Το σύνδρομο που απειλεί τη ζωή του σκύλου

Για να διαγνωστεί το σύνδρομο Cushing απαιτείται μια σειρά εξετάσεων. Η θεραπεία του εξαρτάται από την αιτία.
«Υπεύθυνη» για το σύνδρομο Cushing είναι η υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης στο σώμα του σκύλου.

Τι είναι το σύνδρομο Cushing

«Είναι ενδοκρινολογική διαταραχή κατά την οποία ο οργανισμός παράγει υπερβολικές ποσότητες κορτιζόλης. Και μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη γενική υγεία του ζώου», επισημαίνει ο κτηνίατρος, Ορέστης Κουτσουπιάς .

Τι συμβαίνει κατά φύση

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, σύμφωνα με τον κ. Κουτσουπιά, εκκρίνεται από νευρώνες στον υποθάλαμο η εκλυτική ορμόνη της κορτικοτροπίνης (CRH), η οποία διεγείρει τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης. Από αυτόν εκκρίνεται η επινεφριδιοφλοιοτρόπος ορμόνη (ACTH).

Εξηγεί ότι η επινεφριδιοφλοιοτρόπος ορμόνη (ACTH) δρα στον φλοιό τον επινεφριδίων, από όπου παράγεται η κορτιζόλη.

Η κορτιζόλη ασκεί άμεση αρνητική παλίνδρομη ρύθμιση της παραγωγής CRH από τον υποθάλαμο και της ACTH από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης (αδενοϋπόφυση). Έτσι αποτρέπει την αύξηση των επιπέδων της στο αίμα σε υπερβολικά μεγάλη συγκέντρωση.

Πως προκαλείται ο υπερφλοιοεπινεφριδισμός

Ο υπερφλοιοεπινεφριδισμός μπορεί να προκύψει, όπως λέει ο κτηνίατρος, χωρίς κάποιο εξωγενές αίτιο σε έναν οργανισμό. Ή λιγότερο συχνά να είναι ιατρογενής από παρατεταμένη χορήγηση μεγάλων δόσεων στεροειδών σε συνδυασμό με απότομη παύση της αγωγής.

● Δυσλειτουργία της αδενοϋπόφυσης

Για πάνω από 80% των σκύλων με ιδιοπαθή υπερφλοιοεπινεφριδισμό -δηλαδή που προκύπτει «από μόνος του»-, το αίτιο του, εντοπίζεται στην υπόφυση. Υπερβολική παραγωγή ACTH από την υπόφυση προκαλεί ετερόπλευρη υπερπλασία του επινεφριδιακού φλοιού και υπερβολική παραγωγή κορτιζόλης. Σε συνδυασμό με αποτυχία του μηχανισμού της αρνητικής παλίνδρομης ρύθμισης που κανονικά θα περιόριζε την παραγωγή της ACTH άρα και της κορτιζόλης.
Θεωρείται ότι πάνω από 90% των σκύλων με υποφυσιογενή υπερφλοιοεπινεφριδισμό έχουν όγκο στην υπόφυση, συχνά αδένωμα, χωρίς ο όγκος να είναι η μόνη αιτιολογία. Για παράδειγμα, υπάρχει η περίπτωση να προκαλείται υπερπλασία των κορτικοτρόπων κυττάρων του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης μέσω υπερδιέγερσης από τον υποθάλαμο.

Ο υπερφλοιοεπινεφριδισμός μπορεί να παρουσιαστεί με διαφορετικά από τα συνηθισμένα κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα κάνοντας τη διάγνωση δυσκολότερη

Τα συμπτώματα του συνδρόμου Cushing αναπτύσσονται σταδιακά

● Δυσλειτουργία των επινεφριδίων

Ενίοτε ετερόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη ανάπτυξη καλοήθων ή κακοήθων όγκων στα επινεφρίδια -με περίπου ίσες πιθανότητες να είναι οποιοδήποτε από τα δύο-, προκαλεί υπερφλοιοεπινεφριδισμό.

Ποιοι σκύλοι εμφανίζουν συχνότερα το σύνδρομο Cushing και σε ποια ηλικία

Προδιάθεση έχουν μεγαλόσωμοι σκύλοι, πάνω από 20 κιλά καθώς και τα Poodle, τα Dachshunds και τα μικρόσωμα Terrier (π.χ. Jack Russel Terrier, Yorkshire Terrier). Φυσικά αυτό δεν αποκλείει την εμφάνιση του σε άλλες φυλές.

