Μελίνα Μερκούρη: Δεν άφησα κόλακες να με περιστοιχίζουν

Πολλοί λένε πως είστε μια εξαίρεση στο ΠΑΣΟΚ, κι άλλοι πως είχατε μια ειδική αντιμετώπιση, επειδή είστε η Μελίνα. Τι ισχύει τελικά;

Είχα μια ιδιαίτερα προνομιακή μεταχείριση από το ΠΑΣΟΚ. Η περίπτωσή μου είχε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για την Ελλάδα. Ήμουν γνωστή, από παιδί, αφού προέρχομαι από πολιτική οικογένεια. Έπαιξε μεγάλο ρόλο το ότι ήμουν εξορία και κινδύνευσα. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων ήμουν μπροστά στη μάχη και κράτησα, και γνώρισα στη ζωή μου τους πιο σημαντικούς ανθρώπους της πολιτικής, πολιτιστικής και καλλιτεχνικής ζωής. Είχα μια ζωή πολύ δύσκολη, αλλά και πάρα πολύ εύκολη και ενδιαφέρουσα. Πιστεύω πως είμαι μια χημική ουσία, που δεν την έχουν πολλοί στην Ελλάδα. Ήμουν γυναίκα, γνωστή στον τόπο μου, έγινα γνωστή και στο εξωτερικό, όταν έγινε η αντίσταση. Τότε μπορούσα να έχω ένα βήμα και να εκφράζομαι: το θέατρο. Πιστεύω πως στα χρόνια αυτά φάνηκε η απέραντη αγάπη μου για την Ελλάδα και το λαό της. Αυτό δεν θα μου το αμφισβητήσει κανείς.

Έχετε παράπονο που παλιότερα σας αμφισβήτησαν;

Μου αμφισβητήθηκαν πολλά πράγματα, όμως δεν μπορεί να μου αμφισβητηθεί η απόλυτη αφοσίωσή μου σ’ αυτόν τον τόπο.

[…]

«ΤΑ ΝΕΑ», 8.5.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πιστεύετε πως ακόμη στην Ελλάδα η ιδιότητα της γυναίκας ηθοποιού σημαίνει κάτι αρνητικό;

Ελάτε τώρα! Με χτύπησαν: «η θεατρίνα, κι η θεατρίνα». Ο ηθοποιός υποφέρει πάρα πολύ. Με κατηγόρησαν πως κλαίω εύκολα, γελάω εύκολα, μεταχειρίζομαι εύκολα…

«ΤΑ ΝΕΑ», 8.5.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Μα κι αυτή η ευκολία, αν υποθέσουμε πως αυτό έχει κάποια βάση, δεν είναι ένα προσόν;

Είναι υπέροχο να είσαι καλή ηθοποιός στο θέατρο, αλλά δεν είναι υπέροχο να είσαι καλή ηθοποιός ως πολιτικός. Δεν είναι καθόλου υπέροχο να πρεσβεύεις ορισμένα πράγματα και να το παίζεις με ένα δάκρυ ή ένα χαμόγελο, επειδή έχεις ένα ταλέντο. Θυμάμαι τα πρώτα χρόνια την οργή μου, για το μαστίγωμα της γυναικείας μου υπόληψης, που χτυπήθηκε αλύπητα. Έπρεπε να έχω ανθρώπους εδώ μέσα οι οποίοι ποτέ δεν με κολάκευσαν. Εγώ βλέπετε δεν έχω αυλή, έχω φίλους. Έχω και τον άντρα μου, ο οποίος είναι πολύ αυστηρός μαζί μου. Είχα και την τύχη, μια μεγάλη τύχη στη ζωή, να βρίσκω συνεργάτες, συντρόφους. Πολλοί από αυτούς με συντροφεύουν από τα δεκαπέντε χρόνια μου, κι αυτό πάει να πει μια μεγάλη διάρκεια, αλλά έχω και καινούργιους συνεργάτες και συντρόφους, που είναι θείο δώρο.

«ΤΑ ΝΕΑ», 8.5.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Είπατε πριν πως δεν είχατε αυλή, αλλά φίλους.

Αν θέλετε, η μεγάλη μου τύχη και η μεγάλη μου δεξιοτεχνία είναι πως δεν άφησα κόλακες να με περιστοιχίζουν.

