Τι θα ήταν το ΠΑΣΟΚ χωρίς την Φώφη Γεννηματά;

Τι είναι αυτό που κάνει τους πασόκους να επιστρέφουν στην φιγούρα της Φώφης Γεννηματά με τέτοια ένταση, τρία χρόνια μετά τον θάνατό της;

Το αδόκητο του θανάτου της, το σοκ της απώλειας μιας νέας γυναίκας είναι η μια πλευρά. Για όσους εντός του ΠΑΣΟΚ είθισται να λέγεται πως «έμειναν στα δύσκολα», ωστόσο, η Γεννηματά είναι κάτι παραπάνω: στο μυθιστόρημα των πενήντα χρόνων που συμπληρώνει φέτος το ΠΑΣΟΚ, εκείνη είναι το πρόσωπο που πίστεψε στην αναγέννησή της Δημοκρατικής Παράταξης, όταν για τους άλλους ήταν τελειωμένη υπόθεση. Όταν η εκτίμηση για 20% που πήρε το ΠΑΣΟΚ στην τελευταία δημοσκόπηση της Metron Analysis δεν φαινόταν ούτε με κιάλι.

Ο πρόωρος χαμός της Γεννηματά, από μια ασθένεια που πολεμούν κάθε μέρα όλο και περισσότερες γυναίκες, συγκινεί ακόμα και εκείνους που δεν άνοιξαν ποτέ τον ήχο της τηλεόρασης για να την ακούσουν να μιλάει. Σε επίπεδο ανθρώπινο, το θάρρος και η γενναιότητά της, η αντιμετώπιση της ασθένειάς της, ο τρόπος που έμεινε όρθια μέχρι το τέλος συνθέτουν το παράδειγμα μιας γυναίκας αφοσιωμένης στην ζωή και σε όσους αγαπάει, απολύτως συνειδητοποιημένης για αυτό που έρχεται, αλλά έτοιμης να ελέγξει την μοίρα της. Εκείνη επέλεξε να μην είναι θύμα, αλλά ενεργό υποκείμενο, διαλέγοντας πότε και πώς θα βάλει τελεία στην δική της ιστορία.

Σε επίπεδο πολιτικό, αυτή η δίψα μεταφράζεται στην βαθιά πεποίθηση πως η παράταξη που ηγήθηκε και ταυτίστηκε με την προσωπική και οικογενειακή της ιστορία δεν έχει πεθάνει ακόμα. Το 2015, όταν πήρε τα ηνία του ΠΑΣΟΚ, επί της ουσίας αναλάμβανε μια αποστολή αυτοκτονίας: ένα κόμμα τραυματισμένο στην συνείδηση της κοινωνικής του βάσης, πρόσφατα διασπασμένο (με τον γιο του ιδρυτή στην απέναντι όχθη), δημοσκοπικά στο όριο εισόδου στην Βουλή. Ούτε μισό όπλο δεν είχε στην φαρέτρα της: το άλλοτε κραταιό κόμμα της Μεταπολίτευσης αντιμετωπιζόταν ως συμπλήρωμα, είτε θα συνέβαλε (όχι ως πρώτο βιολί) στο «μέτωπο λογικής» απέναντι στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και στα όσα εξελίσσονταν εκείνο το καλοκαίρι είτε θα έπαιρνε την θέση των ΑΝΕΛ πλάι στον Αλέξη Τσίπρα τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.

Η περίοδος της κρίσης

Σε εκείνη την κρίσιμη καμπή, η Γεννηματά συνέχισε την γραμμή της υπευθυνότητας, με την οποία το ΠΑΣΟΚ διαχειρίστηκε όλη την περίοδο της κρίσης -με την δύσκολη απόφαση να πάρει θέση απέναντι σε ένα μεγάλο μέρος του πασοκικού ακροατηρίου του 2009, που βρισκόταν απόλυτα στην όχθη του «όχι». Δεν είχε όμως σκοπό το ΠΑΣΟΚ να φέρεται ως προσθετική δύναμη της ΝΔ. Ξεκίνησε, αργά αλλά σταθερά, μια επίπονη διαδικασία απαγκίστρωσης, πολιτικής οριοθέτησης και κομματικής ανεξαρτησίας -με το ένα πόδι στην νοσταλγία του ΠΑΣΟΚ, που κρατούσε ακόμα ένα μέρος της παλιάς βάσης που δεν της «πήγαινε το χέρι» να αλλάξει κόμμα στα γεράματα και με το άλλο στο μέλλον: τα φρέσκα πρόσωπα που έβγαλε μπροστά εκείνη είναι σήμερα στην πρώτη γραμμή του ΠΑΣΟΚ, είτε στήριξαν αργότερα την σημερινή ηγεσία είτε όχι.

