Ο ηθοποιός φίλος του Ζελένσκι που έγινε διπλωμάτης και μπορούσε να λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία

Περίπου δύο χρόνια πριν εισβάλουν τα ρωσικά στρατεύματα στην Ουκρανία, είχε βγει δημοσίως ένας παλιόφιλος του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, να καταθέσει πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις για συμφιλίωση στην Ουκρανία. Σε λιγότερο, όμως, από 20 λεπτά, ο Σεργκέι Σιβόχο, βρέθηκε πεσμένος στο έδαφος και μαζί του οι ελπίδες να τερματιστεί ένας πόλεμος που ξεκίνησε από το 2014.

Δίχως να είναι ιδιαίτερα γνωστός, ο Σιβόχο, έφυγε πριν έναν χρόνο, την 17η Οκτωβρίου 2023, μετά από σοβαρά προβλήματα υγείας, αφήνοντας πίσω τον μεγάλο έρωτα της ζωής του Σβετλάνα και τον αγαπημένο του γιό Σάβα.

Ποιά ήταν όμως αυτή προσωπικότητα;

Ο Σιβόχο ήταν κάτι παραπάνω από παλιός γνώριμος του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, συνδέονταν με μεγάλη φιλία, καθώς ήταν ηθοποιός και ο ίδιος, από τους πιο γνωστούς στη χώρα του έχοντας συνεργαστεί στενά μεταξύ τους. Ήταν παράγοντας στην εταιρεία παραγωγής που είχε ιδρύσει ο φίλος του Ζελένσκι, Kvartal 95, ενώ μετά την απρόσμενη νίκη του Ζελένσκι στις εκλογές του 2019, ο νέος πρόεδρος του προσέφερε θέση στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας.

Αρμοδιότητά του θα ήταν να τον συμβουλεύει σχετικά με την κοινωνική πολιτική σε περιοχές που το Κίεβο βρισκόταν από το 2014 σε πόλεμο, ειδικά το Ντονμπάς (Ντόνετσκ και Λουχάνσκ). Ο Σιβόχο είχε ένα ιδιαίτερους δεσμούς με την περιοχή καθώς… καταγόταν από εκεί.

Ως άνθρωπος τον προέδρου, λοιπόν, το φθινόπωρο του 2019 είχε προτείνει την «Εθνική Πλατφόρμα για Διάλογο και Συμφιλίωση», μια πρωτοβουλία για έναν ειλικρινή διάλογο ανάμεσα στους Ουκρανούς των περιοχών που ήταν υπό τον έλεγχο του Κιέβου και εκείνων που ζούσαν πιο αυτόνομα, λόγω των πολιτικών καταπίεσης του Κρεμλίνου. Οι επικριτές του τον κατηγορούσαν ότι η πλατφόρμα του επικεντρωνόταν υπερβολικά στις εσωτερικές διαστάσεις της σύγκρουσης στην Ουκρανία, αποσπώντας την προσοχή από τον ρόλο της Ρωσίας ως επιτιθέμενου και συμβαλλόμενου μέρους.

Όταν λοιπόν, του δόθηκε η ευκαιρία να αναπτύξει δημοσίως την πλατφόρμα του, βετεράνοι της νεοναζιστικής ταξιαρχίας Αζόφ, εισέβαλαν στην εκδήλωση και αφού προκάλεσαν ζημιές, κινήθηκαν εναντίον του συμβούλου του προέδρου, ρίχνοντάς τον στο έδαφος. Δεκαπέντε άτομα συνελήφθησαν, αλλά ύστερα από έναν μήνα ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αποφάσισε να… απολύσει τον παλιό του φίλο!

