Εργασία: Η ευγένεια στο γραφείο είναι η νέα μόδα

Μαζί με άλλες λέξεις της μόδας όπως η ενσυναίσθηση και η συμπεριληπτικότητα, μια ξεχασμένη ανθρώπινη ιδιότητα επιστρέφει δυναμικά ως η νέα τάση στην εργασία – τουλάχιστον στις μεγάλες επιχειρήσεις: Η ευγένεια.

Αυτό αποφαίνεται η σχετική στήλη του Εconomist για την εργασία και το μάνατζμεντ, εξηγώντας πώς «η ευγένεια είναι το νέο κουλ» στην εταιρική κουλτούρα.

Βιβλία αυτοβοήθειας για διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων, με τίτλους όπως «Η δύναμη της καλοσύνης -Πώς να κατακτήσετε τον επιχειρηματικό κόσμο με την ευγένεια» (Τhe Power of Nice – How to Conquer the World With Kindness – 2006) επανέρχονται στην επικαιρότητα. Παράλληλα εκδίδονται νέα σχετικά εγχειρίδια όπως «Το ευγενές επιχειρείν» (Κind Business – Iούνιος 2024), για το πώς «Οι (ηθικές) αξίες παράγουν αξία».

Η ευγένεια στην εργασία ως «trend»

Η μόδα της καλοσύνης είναι τόσο κοινότοπη όσο και αποκαλυπτική. Τετριμμένη, διότι δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνθρωποι ανταποκρίνονται θετικά στην αξιοπρεπή συμπεριφορά των συναδέλφων και των προϊσταμένων. Θα χρειαζόταν ένας γενναίος συγγραφέας για να γράψει ένα βιβλίο με τίτλο «Ζήτω τα ψυχοπαθή αφεντικά» ή «Να μας ζήσουν οι μηχανορράφοι».

Από την άλλη, η μόδα της καλοσύνης είναι αποκαλυπτική, γιατί μας δείχνει πώς έχει μετατοπιστεί το εκκρεμές της επιχειρηματικής  ηγεσίας.

Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση επιστημονικών ερευνών για την ευγένεια και την αποτελεσματική ηγεσία, από τον Andrew Blake του Texas Tech University και τους συν-συγγραφείς του, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτά τα δύο πάνε μαζί.

Η ευγένεια του ηγέτη

Νέες μελέτες ερευνούν τον παράγοντα της συνεργάσιμης και ευχάριστης προσωπικότητας των διοικητικών στελεχών, και τις θετικές συνέπειες στο κλίμα αλλά και την ανάπτυξη μιας επιχείρησης. Η έννοια της συνεργατικότητας ή της «ευχάριστης προσωπικότητας» (aggreableness), στους χώρους εργασίας, αναφέρεται στο πώς ένα άτομο «τα πάει καλά» με τους άλλους και σε τι βαθμό  δείχνει κατανόηση και εμπιστοσύνη.

Θεωρείται ένα από τα «Βig Five», τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας που διαμορφώνουν τις διαπροσωπικές σχέσεις στην εργασία, μαζί με την εξωστρέφεια, την ευσυνειδησία, την προθυμία για νέες εμπειρίες και το νευρωτισμό.

Μελέτες διαπιστώνουν η ευχάριστη και συνεργάσιμη προσωπικότητα των αφεντικών, συνδέεται μεταξύ άλλων με την ηθική συμπεριφορά, την εμπιστοσύνη στο χώρο εργασίας και την ψυχολογική ασφάλεια.

Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να βελτιώσει πτυχές της απόδοσης μιας επιχείρησης. Πρόσφατη εργασία του διακεκριμένου ακαδημαϊκού Τσαρλς Ο Ράιλυ του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ εξέτασε τη σχέση μεταξύ της προσωπικότητας των ανώτατων διοικητικών στελεχώ, και το πώς αξιολογούσαν οι εργαζόμενοι την κουλτούρα της κάθε επιχείρησης στον ιστότοπο Glassdoor. Πρόκειται για μια πολύ δημοφιλή ιστοσελίδα για την αγορά εργασίας διεθνώς, όπου μεταξύ άλλων οι εργαζόμενοι μπορούν ανώνυμα να αξιολογούν τα αφεντικά τους, να ανταλάσσουν πληροφορίες για τις συνθήκες εργασίας, το μισθό και τις εμπειρίες τους σε κάθε επιχειρήσεις. Επίσης είναι ένας «καθρέφτης» για τις ίδιες τις επιχειρήσεις, όπου οι εργοδότες μπορούν να δουν ποια είναι η πραγματική ιδέα που έχουν γι’αυτούς οι εργαζόμενοι.

Σύμφωνα με την έρευνα του Στάνφορντ, τα αφεντικά με ευχάριστη προσωπικότητα συνδέονταν με επιχειρήσεις που είχαν πιο καινοτόμα και συνεργατική εταιρική κουλτούρα

Στην κρίση χρειάζεται συνεργατικότητα

Η ευγένεια στην εργασία, ως μία από τις αρετές ενός σωστού ηγέτη, φαίνεται να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από ότι στο παρελθόν.

Μια μετα-ανάλυση ερευνών που έληξε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 δεν βρήκε στοιχεία για ισχυρή σχέση μεταξύ της ευχάριστης συμπεριφοράς και της αποτελεσματικής ηγεσίας.