«ΤΑ ΝΕΑ», 8.5.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αυτό στηρίχθηκε στο ένστικτό σας ή είναι μια ένδειξη αυτοπεποίθησης;

Δεν σιχαίνομαι τίποτα περισσότερο από την κολακεία. Κι έχω αυτό το ένστικτο, ν’ αντιλαμβάνομαι τον άνθρωπο που έρχεται δίπλα μου για να εκμεταλλευθεί τη θέση. Αυτό το έμαθα από μικρό παιδί, όταν ο παππούς μου ήταν δήμαρχος. Δεν μπορώ να το υποφέρω, το απεχθάνομαι. Γι’ αυτό έχω φίλους, δεν έχω υποτακτικούς, και είμαι έτοιμη κάθε μέρα να ενημερωθώ από αυτούς για την κριτική που μου ασκείται, ενώ δεν περιμένω ν’ ακούσω από το στόμα τους κανένα κοπλιμέντο.

«ΤΑ ΝΕΑ», 8.5.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Έχετε δηλαδή απόλυτη ενημέρωση και πληροφόρηση για ό,τι συμβαίνει;

Όση μπορούν να έχουν αυτοί οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά μου. Δεν μπορώ να πω πως είμαστε ένα τιμ «μεγαλοφυές». Αλλά είμαστε ένα τίμιο τιμ.

Υπάρχει τίποτε μεγαλοφυές στην Ελλάδα;

Α, ναι! Έχει το λαό της. Ο λαός που επιζεί, που μετά από τόσα βάσανα μπορεί να κάνει επιλογές. Είμαι ερωτευμένη με το λαό της Ελλάδας από τότε που γεννήθηκα. Καθένας μιλάει με τις δικές του εμπειρίες. Εγώ δεν έχω γελάσει περισσότερο, δεν έχω συγκινηθεί περισσότερο απ’ ό,τι με τον ελληνικό λαό. Μου έχει αποδείξει αυτός ο λαός, είτε δεξιός είναι, είτε ανήκει στο Κομμουνιστικό Κόμμα, είτε ψηφίζει ΠΑΣΟΚ, ότι με αγαπά και με πονάει. Το είδα άλλωστε και στη διάρκεια της μικρής περιπέτειας που έζησα πρόσφατα με την υγεία μου.

«ΤΑ ΝΕΑ», 19.1.1988, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το γεγονός πως για τον ελληνικό λαό είστε η Μελίνα κι όχι η υπουργός, τι σημαίνει για σας;

Δεν είμαι η Μελίνα, είμαι η «Μελίνα μας». Αυτό βρίσκω πως είναι πολύ παρηγορητικό, όχι μόνο για μένα αλλά και για το λαό. Συχνά δεξιοί μού λένε «Μελίνα σε λατρεύουμε κι ας μην ψηφίζουμε ΠΑΣΟΚ». Όταν μιλάνε για πόλωση, εγώ πιστεύω πως μέσα στη Δεξιά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι οι οποίοι μπορεί να είναι τοποθετημένοι λάθος, να είναι ίσως πιο κοντόφθαλμοι ή να φοβούνται, αλλά δεν μπορώ να πω «είσαι δεξιός, άρα αφορισμένος».

[…]

«ΤΑ ΝΕΑ», 7.8.1989, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πολλοί μιλούν για οράματα. Μήπως όμως αυτά είναι προορισμένα για να μένουν στη σφαίρα του θεωρητικού, του απραγματοποίητου;

Πιστεύω πως ο Ανδρέας Παπανδρέου κατάφερε να κάνει το όραμα πραγματικότητα. Από το ’75 ένας ολόκληρος λαός πίστεψε στο σοσιαλισμό, και έγιναν σπουδαία πράγματα.

Μήπως θα πρέπει να μιλήσετε και για τα λάθη που έγιναν και το ρόλο που ενδεχομένως παίζουν σήμερα;

Έγιναν λάθη, και γιατί να μην γίνουν άλλωστε! Βεβαίως απογοητεύσαμε. Είμαι μέλος του ΠΑΣΟΚ, μου έκαναν την τιμή να γίνω μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου. Με το ΠΑΣΟΚ βγήκα για πρώτη φορά βουλευτής. Είδα ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου έχει τη δυνατότητα να κάνει τις ιδέες της 3ης του Σεπτέμβρη πραγματικότητα. Βέβαια κι αυτή η διακήρυξη αλλάζει, δεν μπορεί να μείνει το ίδιο πράγμα μ’ αυτό που ήταν. Αλλάζει, αλλά δεν προδίδει. Κι εγώ δεν πιστεύω ότι προδώσαμε.