Όπως θα έλεγε ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Ρόουντ Άιλαντ στις ΗΠΑ, Νικολάι Πέτρο, ο Σιβόχο είχε καταλήξει γρήγορα στο συμπέρασμα ότι η ειρήνη στην Ουκρανία έπρεπε να προσεγγιστεί από μια ριζικά διαφορετική οπτική γωνία, δηλαδή να τεθεί ένα τέλος σε αυτό που ονόμασε «ο πόλεμος μέσα στα κεφάλια μας». «Πιο τρομερό από τον κορονοϊό είναι ο ιός του μίσους» έλεγε ο Σιβόχο. «Είναι σημαντικό να αλλάξει όχι μόνο η στάση του κράτους προς τους πολίτες του, αλλά η στάση των ανθρώπων μεταξύ τους. . . Αυτό που κάνει η ομάδα μου είναι να προσπαθεί να κλίνει τους ανθρώπους στην αμοιβαία κατανόηση. . . γιατί η ειρήνη που όλοι αναζητούμε ξεκινάει από τις καρδιές και το μυαλό κάθε Ουκρανού».

«Μπορεί να φαίνεται παράξενο ότι ακόμη και πριν από την εισβολή της Ρωσίας, η απλή αναφορά της συμφιλίωσης και του διαλόγου θα μπορούσε να προκαλέσει τόσο πολύ θυμό, μέχρι να συνειδητοποιήσει κανείς ότι αυτό που ζητούσε στην πραγματικότητα ο Σιβόχο ήταν μια θεμελιώδης αλλαγή στην ουκρανική πολιτική σκέψη» λέει ο Πέτρο.

Ο Σιβόχο, γέννημα θρέμμα του Ντομπάς γνώριζε άριστα τι συνέβαινε εις βάρος των συμπλιτών του στην ανατολική Ουκρανία και οι θέσεις του προκάλεσαν τον θυμό των Ουκρανών εθνικιστών

Για τις ακροδεξιές ομάδες που πίεζαν τον Ζελένσκι -στις οποίες τελικά υπέκυψε- ήταν προδοσία αυτό που υποστήριζε ο Σιβόχο, ότι δηλαδή, οι Ουκρανοί έπρεπε να παραδεχτούν ότι όλοι φέρουν κάποια ευθύνη για τη σύγκρουση στο Ντονμπάς, και συγκεκριμένα για την απανθρωποποίηση των «Άλλων Ουκρανών», εκείνων δηλαδή που δεν σκέφτονται ή δεν μιλούν τα ουκρανικά στην κεντρική και δυτική χώρα.

Πράγματι, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, πριν την εισβολή των Ρώσων, το Κίεβο είχε υποβάλει στους πολίτες της ανατολικής Ουκρανίας σε μαρτύριο το οποίο θα παρέτεινε.

Τα 8 χρόνια πολέμου 2014-2022, είχαν μοιραίες συνέπειες στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων στις πληγείσες από τις συγκρούσεις περιφέρειες Ντόνετσκ και Λουγκάνσκ. Εκτιμάται ότι 2,9 εκατ. άνθρωποι θα χρειάζονται ούτως άλλως ανθρωπιστική βοήθεια το 2022, με το 55% περίπου να ζει σε περιοχές που το Κίεβο είχε κηρύξει προσωρινά κατεχόμενες.

Η ουκρανική κυβέρνηση σταμάτησε να παρέχει επιδόματα και υπηρεσίες σε ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρίες, νοικοκυριά και τα παιδιά που ζούσαν σε απομονωμένα χωριά ενώ είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι λόγω της περιορισμένης κινητικότητάς τους, της συνεχιζόμενης έκθεσης σε βομβαρδισμούς, νάρκες και οικονομικές προκλήσεις.

Στις περιοχές αυτές οι παρατηρητές του ΟΗΕ έβλεπαν τις ανάγκες να αυξάνονται ραγδαία, ειδικά όσες βρίσκοταν κοντά στη «γραμμή επαφής», αυξάνοντας τον αριθμό των ατόμων που περνούσαν στην κυβερνητική περιοχή μέσω… Ρωσίας. Οι αντοχές όμως των ανθρώπων ήταν λογικό να μειωθούν.

