Παγκόσμια Ημέρα Φτώχειας: Παραμένουμε οι φτωχοί συγγενείς της Ευρώπης

Η σημερινή Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας δεν συνοδεύτηκε, προς το παρόν, από κάποια επίσημη κυβερνητική ανακοίνωση.

Τι να πουν άλλωστε; Ότι είμαστε στις τέσσερις χώρες της ΕΕ με τα υψηλότερα ποσοστά πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας, όπως ανακοίνωσε η Εurostat; Ή ότι από τα μνημόνια μέχρι σήμερα το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα έχει καταβαραθρωθεί, με μείωση -28,4% – το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη, όταν στην ΕΕ έχει αυξηθεί κατά 18,5%;

Ή μήπως να ξεφυλλίσουν τα πρόσφατα στοιχεία της  Eurostat, για τις συνθήκες διαβίωσης στην Ευρώπη, σύμφωνα με τα οποία η Ελλάδα έχει τα πρωτεία στον λεγόμενο «υποκειμενικό δείκτη φτώχειας», με δύο στους τρεις να αυτοπροσδιορίζονται ως φτωχοί;

Η μόνη ανακοίνωση που βγήκε, κατόπιν εορτής, χωρίς να αναφέρεται στη Διεθνή Ημέρα Φτώχειας είναι η απάντηση του υπουργειου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας  στο σχόλιο του ΣΥΡΙΖΑ για τον κίνδυνο φτώχειας – με βάση τα ευρήματα της Eurostat.  Το υπουργείο χωρίς να αμφισβητεί τα στοιχεία της Eurostat για τον κίνδυνο φτώχειας, επικεντρώνεται στην υποχώρηση του σχετικού δείκτη από το 29% στο 26,1%.  Μόνο που αυτή η υποχώρηση δεν είναι κατόρθωμα της ΝΔ, αφού σημειώνεται κάθε χρόνο απο το 2015 και μετά – με μοναδικό διάλειμμα το έτος της πανδημίας – μετά το ζενίθ της φτώχειας των μνημονιακών ετών, όταν είχε ξεπεράσει το 36%.

Φτωχοποίηση

Για να μην είμαστε άδικοι, η κυβέρνηση και το υπουργείο Οικονομικών έχουν εκδώσει πάμπολλα δελτία τύπου και non paper για το πόσο βελτιώθηκαν – σε ονομαστικούς όρους –  τα εισοδήματα και οι μισθοί την τελευταία πενταετία, πώς είμαστε πρώτοι σε αύξηση επενδύσεων στην ΕΕ, πρώτοι σε ρυθμούς ανάπτυξης, πρώτοι σε αύξηση επενδύσεων.

Δεν λένε ψέματα, απλώς ερμηνεύουν επιλεκτικά τα στοιχεία που τους βολεύουν. Εξάλλου η βελτίωση κάποιων οικονομικών δεικτών κάλλιστα συμβαδίζει με τη σχετική επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου, όχι μόνο σε σύγκριση με την περίοδο πριν την κρίση, αλλά κυρίως σε σχέση με τις σύγχρονες ανάγκες και δυνατότητες της εποχής μας.

Δεν αποκλείεται λοιπόν αργότερα σήμερα να βγει καποια ανακοίνωση για την Διεθνή Ημέρα Εξάλειψης της Φτώχειας, ή να εμφανιστεί ο πρωθυπουργός στο tiktok, όπως συνηθίζει, να κάνει μια εξαγγελία στο λαό για το πώς η φτώχεια επί των ημερών του καταπολεμάται και υποχωρεί.

Πράγματι από το 2019 μέχρι το 2023 το ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμού έχει μειωθεί σχεδόν κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες. Δεν το λες ακριβώς και άθλο, όταν πάνω 2,65 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες οριακής ανέχειας. Πόσο μάλλον όταν το κατώφλι της φτώχειας είναι σχετικό και  επαναπροσδιορίζεται με βάση το διάμεσο εισόδημα κάθε έτους. Σε απόλυτους όρους, όταν το κατώφλι μένει σταθερό, το 33,3% του πληθυσμού βρίσκεται στο χείλος της φτώχειας με βάση τις συνθήκες πριν την κρίση.

Υποκειμενική φτώχεια

Η φτώχεια δεν είναι ένα μονοσήμαντο μέγεθος, αλλά είναι πολυδιάστατη, κάτι που αποτυπώνεται και στην έκθεση της Εurostat για τις συνθήκες ζωής στην Ευρώπη.

