Ο Χριστόφορος Κολόμβος έφερε τη σύφιλη στην Ευρώπη;

«Οι φλύκταινες του συχνά κάλυπταν το σώμα από το κεφάλι μέχρι τα γόνατα, προκαλώντας την απολέπιση της σάρκας από τα πρόσωπα των μολυσμένων ανθρώπων και οδηγώντας σε θάνατο μέσα σε λίγους μήνες», γράφει ο Jared Diamond στο βιβλίο του «Guns, Germs and Steel». Ο γεωγράφος περιγράφει τις τρομερές συνέπειες της σύφιλης στους Ευρωπαίους του 15ου αιώνα.

Η ασθένεια κατέστρεψε την ήπειρο, αφήνοντας ένα ίχνος πέντε εκατομμυρίων νεκρών. Καθώς η επιδημία προέκυψε μετά την επιστροφή του Χριστόφορου Κολόμβου από την Αμερική, ορισμένοι ερευνητές συνέδεσαν τα δύο γεγονότα, κατηγορώντας τις αποστολές ότι είχαν φέρει, εκτός από τις ντομάτες, τις πατάτες ή το κακάο, ασθένειες τρεπονήματος, συμπεριλαμβανομένης της αφροδίσιας σύφιλης και του μπεζέλ, μιας χρόνιας μη σεξουαλικά μεταδιδόμενης δερματοπάθειας. Ωστόσο, μέχρι τώρα δεν υπάρχουν οριστικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι αυτή η θεωρία ήταν σωστή.

Νέα έρευνα στην Ελβετία

Μία νέα έρευνα μπορεί να ρίξει φως σε αυτό. Μια διεθνής ομάδα με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης ανέλυσε την αλληλουχία του γονιδιώματος ενός βακτηρίου, του Treponema pallidum, του παλαιότερου της οικογένειας της σύφιλης, που ανακαλύφθηκε σε τέσσερα άτομα που ανακαλύφθηκαν από ένα νεκροταφείο σχεδόν 2.000 ετών στη θέση Jabuticabeira II., στη Βραζιλία.

Η μετέπειτα ανάλυσή του, που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Βαλένθια και στο Ίδρυμα για την Προώθηση της Υγείας και Βιοϊατρικής Έρευνας της Κοινότητας της Βαλένθια (Fisabio), αποκάλυψε ότι το παθογόνο σχετιζόταν στενότερα με το σύγχρονο είδος που προκαλεί το bejel ή αλλιώς της ενδημικής σύφιλης.

Το εύρημα, που αναφέρεται στο περιοδικό Nature, ενισχύει προηγούμενες υποδείξεις ότι οι αμερικανικοί πολιτισμοί βίωσαν λοιμώξεις από τρεπόνημα κατά την προκολομβιανή εποχή και ότι η ασθένεια ήταν ήδη παρούσα στον Νέο Κόσμο τουλάχιστον 500 χρόνια πριν από τον Κολόμβο.

Ισπανοί ερευνητές ανασυνθέτουν για πρώτη φορά τη γονιδιωματική ιστορία της πρώτης χιλιετίας των Βαλκανίων από τα λείψανα 146 αρχαίων ατόμων. «Η ιστορία δεν είναι ιστορία διαίρεσης αλλά κοινής κληρονομιάς», λένε.

«Η διαμάχη σχετικά με το αν η σύφιλη προήλθε ή όχι από την Αμερική με την επιστροφή της πρώτης αποστολής του Κολόμβου δεν είχε οριστική λύση γιατί μέχρι τώρα δεν είχαν βρεθεί στοιχεία τρεπονήματος στη Νότια Αμερική πριν από την άφιξή του», εξηγεί ο Fernando González Candelas, καθηγητής γονιδιωματική στο Πανεπιστήμιο της Βαλένθια και ερευνητής στο Fisabio.

Ο ειδικός ορολογικός έλεγχος για τη σύφιλη FTA-Abs, χρησιμοποιείται για την εργαστηριακή διάγνωση της σύφιλης. Η σύφιλη είναι μια συστηματική, λοιμώδης νόσος που προκαλείται από τη σπειροχαίτη Τρεπόνημα το ωχρό ή ωχρά Σπειροχαίτη (Treponema pallidum)

Τα αρχαία βακτήρια «δεν είναι άμεση απόδειξη, γιατί δεν αντιστοιχεί στη γενεαλογία που προκαλεί τη σύφιλη, αλλά σε αυτή του μπετζέλ. Η έρευνα υποστηρίζει την υπόθεση της προκολομβιανής προέλευσης με την εύρεση ενός πρώτου ξαδέλφου του βακτηρίου της σύφιλης πριν από την άφιξη του Κολόμβου και επίσης των Βίκινγκς στη Βόρεια Αμερική», προσθέτει ο ερευνητής, ο οποίος διαβεβαιώνει ότι η αλληλουχία του γονιδιώματος του βακτηρίου έχει «εξαιρετική ποιότητα», γι’ αυτό και έχει εντοπιστεί «χωρίς αμφιβολία».

Περισσότερες πληροφορίες

Από τη μελέτη, «δεν μπορεί να ειπωθεί ότι ο Κολόμβος έφερε τη σύφιλη, αλλά αυτή η υπόθεση κερδίζει υποστήριξη επειδή γνωρίζουμε ότι υπήρχε τρεπόνεμα στη Νότια Αμερική. Το εύρημα δεν κάνει σωστή την υπόθεση αλλά διευκολύνει μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να είναι σωστή» τονίζει. Ομοίως, αν και προηγούμενες μελέτες έδειξαν την πιθανότητα ότι το βακτήριο της σύφιλης θα μπορούσε να βρισκόταν στην Ευρώπη για 2.500 χρόνια πριν από την επιστροφή του Κολόμβου, ο González θεωρεί ότι δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία.

«Χρειαζόμαστε περισσότερες γονιδιωματικές πληροφορίες για να μάθουμε πώς εμφανίστηκε η γενεαλογία που προκαλεί τη σύφιλη. Ο γενετικός ανασυνδυασμός (η διαδικασία με την οποία σχηματίζεται νέο DNA από έναν συνδυασμό δύο γενετικών αλληλουχιών) θα μπορούσε να έχει συμβεί στην Ευρώπη μετά την άφιξη της γενεαλογίας που προκάλεσε άλλες ασθένειες του τρεπονήματος στη Νότια Αμερική ή ήταν ήδη εδώ, αλλά δεν έχουμε επαρκή στοιχεία για να αποκλείσουμε οποιαδήποτε από τις πιθανές υποθέσεις», κατάλήγει η έρευνα.