Στο σενάριο που δεν εισέβαλαν οι Ρώσοι, η ανατολική Ουκρανία θα βίωνε και πάλι τον εφιάλτη από το ίδιο το Κίεβο, γι’ αυτό και στους στόχους του ΟΗΕ ήταν να βοηθήσει άμεσα 1,8 εκατομμύρια ανθρώπους. Το 32% εξ αυτών ήταν ηλικιωμένοι, καθώς και τα παιδιά ευάλωτων οικογενειών που αποτελούσαν το 14%, ενώ το Κίεβο άφησε αβοήθητους 225.000 ανθρώπους με αναπηρία.

Ο Σιβόχο, γέννημα θρέμμα του Ντομπάς γνώριζε άριστα τα παραπάνω και οι θέσεις του προκάλεσαν τον θυμό των Ουκρανών εθνικιστών όταν δήλωσε «ήρθε η ώρα να διορθωθούν τα λάθη, να συγχωρήσουμε και να ζητήσουμε συγχώρεση . . . να μιλήσω με τους ανθρώπους που ζουν σε ανεξέλεγκτες περιοχές».

Αφού απολύθηκε και παρά τις απειλές για τη ζωή του, ο Σιβόχο επέμεινε στις ειρηνευτικές του προσπάθειες μέχρι το τέλος. Με την πάροδο του χρόνου, έγινε ολοένα και πιο επικριτικός για την κυβερνητική πολιτική, αν και ποτέ για τον επί χρόνια φίλο του, Ζελένσκι.

Ζήτησε αλλαγές στους νόμους της ουκρανικής γλώσσας που περιορίζουν σοβαρά τη δημόσια χρήση της ρωσικής γλώσσας. Είπε ότι η άρνηση της κυβέρνησης να εφαρμόσει τις Συμφωνίες του Μινσκ οδήγησε την Ουκρανία σε μια σκοτεινή και απομονωμένη γωνία. Αποκάλυψε μάλιστα δημόσια ότι οι αντάρτες είχαν κάνει επίσημη πρόταση να επιστρέψουν οι εθνικοποιημένες εταιρείες στους Ουκρανούς ιδιοκτήτες τους και να λήξει το επίμαχο «ειδικό καθεστώς» για το Donbass το 2050, και επέπληξε την ουκρανική κυβέρνηση επειδή αρνήθηκε να μιλήσει καν με τους αντάρτες.

Αντί να απαγορεύει τις επαφές μεταξύ τοπικών αξιωματούχων σε όλη τη γραμμή επαφής, ο Σιβόχο τους προέτρεψε να μιλήσουν μεταξύ τους. «Φανταστείτε», λέει, «πώς θα χαίρονταν και θα λυπούνταν μαζί. Αν τους επιτρεπόταν μόνο να επιστρέψουν εκεί, θα αποκαθιστούσαν μόνοι τους τα χωριά τους και από τις δύο πλευρές. Τι φανταστικό παράδειγμα θα ήταν αυτό!».

Σε μελέτη του Ιδρύματος Κόνραντ Αντενάουερ αναφερόταν ότι «ένα στοιχείο από αυτό το περιστατικό ήταν ότι οποιοδήποτε εθνικό φόρουμ για να συζητηθεί το μέλλον του Ντονμπάς απαιτεί προσεκτική προετοιμασία και ξεκάθαρες προθέσεις και περιορισμούς». Βέβαια, όταν εισβάλουν νεοναζιστικά στοιχεία, το πρόβλημα δεν είναι η «προσεκτική προετοιμασία» τέτοιων πλατφορμών τύπου Σιβόχο, αλλά πρωτίστως εκκαθάριση των σωμάτων ασφαλείας και παροχή ίσων δικαιωμάτων σε όλους του Ουκρανούς πολίτες, κάτι που είναι ζήτημα κεντρικής απόφασης.

Ο Ζελένσκι, όταν πολιτεύτηκε φαίνεται πως ήρθε πολύ κοντά σε ανθρώπους της Ουάσινγκτον και των Βρυξελλών, ξεχνώντας τον φίλο του από το Ντομπάς, ίσως τον τελευταίο ειρηνιστή μέσα στα κέντρο εξουσίας του Κιέβου.