[…]

Πολλοί λένε, κυρία Μερκούρη, πως η δόση «ονείρου» ή οράματος που έδωσε το ΠΑΣΟΚ στον ελληνικό λαό ήταν μεγαλύτερη από όσα στην πραγματικότητα μπορούσε να του προσφέρει.

Το ’75, όταν ξεκινήσαμε και κάναμε τις διακηρύξεις, δεν ήταν δυνατόν να λέγαμε στον ελληνικό λαό: «Αυτό είναι το πρόγραμμά μας, αυτό θέλουμε να πετύχουμε». Όταν ξεκινάς μια ιστορία, μπορείς να την τελειώσεις όπως ακριβώς τη θέλεις εσύ; Υπάρχει ο αστάθμητος παράγοντας της πορείας. Νομίζω πως, παρ’ όλη την απογοήτευση που πρέπει να έχει αισθανθεί ο ελληνικός λαός και εμείς οι ίδιοι, παρ’ όλα τα σκάνδαλα —το Σκάνδαλο, το οποίο δεν μπορούμε να αναιρέσουμε και να πούμε πως δεν έγινε—, νομίζω λοιπόν δεν μπορεί για έναν, δυο ή τρεις ανθρώπους αν έχουν μπλεχτεί, να διαγράψουμε όλο το έργο που έχει γίνει. Μιλάω λοιπόν λιγάκι υποκειμενικά και λέω πως, αν είχα το ελάχιστο για να με υποπτεύονται, θα έλεγα «χαίρετε κύριοι». Αν είσαι σοσιαλιστής, αν είσαι άνθρωπος υπεύθυνος, θα πρέπει να έχεις την παραίτηση πάντα στο χέρι. Και στα επτάμισι χρόνια που είμαι υπουργός, την παραίτηση την είχα πάντα στο χέρι.

Αυτό, κυρία Μερκούρη, είναι ετοιμότητα ή ευαισθησία;

Πρέπει να ξέρεις να φεύγεις τουλάχιστον πέντε λεπτά πριν σε παραιτήσουν.

[…]

Δείχνετε να έχετε μια αγωνία για την αμφισβήτηση που σας έδειξαν στο παρελθόν. Σαν να σας κυνηγάει.

Μου αμφισβήτησαν πολλά πράγματα. Είναι και ελληνικό ελάττωμα και προσόν, γιατί σε κάνει να μην καβαλάς το καλάμι. Δεν καβάλησα άλλωστε ποτέ το καλάμι εγώ. Σήμερα, μετά από την περιπέτεια που είχα, αισθάνθηκα πως φοβήθηκαν αν είμαι άρρωστη πολύ. Μπορώ να σας πω: «Ναι, με αγαπούν».

Και μετά από την περιπέτειά σας αγαπάτε κι εσείς περισσότερο τους άλλους ή γίνατε περισσότερο εγωίστρια;

Ναι, αγαπάω πολύ, απύθμενα. Είπα: «Δεν θα αρρωστήσω. Δεν θα συμπεριφερθώ σαν άρρωστη, δεν θα με λυπηθούν. Θα επιβιώσω». Δεν είναι τραγικό, άλλωστε είμαι πολύ καλά.

*Αποσπάσματα από συνέντευξη που είχε παραχωρήσει η Μελίνα Μερκούρη στη δημοσιογράφο Χριστιάνα Σταματέλου και στην εφημερίδα «Τα Νέα» την άνοιξη του 1989, έναν περίπου μήνα πριν από την πτώση του ΠΑΣΟΚ από τα κυβερνητικά έδρανα (ύστερα από την οκταετή σχεδόν διακυβέρνηση της χώρας) και πέντε περίπου χρόνια πριν από το θάνατό της. Η συνέντευξη είχε δημοσιευτεί στο φύλλο των «Νέων» που είχε κυκλοφορήσει τη Δευτέρα 8 Μαΐου 1989.

Η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1920 και απεβίωσε στις 6 Μαρτίου 1994.