BRICS: Κάθε άλλο παρά απομονωμένος ο οικοδεσπότης Πούτιν – Η Μέση Ανατολή και τα προβλήματα της Δύσης

Σχεδόν τρία χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η αρχική απομόνωση της Μόσχας μοιάζει να υποχωρεί αναφέρει σε ανάλυσή του το CNN επισημαίνοντας ότι η σύνοδος των BRICS με οικοδεσπότη τον Πούτιν τον βοηθά να χτίσει το αφήγημα ότι ένας αναδυόμενος συνασπισμός χωρών τον στηρίζει και στρέφει την πλάτη του στην αμερικανική ηγεμονία.

Η τριήμερη σύνοδος κορυφής των BRICS, η οποία ξεκίνησε στη νοτιοδυτική ρωσική πόλη Καζάν, είναι η πρώτη συνάντηση της ομάδας των μεγάλων αναδυόμενων οικονομιών της Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Νότιας Αφρικής από τότε που διευρύνθηκε νωρίτερα φέτος για να συμπεριλάβει την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αιθιοπία και το Ιράν.

Ο Πούτιν συναντήθηκε με τον Σι Τζινπίνγκ της Κίνας στη σύνοδο κορυφής την Τρίτη και υποστήριξε ότι η εταιρική σχέση των χωρών τους αποτελεί «πρότυπο για το πώς πρέπει να οικοδομούνται οι σχέσεις μεταξύ κρατών».

Άλλοι ηγέτες που συμμετέχουν είναι ο Ναρέντρα Μόντι της Ινδίας, ο Μασούντ Πεζεσκιάν του Ιράν, ο Σιρίλ Ραμαφόσα της Νότιας Αφρικής. Αναμένεται να συμμετάσχουν και κάποιοι εκτός της λέσχης των BRICS, όπως ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα ακύρωσε τα σχέδιά του να παρευρεθεί μετά από τραυματισμό που υπέστη στο σπίτι του.

Έχοντας οριστεί να είναι μακράν η μεγαλύτερη διεθνής συγκέντρωση που έχει φιλοξενήσει ο Ρώσος πρόεδρος από την έναρξη του πολέμου τον Φεβρουάριο του 2022, η συγκέντρωση των BRICS και άλλων χωρών αυτή την εβδομάδα προβάλλει μια αυξανόμενη σύγκλιση κρατών που ελπίζουν να δουν μια αλλαγή στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων και -στην περίπτωση ορισμένων, όπως η Μόσχα, το Πεκίνο και η Τεχεράνη- να αντιμετωπίσουν άμεσα τη Δύση υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών.

Αυτό είναι τουλάχιστον το μήνυμα που θα επιχειρήσει να προωθήσει ο πρόεδρος της Ρωσίας.

Στο Καζάν ο Γκουτέρες

Στο Καζάν μετέβη και ο γγ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος θα έχει συναντήσεις με πολλούς παγκόσμιους ηγέτες όπως ανέφερε ο οργανισμός.

Το Κρεμλίνο έχει επισημάνει ότι ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ θα συναντηθεί αύριο, Πέμπτη, με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και θα συζητήσουν κυρίως τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αυτή θα είναι η πρώτη διμερής συνάντηση των δύο ανδρών από τον Απρίλιο του 2022, δύο μήνες μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Στο Καζάν “ο γενικός γραμματέας θα επαναλάβει τις γνωστές θέσεις του για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τους όρους για μια δίκαιη ειρήνη που θα βασίζεται στον χάρτη και τις αποφάσεις του ΟΗΕ και του διεθνούς δικαίου”, υπογράμμισε χθες ο Φαρχάν Χακ, ένας από τους εκπροσώπους του Γκουτέρες.

Στη σύνοδο των BRICS ο Γκουτέρες

Ο Γκουτέρες, ο οποίος έχει εμφανιστεί επανειλημμένα διαθέσιμος να διαδραματίσει ρόλο μεσολαβητή για την επίλυση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, έχει υπογραμμίσει πολλές φορές ότι η προσάρτηση ουκρανικών περιοχών από τη Ρωσία “δεν έχει θέση στον σύγχρονο κόσμο”.

“Ο πόλεμος στην Ουκρανία παραμένει μια ανοικτή πληγή στην καρδιά της Ευρώπης”, είχε τονίσει και πάλι τον Φεβρουάριο.