Γι’αυτό έχουν καθιερωθεί δείκτες όπως η «υποκειμενική φτώχεια», η οποία αξιολογεί το πώς βιώνει ο κάθε άνθρωπος τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το νοικοκυριό του για να τα βγάλει πέρα. Η αξιολόγηση λαμβάνει υπόψη την κατάσταση της υλικής ευημερίας του νοικοκυριού, συμπεριλαμβανομένου του εισοδήματος, των δαπανών, του χρέους και του πλούτου.

Υπάρχουν έξι κατηγορίες απαντήσεων που κυμαίνονται από μεγάλη δυσκολία έως πολύ εύκολα. Ένα νοικοκυριό που αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία ή δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα θεωρείται ότι εμπίπτει στην υποκειμενική φτώχεια.

Στην Ελλάδα το 67% του πληθυσμού δηλώνουν ότι τα βγάζουν πέρα με μεγάλη δυσκολία, το υψηλότερο ποσοστό από κάθε άλλη χώρα της ΕΕ. Ακολουθεί η Βουλγαρία, με «υποκειμενικά φτωχό» το 50% του πληθυσμού.  Για τους Έλληνες συνταξιούχους η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη, με το 70% των ατόμων από 65 ετών και πάνω να αυτοπροσδιορίζονται ως φτωχοί, έναντι 40% στη Βουλγαρία.

Επίσης οι Έλληνες είναι οι δεύτεροι λιγότερο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους στην ΕΕ μαζί με τους Λετονούς, με δείκτη ικανοποίησης στο 6,9 σε μια κλίμακα από το 1 ως το 10. ΟΙ μόνοι που είναι σε χειρότερη θέση από εμάς είναι οι Βούλγαροι με 5,9, ενώ το μέσο επίπεδο ικανοποίησης την ΕΕ είναι 7,3.

Κι αν η υποκειμενική φτώχεια αφορά τους 2 στους 3, οι δυσκολίες στο να τα βγάλουν πέρα αφορούν τους 9 στους 10, με το 87% των κατοίκων της Ελλάδας να δηλώνουν ότι το 2023 αντιμετώπισαν  δυσκολίες στο να τα βγάλουν πέρα, επίσης το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ και σχεδόν διπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (45,4%).

Παιδική φτώχεια

Ανακοίνωση για τη Διεθνή Ημέρα Εξάλειψης της Φτώχειας εξέδωσε το Παρατηρητήριο Ευημερίας και Παιδικής Φτώχειας του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών. Υπενθυμίζει ότι τα παιδιά δεν υποφέρουν μόνο από οικονομική αλλά και από μη οικονομική φτώχεια – δύο σκέλη που συνιστούν τη συνολική ή γενική φτώχεια των παιδιών.

Το οικονομικό μέρος έχει να κάνει: (α) με τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης στο σπίτι, (β) με την κατάλληλη διατροφή σε ποιοτικούς και ποσοτικούς όρους και (γ) με την απουσία της ανεργίας των κηδεμόνων των παιδιών. Το μη οικονομικό μέρος έχει να κάνει: (α) με την απρόσκοπτη πρόσβαση σε δωρεάν υπηρεσίες υγείας, υψηλής ποιότητας, (β) με την παροχή μιας εκπαίδευσης που καλλιεργεί και τον εσωτερικό κόσμο των παιδιών και (γ) με τον κατάλληλο ελεύθερο χρόνο σε ποιοτικούς και ποσοτικούς όρους.

Όπως προκύπτει από την ανάλυση του ΚΕΠΕ περίπου 62.877 παιδιά στην Ελλάδα βιώνουν γενική φτώχεια.

Περίπου 115.000 παιδιά βιώνουν οικονομική φτώχεια. Ενώ περίπου 146.996 παιδιά βιώνουν μη οικονομική φτώχεια.

Η γενική παιδική φτώχεια μειώθηκε κατά 0,4% στο πρόσφατο σχολικό έτος 2022-2023. «Η θετική αυτή εξέλιξη για την εξάλειψη της παιδικής φτώχειας στη χώρα μας οφείλεται στη διαμόρφωση κυρίως της οικονομικής παρά της μη οικονομικής παιδικής φτώχειας. Ειδικότερα, η οικονομική παιδική φτώχεια καταγράφει αξιοσημείωτη μείωση κατά 1,2% στο πρόσφατο σχολικό έτος 2022-2023», σημειώνει το ΚΕΠΕ.