Δυσλειτουργία της υπόφυσης που οδηγεί σε Cushing μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή από 2 έως 16 χρονών με μέση ηλικία τα 7 με 9 χρόνια.

Παθήσεις των επινεφριδίων με αντίστοιχο αποτέλεσμα τείνουν να εμφανίζονται σε μεγαλύτερες ηλικίες, περίπου 11 με 12 χρονών, χωρίς να αποκλείεται η εμφάνιση τους σε ηλικίες 6 έως 16 χρονών.

Τα συμπτώματα που παρουσιάζουν οι σκύλοι

Τα συμπτώματα του συνδρόμου Cushing αναπτύσσονται σταδιακά και συχνά οι ιδιοκτήτες ζώων μπορεί να μην τα παρατηρήσουν αμέσως. Τα σημάδια που μαρτυρούν το σύνδρομο Cushing είναι:

● Πολυδιψία και πολυουρία

● Πολυφαγία

● Διάταση των κοιλιακών τοιχωμάτων (λόγω μυϊκής αδυναμίας)

● Ηπατομεγαλία

● Γενικευμένη μυϊκή αδυναμία

● Ληθαργικότητα

● Μεταβολές στην υφή και όψη του δέρματος

● Αλωπεκία

● Παρατεταμένος άνοιστρος σε θηλυκά και ατροφία των όρχεων στα αρσενικά

● Δερματική ασβέστωση

● Μυοτονία (δυσκολία χάλασης των μυών μετά από εκούσια σύσπαση)

● Νευρολογικά συμπτώματα όπως άσκοπη περιπλάνηση δεν παρατηρούνται ή δεν εκδηλώνονται συχνά

● Υπέρταση

Διάγνωση

Σύμφωνα με τον κ. Κουτσουπιά η διάγνωση του συνδρόμου Cushing είναι τρίπτυχη:

1. Κλινική εξέταση σε συνδυασμό με λεπτομερές ιστορικό του ζώου

2. Ανάλυση εργαστηριακών ευρημάτων στο αίμα και τα ούρα

3. Απεικονιστικά διαγνωστικά μέσα (ακτινογραφίες, υπέρηχος, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία).

Τα τρία παραπάνω είδη εξετάσεων συνδυάζονται μεταξύ τους. Οριστική και ολοκληρωμένη διάγνωση απαιτεί συνεχή παρακολούθηση του ασθενούς.
Αφού επιβεβαιωθεί με σχετική ασφάλεια η ύπαρξη του συνδρόμου, η θεραπεία θα είναι εφικτή μόνο αφού βρεθεί η προέλευση της πάθησης (υπόφυση / επινεφρίδια).

Θεραπεία

Η θεραπεία του συνδρόμου Cushing εξαρτάται από την αιτία, αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Κουτσουπιάς. Οπότε το πρώτο βήμα πριν από τη θεραπεία είναι συνδυασμός δοκιμών εργαστηριακών και απεικονιστικών. Όπως για παράδειγμα δοκιμασία διέγερσης με ACTH, και απεικονιστικές τεχνικές για εύρεση αδενώματος υπόφυσης.

● Πρόκληση από υπόφυση

Η φαρμακευτική αγωγή με τριλοστάνη, που είναι ένα συνθετικό στεροειδές χωρίς ορμονική δραστηριότητα, παρεμποδίζει, αναστρέψιμα, τη σύνθεση κορτιζόλης.
Άλλη φαρμακευτική ουσία είναι η μιτοτάνη, η οποία δρα κατασταλτικά στον φλοιό των επινεφριδίων.
Η κετοκοναζόλη χρησιμοποιείται για τη θεραπεία μυκητιάσεων αλλά μπορεί να βρει και εδώ εφαρμογή.
Αν κριθεί απαραίτητο μπορεί να γίνει ακτινοθεραπεία, ή σε αρκετά σπάνιες περιπτώσεις χειρουργική παρέμβαση στην υπόφυση.
Η ιατρική θεραπεία με τριλοστάνη ή μιτοτάνη έχει μέσο χρόνο επιβίωσης 2 έως 2,5 χρόνια.
Η χειρουργική αφαίρεση ή η ακτινοβολία του όγκου της υπόφυσης έχει μέσο χρόνο επιβίωσης 2 έως 5 χρόνια.