Σήμερα η κατάσταση είναι διαφορετική, εκτιμά ο Economist. Σε ένα βαθμό η «μόδα της ευγένειας» συνδέεται με το πώς εξελίσσονται οι επιχειρήσεις. Πλέον μεγαλύτερη σημασία έχουν οι ομάδες και οι κοινωνικές δεξιότητες που διευκολύνουν τη συνεργασία.

Μια άλλη ερμηνεία είναι ότι η ανάγκη για ευγενή και συνεργάσιμη συμπεριφορά είναι πιο αναγκαία σε έναν κόσμο αστάθειας και αβεβαιότητας. Επιστημονική μελέτη με επικεφαλής την καθηγήτρια Σου Λινγκ Λιμ από το University College του Λονδίνου, εξέτασε τις επιδόσεις μεταπτυχιακών φοιτητών διοίκησης επιχειρήσεων, σε διάρκεια δέκα ετών. Διαπίστωσε ότι η συνεργατικότητα αποδίδει καρπούς όταν το επίπεδο αβεβαιότητας σε κάποια εργασία είναι πιο υψηλό.

Το άρθρο του Economist καταλήγει ότι είναι δείγμα προόδου να ξεφύγουμε από το ρητό «τα καλά παιδιά τερματίζουν τελευταία» – μια αγγλοσαξωνική εκδοχή του δικού μας «ο καλός καλό δε βλέπει». Αυτό είναι διπλά αναγκαίο για τις γυναίκες, που παραδοσιακά στο χώρο εργασίας αντιμετωπίζονται ως λιγότερο ικανές όταν επιδεικνύουν ζεστό και ήπιο χαρακτήρα.

Από την άλλη, η υπερβολική (και η υποκριτική) καλοσύνη μπορεί να γίνει ενοχλητική.

Πότε νικάνε οι «χοντρόπετσοι»

Η συνεργατικότητα δεν είναι το μόνο χαρακτηριστικό που έχει βαρύτητα για ένα αφεντικό: ένα ευχάριστο αλλά άκρως νευρωτικό άτομο μπορεί να δυσκολεύεται σε αγχωτικές καταστάσεις. Οι εργαζόμενοι διαφέρουν επίσης: κάποιοι άνθρωποι ενδιαφέρονται λιγότερο για την ενσυναίσθηση και περισσότερο για τα χρήματα.

Υπάρχουν στιγμές -όταν για παράδειγμα οι εργαζόμενοι  έχουν υποστεί ένα προσωπικό τραύμα – που αυτό που μετράει περισσότερο σε μια επιχείρηση είναι η ζεστασιά, το κλίμα αποδοχής.

Αλλά σε άλλες περιστάσεις, διαφορετικά εταιρικά χαρακτηριστικά έρχονται στο προσκήνιο.

Άνθρωποι που δεν έχουν καλές επιδόσεις στην συνεργατικότητα, είναι πιθανό να είναι λιγότερο έμπιστοι, πιο ανταγωνιστικοί και πιο συγκρουσιακοί. Αυτό μπορεί να μην τους κάνει καλούς φίλους ή καλούς συναδέλφους, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί πλεονέκτημα σε ορισμένα πλαίσια.

Η εργασία του  O’Reilly διαπιστώνει, για παράδειγμα, ότι οι διάφοροι κλάδοι προσελκύουν ηγέτες με διαφορετικούς τύπους προσωπικότητας: τα αφεντικά στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών είναι συγκριτικά λιγότερο ευχάριστα, για παράδειγμα, από εκείνους που εργάζονται στην υγειονομική περίθαλψη.

Η ευγένεια μπορεί επίσης να μετράει λιγότερο σε ρόλους με μεγάλο βάρος στις διαπραγματεύσεις, όπως οι πωλήσεις.

Καμιά δικαιολογία για τους αγενείς

Μια πρόσφατη εργασία των Daniel Keum και Nandil Bhatia του Columbia Business School εξετάζει πώς οι μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες μπορούν να επηρεάσουν τους τύπους των αφεντικών που ηγούνται επιχειρήσεων. Οι ερευνητές μετράνε την «φιλο-κοινωνικότητα» (prosociality) των επικεφαλής των επιχειρήσεων, αναφερόμενοι στο ενδιαφέρον που δείχνουν για την ευημερία των άλλων.

Εξετάζουν μεταξύ άλλων παράγοντες όπως οι φιλανθρωπικές δραστηριότητες των αφεντικών επιχειρήσεων,  και τον τρόπο που μιλάνε στις συνδιαλέξεις και τις εταιρικές συνεδριάσεις που αφορούν τη κερδοφορία της επιχείρησης

Τα «φιλοκοινωνικά» αφεντικά μπορεί να είναι πιο διστακτικά να προχωρήσουν στην αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων σε κακές εποχές. Οι συγγραφείς διαπίστωσαν ότι σε περιόδους εντεινόμενου ανταγωνισμού οι «φιλο-κοινωνικοί» ήταν πιο πιθανό να αντικατασταθούν από λιγότερο καλόβουλους χαρακτήρες.  Όταν οι απολύσεις είναι απαραίτητες, τα διοικητικά συμβούλια δεν θέλουν Σαμαρείτες επικεφαλής.

Αυτό για το οποίο δεν υπάρχει καμία δικαιολογία είναι η αγένεια, καταλήγει ο Εconomist. Υπάρχει ένα βασικό επίπεδο αξιοπρέπειας, ευγένειας και πολιτισμού, το οποίο όλοι δικαιούνται και από το οποίο επωφελούνται όλοι οι οργανισμοί. Η ευγένεια δεν είναι δόγμα της διοίκησης. Αλλά η απουσία της είναι αποτυχία της διοίκησης.