Συναντήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’30 στην Αμερική· έκτοτε οι δρόμοι τους διασταυρώθηκαν πολλές φορές. Ο Ζυλ Ντασέν γνώρισε τον Άρθουρ Μίλερ και μεταξύ τους αναπτύχθηκε μια φιλική σχέση διαρκείας. «Το Βήμα» ζήτησε από τον κ. Ντασέν να ανατρέξει στο παρελθόν και να μιλήσει για τον άνθρωπο και τον συγγραφέα Μίλερ.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 15.10.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Ο Μίλερ είναι ένας άνθρωπος που αγαπά τους καταπιεσμένους, που δείχνει κατανόηση· διαθέτει γοητεία. Είναι αυτό που θα λέγαμε ένας ιδανικός πολίτης. Έχει αρχές και μένει πιστός σε αυτές. Την αξία του ως συγγραφέα κανείς δεν μπορεί να την αμφισβητήσει· είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους του σύγχρονου θεάτρου. Το ενδιαφέρον στοιχείο στην περίπτωση του Μίλερ είναι ότι απέδειξε πως μπορεί να γραφτεί σύγχρονη τραγωδία. Διέψευσε την άποψη ότι η τραγωδία ανήκει στους βασιλείς, στους δυνατούς, στους ισχυρούς. Γράφοντας τον Θάνατο του εμποράκου δημιούργησε μια σύγχρονη τραγωδία· πίστευε ότι μπορείς να γράψεις για οποιονδήποτε άνθρωπο και αυτό να είναι τραγωδία. Αυτή είναι και η ιστορική σημασία του Μίλερ.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 15.10.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Την εποχή του μακαρθισμού, στην Αμερική του ’50, οι αρχές προσπαθούσαν να δώσουν μια άλλη έννοια στη λέξη πληροφοριοδότης (informer). Εκείνη την εποχή έπρεπε ο κόσμος να πεισθεί ότι το να είσαι πληροφοριοδότης – καταδότης σήμαινε ότι είσαι καλός πολίτης, πατριώτης. Αυτό που είχε σημασία ήταν να λες ονόματα. Όταν ο Μίλερ κλήθηκε από τις αμερικανικές αρχές, δήλωσε ότι είναι διατεθειμένος να απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα που αφορούσαν τον ίδιο, αλλά σε κανένα από εκείνα που αφορούσαν τους άλλους. Διαφωνούσε κάθετα με την άποψη ότι καταδότης ίσον πατριώτης. Χαρακτηριστικά τους είχε πει: Δεν ντύνομαι σύμφωνα με τη μόδα. Βέβαια, ο Μίλερ δεν οδηγήθηκε στη φυλακή, όπως πολλοί άλλοι εκείνη την εποχή.


Η σχέση του με τον Καζάν (σ.σ. ο Ελία Καζάν, 1909-2003, ήταν ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου) ήταν πολύ στενή. Ήταν άλλωστε εκείνος που ανέβασε για πρώτη φορά τον Θάνατο του εμποράκου. Ωστόσο, ο Καζάν ανέφερε ονόματα, τότε την εποχή του μακαρθισμού, και ο Μίλερ διέκοψε τις σχέσεις μαζί του. Όταν όμως ο Μίλερ έγραψε το Μετά την πτώση, ζήτησε από τον Καζάν να το σκηνοθετήσει· ο Καζάν τα ’χασε, εξεπλάγη. Την επομένη εξήγησε την επιλογή του στον Καζάν· πολλοί δεν την κατάλαβαν. Για να εξηγήσει τη στάση του, χρησιμοποίησε μια φράση του συγγραφέα Ε. Μ. Φόρστερ: Αν έπρεπε να διαλέξεις ανάμεσα στο να προδώσεις την πατρίδα ή τους φίλους σου, τι θα διάλεγες; Και η απάντηση: Εύχομαι να μου δώσει ο Θεός δύναμη, ώστε να μην προδώσω ποτέ τους φίλους μου.


Αγαπώ πολύ τον Μίλερ, αλλά υπάρχουν πολλά μέσα στην αυτοβιογραφία του που μου γεννούν ερωτηματικά. Λέει πολλά· αλλά υπάρχουν και πολλά στα οποία δεν αναφέρεται καθόλου. Για μένα αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι όσα δεν είπε. Άλλωστε, δεν είμαι σίγουρος αν ο Μίλερ γνωρίζει 100% τον Άρθουρ Μίλερ. Ίσως βέβαια να κάνω και λάθος σε αυτή μου την άποψη».

*Άρθρο αφιερωμένο στον Άρθουρ Μίλερ, με αφορμή τη συμπλήρωση των 80 ετών του. Έφερε τον τίτλο «Ο Ζυλ Ντασέν θυμάται» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 15 Οκτωβρίου 1995.

Ο διάσημος αμερικανός θεατρικός συγγραφέας Άρθουρ Μίλερ (Arthur Asher Miller) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 17 Οκτωβρίου 1915 και απεβίωσε στο Roxbury της πολιτείας του Κονέκτικατ στις 10 Φεβρουαρίου 2005.


Ο Ζυλ Ντασέν (1911-2008), σύζυγος ως γνωστόν της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη, υπήρξε διακεκριμένος σκηνοθέτης και σεναριογράφος.


Ο Ζυλ Ντασέν μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη

Headlines