Από την πλευρά του το υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας εκτίμησε τη Δευτέρα ότι ο Γκουτέρες έκανε “λάθος επιλογή” δεχόμενος να μεταβεί στο Καζάν. “Το μόνο που κάνει είναι να βλάπτει τη φήμη του ΟΗΕ”, έγραψε στο Χ.

Η σύνοδος των BRICS δώρο στον Πούτιν

Τα μηνύματα του Πούτιν αυτή την εβδομάδα θα είναι ακόμη πιο καίρια, σχολιάζει το CNN, καθώς η συνάντηση πραγματοποιείται λίγες ημέρες πριν από τις αμερικανικές εκλογές, όπου μια πιθανή νίκη του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να επηρεάσει τη σταθερή υποστήριξή των ΗΠΑ στην Ουκρανία και να επιβαρύνει ευρύτερα τους δεσμούς της Ουάσιγκτον με τους παραδοσιακούς συμμάχους της.

«Αυτή η σύνοδος κορυφής των BRICS είναι πραγματικά ένα δώρο (σσ για τον Πούτιν)», δήλωσε ο Alex Gabuev, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center στο Βερολίνο. «Το μήνυμα θα είναι: πώς μπορείτε να μιλάτε για την παγκόσμια απομόνωση της Ρωσίας όταν (όλοι αυτοί) οι ηγέτες έρχονται στο Καζάν».

Η Ρωσία θέλει να παρουσιάσει τα BRICS «ως την αιχμή του δόρατος, τον νέο οργανισμό που θα μας οδηγήσει όλους ως παγκόσμια κοινότητα σε μια πιο δίκαιη τάξη», δήλωσε ο Gabuev.

Όμως, παρά την αιχμηρή ρητορική της Ρωσίας, οι ηγέτες που συναντώνται στο Καζάν έχουν ένα ευρύ φάσμα απόψεων και συμφερόντων – μια πραγματικότητα των BRICS που, σύμφωνα με παρατηρητές, περιορίζει την ικανότητά τους να στείλουν ένα ενιαίο μήνυμα – ειδικά αυτό που μπορεί να επιθυμεί ο Πούτιν.

Η συνάντηση που φιλοξενείται στη Ρωσία είναι αρκετά διαφορετική από την περσινή σύνοδο κορυφής των BRICS στο Γιοχάνεσμπουργκ, όταν ο Πούτιν συμμετείχε μέσω βιντεοκλήσης – αδυνατώντας να παραστεί αυτοπροσώπως λόγω του εκκρεμούς εντάλματος σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για φερόμενα εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.

Φέτος, ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται στο τιμόνι της πρώτης συνόδου κορυφής από τότε που ο οργανισμός σχεδόν διπλασιάστηκε σε μέγεθος – και η συνάντηση διεξάγεται ενώπιον ενός πολύ διαφορετικού παγκόσμιου τοπίου.

Η Μέση Ανατολή αλλάζει τις ισορροπίες

Ενώ οι BRICS προσανατολίζονται κυρίως στην οικονομική συνεργασία, η συνάντησή τους πέρυσι πραγματοποιήθηκε στη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία. Τώρα, ακόμη και καθώς ο πόλεμος αυτός μαίνεται, η επεκτεινόμενη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή είναι επίσης πιθανό να κυριαρχήσει στις συζητήσεις των ηγετών.

Ο Πούτιν επιβεβαίωσε την περασμένη εβδομάδα ότι ο Παλαιστίνιος ηγέτης Μαχμούντ Αμπάς θα συμμετάσχει στην εκδήλωση. Ο Ρώσος ηγέτης και οι αξιωματούχοι του πιθανότατα θα χρησιμοποιήσουν τη σύγκρουση – και την οργή σε όλο τον Παγκόσμιο Νότο προς τις ΗΠΑ και την υποστήριξή τους προς το Ισραήλ – για να πιέσουν για την ανάγκη μίας νέας παγκόσμιας τάξης χωρίς τις ΗΠΑ στο τιμόνι, λένε οι παρατηρητές.

Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία έχουν ζητήσει κατάπαυση του πυρός και έχουν επικρίνει τις ενέργειες του Ισραήλ, ενώ οι ΗΠΑ έχουν υποστηρίξει το Ισραήλ.

Πολλοί από τους συμμετέχοντες στη σύνοδο των BRICS βλέπουν τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή «ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του γιατί αυτή η συγκεκριμένη ομάδα χωρών θα πρέπει να έχει μεγαλύτερη επιρροή», δήλωσε ο Τζόναθαν Φούλτον, ανώτερος μη μόνιμος συνεργάτης του Ατλαντικού Συμβουλίου με έδρα το Άμπου Ντάμπι.