● Πρόκληση από επινεφρίδια

Μπορεί να επιχειρηθεί φαρμακευτική αντιμετώπιση με μιτοτάνη, ή τριλοστάνη, η οποία ωστόσο χρήζει συνεχούς παρακολούθησης.
Η χειρουργική επέμβαση έχει 10-25% κίνδυνο θνησιμότητας, και με την αφαίρεση του όγκου των επινεφριδίων, ο μέσος χρόνος επιβίωσης των ασθενών είναι 1,5 έως 4 χρόνια.
Η φαρμακευτική θεραπεία παρατείνει τη ζωή κατά μέσο όρο 1 χρόνο.

Μέσο προσδόκιμο ζωής μετά τη διάγνωση

Ο μέσος όρος χρόνου που ζουν οι σκύλοι, αφού διαγνωστούν με Cushing, φαίνεται να είναι 30 μήνες. Έχουν καταγραφεί περιστατικά που έζησαν από λίγες εβδομάδες μέχρι πάνω από 7 έτη από τη διάγνωση.

Άτυπες εκδηλώσεις

Τέλος, ο κ. Κουτσουπιάς αναφέρει: «Σκοπός του παρόντος κειμένου δεν είναι να αναλυθούν πλήρως οι άτυπες εκδηλώσεις του συνδρόμου. Όμως ο υπερφλοιοεπινεφριδισμός μπορεί να παρουσιαστεί με διαφορετικά από τα συνηθισμένα κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα κάνοντας τη διάγνωση δυσκολότερη».

Ο κτηνίατρος, Ορέστης Κουτσουπιάς

● Ο κύριος Ορέστης Κουτσουπιάς είναι κλινικός κτηνίατρος , απόφοιτος του Τμήματος Κτηνιατρικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Διαθέτει σημαντική εμπειρία στην κλινική φροντίδα ζώων και την παροχή κτηνιατρικών υπηρεσιών.

Έχει εργαστεί σε διαφορετικά κτηνιατρεία της Αθήνας, καθώς και στην 24ωρη κλινική «Νοσοκομείο Ζώων Αθηνών».

Επιπλέον, έχει λάβει εκπαίδευση στη νοσηλεία στρατιωτικών σκύλων. Συμμετέχει ενεργά σε συνεχιζόμενη επαγγελματική εκπαίδευση (CPD), έχοντας ολοκληρώσει πάνω από 50 διδακτικές ώρες κτηνιατρικών σεμιναρίων.

Τον Νοέμβριο του 2023 ξεκίνησε να λειτουργεί το δικό του Κτηνιατρείο στην Άνω Γλυφάδα Αττικής όπου παρέχει ευρύ φάσμα υπηρεσιών σε σκύλους, γάτες και κουνέλια.

Πηγές

1. Schofield I, Brodbelt DC, Wilson ARL, Niessen S, Church D, O’Neill D. Survival analysis of 219 dogs with hyperadrenocorticism attending primary care practice in England. Vet Rec. 2020 Mar 21;186(11):348. doi: 10.1136/vr.105159. Epub 2019 Sep 20. PMID: 31542726; PMCID: PMC7146928.

2. Long-Term Efficacy of Trilostane Administered Twice Daily in Dogs With Pituitary-Dependent Hyperadrenocorticism, July 2006 Journal of the American Animal Hospital Association 42(4):269-76

3. BSAVA Manual of Canine and Feline Endocrinology, Third edition, pages 150 to 179

4. Φυσιολογικά Σμοκοβίτη, 8η Έκδοση, σελίδες 408 έως 416, σελίδα 419 «Υπερλειτουργία της φλοιώδους μοίρας των επινεφριδίων»

5. Cornell Richard P. Riney Canine Health Center, σύνδεσμος άρθρου:
https://www.vet.cornell.edu/departments-centers-and-institutes/riney-canine-health-center/canine-health-information/cushings-syndrome

6. Σεμινάριο The Webinar Vet: Atypical Hyperadrenocorticism and hypoadrenocorticism, Presented by: Mike Herrt