Κατηγόρησαν την Γεννηματά πως πρόδιδε το ΠΑΣΟΚ με το Κίνημα Αλλαγής, όταν η ίδια (ενώ δεν χρειαζόταν) μπήκε στην διαδικασία εκλογών από την βάση σε κάτι εντελώς καινούριο, σε ένα big bang που θα διατηρούσε το brand στην ζωή χωρίς να το μολύνει περισσότερο -ανοίγοντας παράλληλα το παιχνίδι σε δυνάμεις διεύρυνσης, από δεξιά και αριστερά και ενώνοντας όσα κομμάτια του ΠΑΣΟΚ μπορούσε. Το πείραμα δεν στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, γιατί η νοσταλγία και η δυσκολία σύνθεσης με ευθύνη όλων, και των προσώπων που ήρθαν στο ΚΙΝΑΛ, κέρδισαν την μάχη. Τα βασικά κομμάτια του ΠΑΣΟΚ, ωστόσο, αργά ή γρήγορα ενώθηκαν -στο πλαίσιο που εκείνη έθεσε πρώτη και η συνύπαρξή τους συνεχίζεται ως σήμερα.

Το κουκούλι προστασίας του ΠΑΣΟΚ, ωστόσο, δεν έκανε απλώς την δουλειά του σε επίπεδο οικονομικής τακτοποίησης, επιτρέποντας στο κόμμα να συνεχίζει να κινείται παρά την δυσπραγία, αλλά επέτρεψε στον χρόνο να επουλώσει τις πληγές που είχε αφήσει η υπερψήφιση των μνημονίων πάνω στον πράσινο ήλιο: ακόμα κι αν στην ίδια δεν άρεσε, το «ΠΑΣΟΚ, ωραία χρόνια» και η ποπ διάσταση που πήρε από γενιές που σχεδόν δεν το έχουν προλάβει κυβερνητικό, μαλάκωσε σιγά-σιγά τον θυμό μιας ολόκληρης δεκαετίας. Και η φιγούρα της ίδιας της Γεννηματά, ο τρόπος που κινήθηκε στην κρίση, η ενσυναίσθηση για τα μικρά της καθημερινότητας προτού γίνουν η μόδα της πολιτικής επικοινωνίας, προσέδωσε στο ΠΑΣΟΚ έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα, που έγινε ακόμα πιο αντιληπτός με τον θάνατό της. Η διαχείριση της Γεννηματά έδωσε δεύτερη ζωή στο ΠΑΣΟΚ και μια τελείως διαφορετική προοπτική στον διάδοχό της από εκείνη που η ίδια παρέλαβε.

Επικρατεί η αίσθηση πως η Γεννηματά «συμμάζεψε το σπίτι της» -είναι πολύ εύκολο να λέει κανείς πως μια γυναίκα λειτούργησε και πολιτικά ως νοικοκυρά. Όμως δεν ήταν αυτό το βασικό στοιχείο της παρουσίας της στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ: η Γεννηματά ήταν πολιτικά τολμηρή χωρίς να το φωνάζει, ήταν ανοιχτή στην συζήτηση μέχρι που έπαιρνε την απόφασή της (και μετά, λάθος ή σωστή, δεν την κουνούσε κανείς ούτε μισό χιλιοστό), ήταν προστατευτική με την παράταξή της (εκτείνοντας αυτό το δίχτυ προστασίας, με τρόπους που δεν είναι απαραίτητα γνωστοί, και σε εσωκομματικούς της αντιπάλους), έδινε ευκαιρίες όταν θεωρούσε πως χρειάζονται και τις έπαιρνε πίσω όταν το έκρινε απαραίτητο -χωρίς να το σκεφτεί δεύτερη φορά.

Ηταν το κατάλληλο πρόσωπο για το ΠΑΣΟΚ, την κατάλληλη στιγμή -σήκωσε στους ώμους της το βάρος, για να υπάρξει μια ακόμα ευκαιρία. Την θυμούνται, λοιπόν, γιατί το μέλλον που έχουν σήμερα της το χρωστούν.