Ωστόσο, είπε, οι χώρες «τη χρησιμοποιούν κυρίως ως ρητορικό εργαλείο για να επικρίνουν πράγματα που δεν τους αρέσουν», αντί να δείχνουν ενδιαφέρον να ηγηθούν της επίλυσης της κρίσης.

Η αντιπροσωπεία του Ιράν στη σύνοδο των BRICS

Ενδιαφέρον θα έχει επίσης εάν η Κίνα και η Βραζιλία θα αξιοποιήσουν τη σύνοδο για να αναδείξουν την ειρηνευτική πρόταση έξι σημείων για τον πόλεμο στην Ουκρανία, που πέρσι είχε απορριφθεί από το Κίεβο ως σχέδιο βοήθειας προς τη Μόσχα.

Η πρόσφατη συμπερίληψη στις BRICS του Ιράν – το οποίο, σύμφωνα με το CNN, έχει παράσχει στη Ρωσία εκατοντάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη, καθώς και βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς (κάτι που το Ιράν αρνείται) – φέρνει έναν στενό ρωσικό εταίρο ακόμη πιο κοντά στη Μόσχα.

Η Κίνα έχει επίσης κατηγορηθεί από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της ότι τροφοδοτεί την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας μέσω της παροχής αγαθών διπλής χρήσης, όπως μικροηλεκτρονικά – ένας ρόλος που το Πεκίνο επίσης αρνείται καθώς υπερασπίζεται το «κανονικό εμπόριο» με τη Ρωσία και την «ουδετερότητα» του στον πόλεμο.

Διαιρέσεις και τριβές – Ο δρόμος για τις BRICS δεν είναι ξεκάθαρος

Οι ηγέτες τις επόμενες ημέρες αναμένεται να συζητήσουν πώς θα προωθήσουν τις τρέχουσες προσπάθειες για διακανονισμό πληρωμών παρακάμπτοντας το δολάριο και χρησιμοποιώντας νομίσματα και τραπεζικά δίκτυα των BRICS, ένα σύστημα που θα μπορούσε να έχει οικονομικά οφέλη, αλλά και να βοηθήσει χώρες μέλη όπως η Ρωσία να παρακάμψουν τις δυτικές κυρώσεις.

Οι χώρες είναι επίσης πιθανό να αναζητήσουν τρόπους για την ενίσχυση της οικονομικής, τεχνολογικής και χρηματοπιστωτικής συνεργασίας σε μια σειρά από τομείς, από την ενέργεια έως την ανταλλαγή δορυφορικών δεδομένων.

Ταυτόχρονα ωστόσο, όπως επισημαίνουν αναλυτές, οι χώρες αυτές έχουν να υπερκεράσουν σημαντικές διαιρέσεις και διαφορετικές ατζέντες.

Ενωμένες με έναν χαλαρό δεσμό που πηγάζει από ένα κοινό ενδιαφέρον για τη μεταρρύθμιση του διεθνούς συστήματος ώστε να διασφαλιστεί ότι οι φωνές τους εκπροσωπούνται καλύτερα, οι BRICS από την αρχή τους ενσωμάτωσαν χώρες με βαθιές διαφορές στα πολιτικά και οικονομικά συστήματα.

Η Ινδία και η Κίνα, για παράδειγμα, έχουν μια μακροχρόνια υποβόσκουσα συνοριακή διαμάχη, αλλά αποτελούν δύο βασικούς πυλώνες της λέσχης. Οι διαιρέσεις τους έχουν γίνει ακόμη πιο εμφανείς τα τελευταία χρόνια, καθώς οι σχέσεις Κίνας-ΗΠΑ έχουν γίνει όλο και πιο τεταμένες, ενώ η Ινδία και οι ΗΠΑ έχουν γίνει στενότεροι εταίροι.

Σήμερα, ακόμη και καθώς οι BRICS έχουν επεκταθεί και πάλι – και το Κρεμλίνο λέει ότι περισσότερες από 30 επιπλέον χώρες ενδιαφέρονται να ενταχθούν ή να συνεργαστούν μαζί τους – οι βαθύτερες γεωπολιτικές διαχωριστικές γραμμές περιπλέκουν περαιτέρω την ταυτότητα και την κατεύθυνση των BRICS, λένε οι παρατηρητές.