βάσει των ιδρυτικών της αρχών και αξιών σε ό,τι αφορά τη σφαγή στην Γάζα, δεν διστάζει να «γλυκοκοιτά» την πολιτική της Τζόρτζια Μελόνι που εφαρμόζει το λεγόμενο «offshoring, «παρκάροντας» μετανάστες στην Αλβανία.

Εκρηκτικό ζήτημα το μεταναστευτικό, ειδικά για ορισμένους ηγέτες που βλέπουν να διακυβεύεται η ίδια η πολιτική τους επιβίωση

Με την Ελλάδα να υψώνει την – αδύναμη, παρά τις περί αντιθέτου αιτιάσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη – φωνή της, ζητώντας την επιτάχυνση την επιστροφών σε συνεργασία με τρίτες χώρες, αλλά και περαιτέρω χρηματοδότηση για τις χώρες πρώτης υποδοχής, η ΕΕ εμφανίζεται διχασμένη στο μεταναστευτικό.

Διαφωνούν στο μεταναστευτικό και «ζηλεύουν» την Μελόνι

Μάλιστα, μεγάλο είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζει για αρκετούς εκ των 27 του μπλοκ η διαπραγμάτευση της Ιταλίδας πρωθυπουργού με την Αλβανία για τις υπεράκτιες διαδικασίες ασύλου, που ξεκίνησαν αυτή την εβδομάδα.

Η Γερμανία, για παράδειγμα, η οποία έχει ανακοινώσει νέους κανονισμούς για τα σύνορα μετά από ύποπτες ισλαμιστικές επιθέσεις και την άνοδο των ακροδεξιών, αντι-μεταναστευτικών πολιτικών κομμάτων, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα να δει πώς λειτουργεί η ρύθμιση.

Πέρυσι, ο αριθμός των παράτυπων συνοριακών διελεύσεων στην ΕΕ έφθασε περίπου τις 380.000. Η Ένωση δέχθηκε 1,1 εκατ. αιτήσεις ασύλου, αυξημένες κατά 17% σε σύγκριση με το 2022 – μια σταθερή ανοδική τάση τα τελευταία τρία χρόνια. Αυτή η αύξηση των παράτυπων διελεύσεων των συνόρων και των αιτήσεων ασύλου αναζωπύρωσε τη συζήτηση σχετικά με τη μεταφορά των διαδικασιών ασύλου σε τρίτες χώρες.

Αποτυχία ΕΕ στο Ουκρανικό και το Μεσανατολικό

Στη σύνοδο θα εξεταστεί επίσης το θέμα της Ουκρανίας, που μοιάζει να έχει βαλτώσει, καθώς ούτε οι απανωτές κυρώσεις στην Ρωσία, ούτε τα όπλα που στέλνουν χώρες της ΕΕ στο Κίεβο – ως πιστή «ουρά» των ΗΠΑ και εδώ – έχουν κατορθώσει να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα που είναι η λήξη του πολέμου (σ.σ. και όχι η ταπείνωση της Μόσχας στα μάτια της Ουάσιγκτον).

Οι ηγέτες της ΕΕ, πάντως, θα συζητήσουν τη συνεχιζόμενη στήριξη προς την Ουκρανία και την πρωτοβουλία της G7 να παράσχει στο Κίεβο δάνειο ύψους 45 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θα εξοφληθεί εξ ολοκλήρου από τα έκτακτα κέρδη των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας.

Αν και τα κράτη μέλη έχουν δώσει το «πράσινο φως» για το χρηματοδοτικό μερίδιο του μπλοκ, ύψους έως 35 δισ. ευρώ, ένα βασικό μέρος της πρωτοβουλίας για την εξασφάλιση μεγαλύτερης συμμετοχής των ΗΠΑ έχει μπλοκαριστεί από την Ουγγαρία, με τους διπλωμάτες να πιστεύουν ότι η Βουδαπέστη πυροβολεί τα πόδια της, διότι όσο λιγότερο συμμετέχει η Ουάσινγκτον, τόσο μεγαλύτερος γίνεται ο κίνδυνος για την ΕΕ.

Επιπλέον, θα μιλήσουν για την κρίση στη Μέση Ανατολή, καταλήγοντας προφανώς σε νέα ευχολόγια, αλλά και για τις – αποτυχημένες – προσπάθειες ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ.

Ουραγός στην ανάπτυξη η ΕΕ

Τις περασμένες ημέρες, σε ανάλυσή του, το Bloomberg προειδοποιούσε ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα πλησιάζει σε σημείο καμπής, καθώς ένας συνδυασμός πολιτικής παράλυσης, εξωτερικών απειλών και οικονομικής δυσπραγίας απειλεί να τερματίσει τις φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να γίνει παγκόσμια δύναμη, ωθώντας τα κράτη μέλη να υπερασπιστούν μεμονωμένα τα συμφέροντά τους.

Σημείωνε, μάλιστα, πως η πρόσφατη απάθεια και οι αντιδράσεις των κυβερνήσεων της ΕΕ, μετά την έκκληση του πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας, Μάριο Ντράγκι, για περισσότερες επενδύσεις και κοινά ομόλογα για την καταπολέμηση της αδύναμης αύξησης της παραγωγικότητας, υπογραμμίζει το γεγονός ότι το μπλοκ έχει σχεδόν εγκαταλείψει την προσπάθεια.

Και σαν να μην έφταναν αυτά, οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης, Γερμανία και Γαλλία, «σκοτώνονται» για το ποιος θα… «πρωτοσκοτώσει» την ΕΕ, με τους Όλαφ Σολτς και Εμανουέλ Μακρόν να συγκρούονται ξανά για το πώς να αντιμετωπίσουν την προστατευτική Αμερική και την ισχύ της Κίνας.

