Ιράν: Ποιος χρηματοδοτεί τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ – To μυστικό εμπόριο πετρελαίου, το ξέπλυμα και ο πλούτος

Σε έναν πόλεμο με το Ισραήλ, το Ιράν θα χρειαστεί χρήματα. Όχι μόνο για να αγοράσει όπλα και να κρατήσει την οικονομία του ζωντανή, αλλά και για να επανεξοπλίσει τη Χαμάς και την Χεζμπολάχ.

Πολλοί υποθέτουν ότι, μετά από χρόνια κυρώσεων, θα δυσκολευόταν. Ωστόσο, όπως γράφει ο Economist, κάνουν λάθος. Κάθε χρόνο το Ιράν διοχετεύει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια από παράνομες πωλήσεις πετρελαίου σε τραπεζικούς λογαριασμούς σε όλο τον κόσμο.

Αυτός ο τεράστιος, μυστικός θησαυρός χρησιμοποιήθηκε για να χρηματοδοτήσει την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ πριν από ένα χρόνο, τα σμήνη ρωσικών drone στην Ουκρανία και το πυρηνικό πρόγραμμα του ίδιου του Ιράν. Έχει ήδη προκαλέσει πολλές κρίσεις — και σύντομα θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τη μεγαλύτερη όλων.

Για να αντιληφθεί κανείς πώς το Ιράν μπορεί να συγκεντρώσει τόσα πολλά μετρητά, πρέπει να δει την πετρελαϊκή του βιομηχανία.

Πριν από έξι χρόνια, όταν η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε εκ νέου αποκλεισμό, οι εξαγωγές αργού πετρελαίου του Ιράν κατέρρευσαν. Έκτοτε, ωστόσο, έχουν δωδεκαπλασιαστεί, σε 1,8 εκατ. βαρέλια την ημέρα τον Σεπτέμβριο. Πέρυσι οι πωλήσεις αυτές απέφεραν 35-50 δισ. δολάρια- οι εξαγωγές πετροχημικών προϊόντων πρόσθεσαν άλλα 15-20 δισ. δολάρια. Το λαθρεμπόριο πετρελαίου με εκατοντάδες δεξαμενόπλοια είναι δύσκολο. Το ξέπλυμα δισεκατομμυρίων δολαρίων μέσω του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος είναι ακόμη πιο δύσκολο.

Η Αμερική παρακολουθεί κάθε τράπεζα, ακόμη και ξένη, που διεκπεραιώνει συναλλαγές σε δολάρια. Πώς πληρώνεται λοιπόν το Ιράν; Και πώς διακινεί, αποθηκεύει και ξοδεύει τόσο μεγάλα χρηματικά ποσά;

Ο Economist μίλησε με μια σειρά ανθρώπων, που γνωρίζουν από πρώτο χέρι για το πετρελαϊκό σύστημα του Ιράν. Για να ελέγξει και να επαληθεύσει τα όσα ειπώθηκαν, αναζήτησε στη συνέχεια πληροφορίες και από τρίτες πηγές.

Η έρευνά μας δείχνει ότι η χώρα έχει δημιουργήσει εκτεταμένα σκιώδη χρηματοοικονομικά κανάλια, τα οποία εκτείνονται από τις εξέδρες άντλησης πετρελαίου της έως τα εικονικά θησαυροφυλάκια της κεντρικής τράπεζας. Η Κίνα, ο κύριος πελάτης του Ιράν, έχει συμμετοχή σύμφωνα με τον Economist. Οι παγκόσμιες τράπεζες και οι χρηματοοικονομικοί κόμβοι, συχνά εν αγνοία τους, χρησιμοποιούνται ως ζωτικά γρανάζια.

Μια πηγή εξοικειωμένη με τα κρυφά βιβλία του Ιράν λέει ότι, από τον Ιούλιο, είχε καταθέσεις 53 δισ. δολαριων, 17 δισ. ευρώ και μικρότερων ποσών σε άλλα νομίσματα, στο εξωτερικό.

