Ψυχίατροι στις ΗΠΑ παίρνουν τους δρόμους και μεταμορφώνουν ασθενείς αστέγους

Στους 650.000 υπολογίστηκαν οι άστεγοι στις ΗΠΑ για το 2023 σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο Οικισμού και Αστικής Αναπτύξεως. Με σημαντικό ποσοστό αυτών των ανθρώπων να υποφέρει από ψυχικές ασθένειες, μια ομάδα επιστημόνων πήρε τους δρόμους για να τους βοηθήσει. Ψυχίατροι που νοιάζονται πραγματικά για τους ασθενείς, δίχως να τους κοιτάνε στην τσέπη.

Δεν έχει λίγα χρόνια που εγκαινιάστηκε στις ΗΠΑ, μια καινοτόμος –και για πολλούς αμφιλεγόμενη- «ψυχιατρική πρακτική του δρόμου», κατά την οποία ειδικοί ψυχίατροι χορηγούν φαρμακευτική αγωγή σε εξωτερικούς χώρους σε άστεγους έτσι ώστε να τους φέρουν πιο κοντά στην… στέγαση.

Σύμφωνα με τους New York Times που ανέδειξαν το θέμα της «ψυχιατρικής του δρόμου», την αρχή έκανε το 2018 ο δρ. Τζέιμς Ρόντνεϊ Τζόουνς, ο διευθυντής κλινικής ψυχικής υγείας στην κομητεία του Λος Άντζελες στο Skid Row, καταφέρνοντας να κάνει για πρώτη φορά ένεση αντιψυχωσικού φαρμάκου μακράς δράσης σε μια 20χρονη άστεγη.

Η υπόθεση του Yoh δείχνει τι μπορεί να κάνει η επιμονή.

Ο δρ Τζόουνς την έβλεπε συχνά να λιποθυμά μπροστά σε ένα παντοπωλείο ή να μαλώνει με το προσωπικό ασφαλείας. Γνώριζε και η ίδια τα «διπολικά σκαμπανεβάσματα» και τον αλκοολισμό της, αλλά αρνούνταν να ζητήσει ιατρική βοήθεια, προτιμώντας να κάνει παρέχει σεξουαλικές υπηρεσίες για εξασφαλίζει ύπνο σε κάποια σκηνή τα βράδια. Τα καταστήματα, ωστόσο παραπονούνταν ότι έδιωχνε πελάτες, ενώ κάποια στιγμή, ανησυχώντας κάποιος για εκείνη, κάλεσε ιατρική βοήθεια.

Ο δρ Τζόουνς επινόησε ένα σχέδιο: πρώτα, καθημερινές επισκέψεις, φέρνοντάς της εμφιαλωμένο νερό και σνακ. Στη συνέχεια, αφού την καλόπιασε, πρόσθεσε μια από του στόματος δόση του αντιψυχωσικού Zyprexa, το οποίο της είπε ότι θα τη βοηθούσε να κοιμηθεί. Αρκετές εβδομάδες αργότερα, στις 10:30 ένα πρωί, ο γιατρός αφού την οδήγησε πίσω από έναν τηλεφωνικό στύλο -για προστασία της ιδιωτικής ζωής της- της έκανε μια ένεση Zyprexa που θα έμενε στο σύστημά της για έναν ολόκληρο μήνα.

Βέβαια, ο γιατρός γνώριζε ότι έπαιρνε μεγάλο ρίσκο. Γι’ αυτό ζήτησε από έναν άστεγο φίλο να την παρακολουθεί και για το υπόλοιπο της ημέρας την επισκεπτόταν κάθε 90 λεπτά, για να βεβαιωθεί ότι δεν ήταν πολύ ναρκωμένη. «Δεν ήθελα να της δώσω κάτι που θα την άφηνε ξαπλωμένη στο πεζοδρόμιο, χωρίς να αντιδρά», λέει ο γιατρός στην αμερικανική εφημερίδα.

Οι αξιωματούχοι της κομητείας ήταν «εξαιρετικά ευαίσθητοι σχετικά με τη νομική ευθύνη αυτού που έκανα», είπε ο δρ Τζόουνς. Τα αντιψυχωσικά φάρμακα είναι ισχυρά και στους περισσότερους ασθενείς, εξαφανίζουν γρήγορα τις παραισθήσεις και την παράνοια, αλλά μπορεί επίσης να έχουν σοβαρές παρενέργειες, όπως η καταστολή, η οποία μπορεί να είναι επικίνδυνη στο δρόμο.

Θυμάται μάλιστα ότι οι κρατικοί αξιωματούχοι που γνώριζαν του έλεγα «Δεν μπορείς απλά να βγεις έξω και να μοιράζεις φάρμακα έτσι». Η συνταγογράφηση ψυχιατρικών φαρμάκων στο δρόμο συχνά σημαίνει εργασία χωρίς οριστική διάγνωση, ιατρικά αρχεία ή εργαστηριακές εξετάσεις. Και επειδή οι κλινικές δοκιμές διεξάγονται σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα, είπε ο δρ Τζόουνς, δεν υπήρξε έρευνα που να υποστηρίζει τη χρήση ενέσιμων αντιψυχωσικών σε έναν άστεγο πληθυσμό.