Χαρακτηριστικό είναι πως, σε πρόσφατη εκδήλωση στο Βερολίνο, ο Γάλλος πρόεδρος προειδοποίησε ότι η ΕΕ «θα μπορούσε να πεθάνει» και πως αν συνεχίσει με μια «κλασική» ατζέντα ελεύθερων συναλλαγών, θα είναι «εκτός αγοράς» σε δύο ή τρία χρόνια. Υποστήριξε λοιπόν ότι η Ευρώπη πρέπει να υιοθετήσει μια πιο προστατευτική ατζέντα αν θέλει να επιβιώσει.

Αντίθετα, ο Γερμανός καγκελάριος υποστήριξε ότι η ώθηση για την προστασία των ευρωπαϊκών βιομηχανιών από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές «δεν πρέπει να μας οδηγήσει στο να βλάψουμε τον εαυτό μας», γι’ αυτό, εξάλλου, η Γερμανία καταψήφισε τους νέους δασμούς της ΕΕ στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα.

Γιατί τους «καίει» το μεταναστευτικό;

Ωστόσο, κανένα από αυτά τα θέματα δεν θα λάβει τον ίδιο βαθμό προσοχής με το μεταναστευτικό, ένα εκρηκτικό ζήτημα για ορισμένους ηγέτες που βλέπουν να διακυβεύεται η ίδια η πολιτική τους επιβίωση, ειδικά σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία αλλά και η Γαλλία, όπου η ακροδεξιά «σήκωσε κεφάλι» στις ευρωεκλογές έχοντας στο επίκεντρο της ατζέντας της τη μετανάστετυση.

Η συζήτηση έχει «σκληρύνει» σημαντικά από τότε που η ΕΕ ολοκλήρωσε τον Μάιο μια συνολική αναθεώρηση των κανόνων για το άσυλο, ολοκληρώνοντας σχεδόν τέσσερα χρόνια επίπονων διαπραγματεύσεων που οι επικριτές της πίστευαν ότι δεν θα πετύχαιναν ποτέ.

Παρά το ορόσημο, το οποίο οι Βρυξέλλες χαιρέτισαν ως «ιστορικό», ένας αυξανόμενος αριθμός κυβερνήσεων έχει εμφανιστεί απαιτώντας περισσότερη δράση για να σταματήσουν οι παράτυπες διελεύσεις των συνόρων και να περιοριστούν οι αιτήσεις ασύλου. Η συζήτηση έχει στραφεί σε «καινοτόμες λύσεις», με μεγάλη έμφαση στις απελάσεις.

Της συνόδου προηγήθηκε επιστολή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς τους «27» ηγέτες, στην οποία αναφέρεται στις συλλογικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων, προτείνοντας μεταξύ άλλων την επιτάχυνση της εφαρμογής του Συμφώνου για Μετανάστευση – Άσυλο, την ανάπτυξη ολοκληρωμένων συνεργασιών με βασικές τρίτες χώρες, τη ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων και τη διασφάλιση δίκαιων και αποτελεσματικών διαδικασιών ασύλου…

Ωστόσο, οι διαφωνίες για τη μετανάστευση παραμένουν και τα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής της ΕΕ θα μπορούσαν να μείνουν με ένα κεφάλαιο κενό.

Αντιδράσεις και απειλές

Η αριστερή κυβέρνηση της Ισπανίας έχει δηλώσει την αντίθεσή της στους «κόμβους επιστροφής» – όπως η περίπτωση της Αλβανίας που συμφώνησε με την Μελόνι – υποστηρίζοντας ότι το σχέδιο θα ήταν αντίθετο με τα ανθρώπινα δικαιώματα, θα συνεπαγόταν τεράστιο κόστος και δεν θα αντιμετώπιζε τις βασικές αιτίες του προβλήματος, καθώς οι μετανάστες που θα φιλοξενούνται σε αυτούς, ενδέχεται να μην γίνουν ποτέ δεκτοί από τις χώρες καταγωγής τους και να μείνουν σε αέναη εκκρεμότητα με ευθύνη της ΕΕ.

Η Ισπανία, η Γερμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Σουηδία συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων που πιέζουν να επιταχυνθεί η εφαρμογή της μεταναστευτικής μεταρρύθμισης που συμφωνήθηκε τον Μάιο διότι, κατά την άποψή τους, το μπλοκ δεν μπορεί να αντέξει να περιμένει δύο χρόνια για να εφαρμοστούν οι πέντε νόμοι.

Αντίθετα, η Ουγγαρία και η Πολωνία διπλασιάζουν την εκστρατεία αντίστασής τους, υποσχόμενες να αγνοήσουν εντελώς τη νομοθεσία, παρά το γεγονός ότι είναι δεσμευτική και για τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ.

Η Πολωνία, ειδικότερα, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, προτείνοντας μια «προσωρινή εδαφική αναστολή του δικαιώματος ασύλου», επαναλαμβάνοντας το νόμο έκτακτης ανάγκης που θέσπισε η Φινλανδία το καλοκαίρι. Η Βαρσοβία λέει ότι το μέτρο είναι απαραίτητο για να αντιμετωπιστούν οι μετανάστες που η Λευκορωσία ωθεί στα σύνορα, στο πλαίσιο ενός υβριδικού πολέμου.

Τους τελευταίους μήνες, εκτός από την Γερμανία που επανέφερε τους ελέγχους σε όλα τα χερσαία σύνορά της, η Ολλανδία ζήτησε ρήτρα εξαίρεσης, ενώ η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν απείλησε να μεταφέρει με… λεωφορεία μετανάστες «δωρεάν» στις Βρυξέλλες.