Το Ιράν υπόκειται στις ευρύτερες κυρώσεις που επιβάλει η Αμερική στις χώρες, που έχει στη μαύρη λίστα, με στόχο να το αναγκάσει να περιορίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Καμία άλλη χώρα δεν επιβάλλει τόσο αυστηρές κυρώσεις, επομένως, θεωρητικά, οι περισσότερες μπορούν να συναλλαχθούν με το Ιράν. Στην πράξη, λίγοι το κάνουν ανοιχτά, καθώς η Αμερική απαγορεύει στις εταιρείες της όχι μόνο να συναλλάσσονται με το Ιράν, αλλά και με ξένους που το κάνουν εν γνώσει τους.

Είναι έτσι ιδιαίτερα δύσκολο για την Τεχεράνη να λάβει και να διακινήσει δολάρια, καθώς κάθε τέτοια συναλλαγή, σχεδόν οπουδήποτε στον κόσμο, πρέπει τελικά να εκκαθαρίζεται από μια αμερικανική τράπεζα. Αλλά η έρευνα του Economist αποκαλύπτει ότι με αποσπασματική επιβολή, αποφασιστικότητα και βοήθεια από πρόθυμους εταίρους, μια χώρα που βρίσκεται κάτω από ένα de facto παγκόσμιο εμπάργκο μπορεί να καταλήξει να το αψηφά σε διεθνή κλίμακα.

Το ξέπλυμα χρήματος

Πολλές από τις τακτικές του Ιράν θυμίζουν αυτές που θα χρησιμοποιούσε ένα καρτέλ ναρκωτικών για την εμπορία, την «ανακύκλωση» των εσόδων σε άλλες σκοτεινές επιχειρήσεις και το «ξέπλυμα» χρήματος μέσω φαινομενικά νόμιμων επιχειρήσεων.

Το υπόγειο σύστημα πετρελαίου του Ιράν διέπεται τόσο από κανόνες όσο και από απειλές. Τα περισσότερα κράτη εξάγουν πετρέλαιο μέσω ενός κρατικού κολοσσού. Αλλά στο Ιράν τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Η Εθνική Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου (NIOC), η κρατική πετρελαιοβιομηχανία, έχει μονοπώλιο στην παραγωγή. Η θυγατρική της NIOC με έδρα την Ελβετία, Naftiran Intertrade Company (NICO), βοηθά στην εμπορία πετρελαίου στο εξωτερικό. Αυξανόμενες ποσότητες ωστόσο, διατίθενται σε ιρανικά υπουργεία, θρησκευτικά ιδρύματα και ακόμη και συνταξιοδοτικά ταμεία για να τα πουλήσουν μόνοι τους. «Είναι σχεδόν μεσαιωνικό», λέει ένας πρώην Αμερικανός αξιωματούχος. «Στους έχοντες την εξουσία, δίνονται κομμάτια του βασιλείου».

Σε μια χώρα που δεν έχει σκληρό νόμισμα, το αργό είναι μια εναλλακτική μορφή ρευστότητας. Ο προϋπολογισμός του Ιράν πέρυσι επέτρεψε στις ένοπλες δυνάμεις να πουλήσουν πετρέλαιο αξίας 4,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ανταμείβονται επίσης όσοι υπηρετούν το καθεστώτος. Το 2022 σε άτομα που θεωρήθηκαν από το καθεστώς πιστά προσφέρθηκε συνολικά ποσότητα πετρελαίου αξίας 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) λαμβάνει επίσης μεγάλη ποσότητα πετρελαίου, συχνά εκτός λογαριασμών. Ένας πρώην Ιρανός αξιωματούχος λέει ότι η Quds, η επίλεκτη μονάδα των Φρουρών που δραστηριοποιείται στο εξωτερικό, κέρδισε 12 δισεκατομμύρια δολάρια από τέτοιες πωλήσεις το 2022. Όλες αυτές οι οντότητες έχουν ξεχωριστά κανάλια πωλήσεων.