Αλλά για τον Δρ Τζόουνς, αυτή ήταν η «τέλεια συνθήκη» για ενέσεις, οι οποίες σύμφωνα με την έρευνα μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο υποτροπής. Έξι μήνες μετά την πρώτη ένεση, η κοπέλα ήταν «λιγότερο παρανοϊκή, λιγότερο χαοτική, λιγότερο παραληρηματική», η γυναίκα είχε μετακομίσει σε στέγη και λάμβανε επιδόματα αναπηρίας, είπε. «Μόλις τους βάλουμε σε πρόγραμμα για ένα ενέσιμο αντιψυχωσικό μακράς δράσης, «θα μπορούσαμε να τους στεγάσουμε, και όταν βρίσκονταν σε στέγαση, θα κόστιζε στην κομητεία πολύ λιγότερο», είπε ο Δρ Τζόουνς.

Η μεταμόρφωση του Yoh

Το παράδειγμα του Τζόουνς ακολούθησε και η ομάδα του δρ. Σάιαν Ραμπ διευθυντής του προγράμματος Homeless Outreach & Mobile Engagement της κομητείας του Λος Άντζελες. Ο Ραμπ δημιούργησε στην πραγματικότητα ένα υπαίθριο νοσοκομείο.

Κάθε πρωί της εβδομάδας, 18 ομάδες βγαίνουν σε όλη την κομητεία, πηγαίνοντας σε περίπου 1.700 ασθενείς σε σκηνές, οχήματα και σοκάκια. Οι ομάδες προσπαθούν να τους πείσουν να δεχτούν φάρμακα, μερικές φορές σε ενέσιμη μορφή που παραμένει στην κυκλοφορία του αίματος για εβδομάδες. Εάν οι πελάτες πουν όχι, οι ομάδες επιστρέφουν, μερικές φορές για μήνες, μέχρι να πουν ναι. Εάν εξακολουθεί να αρνείται, η ομάδα μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο να διατάξει ακούσια θεραπεία.

Αυτό θα ήταν κάτι πολύ διαφορετικό στον τομέα της ψυχιατρικής, καθώς εδώ και χρόνια αποθάρρυνε τους κλινικούς ιατρούς από τον εντοπισμό ασθενών στις χαοτικές συνθήκες όπου ζουν. Επίσης, ανησυχεί κάποιους ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ασθενών, οι οποίοι λένε ότι οι άνθρωποι που ζουν στο δρόμο μπορεί να μην είναι σε θέση να συναινέσουν. Και οι επικριτές αμφισβητούν εάν οι κρατικοί πόροι πρέπει να διατεθούν σε ακριβή ιατρική περίθαλψη, όταν αυτό που πραγματικά χρειάζονται οι άνθρωποι είναι η στέγαση.

Ωστόσο, το αμερικανικό δημόσιευμα αναφέρει ότι οι ψυχίατροι του δρόμου λένε ότι βλέπουν εντυπωσιακές αλλαγές στους αστέγους που έχουν αναλάβει. Όταν κάνει παρουσιάσεις για τη δουλειά της ομάδας, ο Δρ Ραμπ αρέσκεται να εμφανίζει φωτογραφίες ασθενών όπως τους συνάντησε για πρώτη φορά η ομάδα του: αδρανείς, ατημέλητοι, ελάχιστα ορατοί σε σωρούς σκουπιδιών. Και αργότερα, αφού τους φροντίσουν είναι καθαροί, καθισμένοι με ασφάλεια σε ένα σπίτι.

Η υπόθεση του Yoh δείχνει τι μπορεί να κάνει η επιμονή. Οι άνθρωποι του προγράμματος επισκέπτονταν τον Yoh για πέντε μήνες σε μια υπόγεια διάβαση που έμενε, φέρνοντάς του χάμπουργκερ και εμφιαλωμένο νερό, έτσι ώστε να χτίσουν εμπιστοσύνη. Ο Δρ Ραμπ ήθελε να δει τι θα έκανε «αυτή η μαγική ένεση», όπως το έθεσε.

«Σας παρακαλώ μην αποθαρρύνεστε – ακόμη και μετά την τέταρτη ή την πέμπτη άρνηση, κάποιος θα το δεχτεί», θα παρακινούσε ο Ραμπ τους συναδέλφους του σε ετήσια συνάντηση της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. «Περίμενε να σε εμπιστευτούν αρκετά για να πεις ναι».

Πάντως, όπως αναφέρει το αμερικανικό δημοσίευμα, οι ομάδες του δρόμου επεκτείνουν τον ρόλο τους στην προσέγγιση των αστέγων εδώ και χρόνια, αλλά υπάρχει ελάχιστη δημοσιευμένη έρευνα σχετικά με το τι κάνουν, επομένως είναι δύσκολο να εντοπιστούν αρνητικά αποτελέσματα ή να πούμε τι λειτουργεί.