Προβληματισμούς εγείρουν τόσο εκπρόσωποι συμφερόντων στην Ελλάδα, όσο και οι ίδιοι οι θεσμικοί φορείς, με τους οποίους έρχονται σε επαφή, όσον αφορά τη διαφάνεια των δραστηριοτήτων τους στον χώρο του lobbying στην Ελλάδα.

Για χρόνια, το lobbying είχε γίνει ευρύτερα γνωστό -σε επίπεδο ΕΕ- από τις αναφορές για την δράση των συμφερόντων στις Βρυξέλλες και τις ενέργειες περιορισμού ανεξέλεγκτων εταιρειών και φορέων, ώστε να προστατευτούν οι πολίτες.

Ωστόσο, στη χώρα μας, η σχετικά πρόσφατη ψήφιση του νόμου για το lobbying και η έναρξη της λειτουργίας του Μητρώου Διαφάνειας τον Δεκέμβριο του 2022, αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα για τη διαφάνεια και την ενίσχυση της λογοδοσίας και στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τον νόμο, οι εκπρόσωποι συμφερόντων και οι φορείς της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας υποχρεούνται να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις/δηλώσεις σχετικά με τις δραστηριότητές τους, οι οποίες πρέπει να είναι προσβάσιμες στο κοινό. Ο σκοπός είναι η ενίσχυση της λογοδοσίας και η διασφάλιση ότι οι συναντήσεις με εκπροσώπους συμφερόντων δεν πραγματοποιούνται χωρίς διαφάνεια και έλεγχο.

Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με στοιχεία που αποκαλύπτει ο οργανισμός Vouliwatch -που πρωτοστάτησε για τη διαφάνεια στο lobbying στην Ελλάδα– η πραγματικότητα απέχει σημαντικά από τις προσδοκίες του νομοθέτη και των φορέων που συμμετείχαν στην κατάρτιση του πλαισίου.

Λίγες οι εγγραφές, ελλιπή τα στοιχεία

Με τη δημοσίευση της σχετικής έκθεσης από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, για το έτος 2022, αλλά και των σχετικών δηλώσεων (για το έτος 2023), εγείρονται σοβαροί προβληματισμοί σχετικά με την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα του νόμου για το lobbying.

Μετά από πολυάριθμες παρατάσεις που δόθηκαν από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, οι ετήσιες δηλώσεις των εκπροσώπων συμφερόντων δημοσιεύθηκαν τελικά το καλοκαίρι του 2024, ενώ οι δηλώσεις των θεσμικών φορέων αναρτήθηκαν το φθινόπωρο του 2024, όπως υπογραμμίζει η έκθεση.

Συγκεκριμένα, προκαλούν απορία οι μόνο (!) 34 εγγραφές μέχρι σήμερα στο Μητρώο Διαφάνειας. Συγκεκριμένα, οι 34 εγγραφές περιλαμβάνουν: 1 ανώνυμη εταιρεία, 2 ΑΜΚΕ, 1 δικηγορική εταιρεία, 2 εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, 1 ετερόρρυθμη εταιρεία, 3 σωματεία, 1 ιδιωτική κεφαλαιουχική εταιρεία, και 23 αυτοαπασχολούμενους εκπροσώπους συμφερόντων. Συνολικά, έχουν καταγραφεί 11 επαφές από 2 μόνο εκπρόσωποι συμφερόντων: μόλις 9 συναντήσεις από την εταιρεία Effectus και 2 επικοινωνίες μέσω email από την Πανελλήνια Ένωση Κατασκευαστών και Συντηρητών Ειδών Πυρασφάλειας.

Οι λόγοι ανησυχίας

Το Vouliwatch εξηγεί πέντε βασικούς λόγους γιατί θα έπρεπε να προκαλούν ανησυχία τα παραπάνω «φτωχά» δεδομένα:

Πρώτον, υπάρχουν εκπρόσωποι συμφερόντων που δεν έχουν κάνει δήλωση. Σύμφωνα με το νόμο, υποχρεούνται να υποβάλουν ετήσια δήλωση, ακόμα και αν δεν έχουν πραγματοποιήσει δραστηριότητες επιρροής εντός του αναφερόμενου έτους. Οπότε και πρέπει να υποβάλουν μηδενική δήλωση.

Κατά την τρέχουσα χρονική περίοδο φαίνεται να έχουν εγγραφεί στο Μητρώο 34 εκπρόσωποι συμφερόντων. «Από στοιχεία που είχαμε συγκεντρώσει στα τέλη του 2023 προέκυπτε ότι είχαν εγγραφεί στο Μητρώο 17 εκπρόσωποι – άρα υπόχρεοι υποβολής δήλωσης. Παρόλα αυτά, υπάρχουν μόνο 10 ετήσιες δηλώσεις ανηρτημένες (με τη 1 να αφορά, μάλιστα, το έτος 2024)» αναφέρει ο δημοσιογραφικός φορέας.

Δεύτερον, ενώ ο νόμος απαιτεί από τους εκπροσώπους συμφερόντων να είναι απόλυτα σαφείς ως προς την καταγραφή του αποτελέσματος της δραστηριότητας επιρροής τους, ωστόσο, παρατηρήθηκε, σε αρκετές περιπτώσεις ότι δεν προσδιορίζεται επαρκώς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. «Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι στη δήλωση της εταιρείας Effectus, ως επιδιωκόμενοι σκοποί καταγράφονται -μεταξύ άλλων- οι εξής: «φορολόγηση βραχυχρόνιων μισθώσεων», «ρυθμιστικό πλαίσιο βραχυχρόνιων μισθώσεων», οι οποίοι δεν θα μπορούσαν, κατά τη γνώμη μας, να θεωρηθούν συγκεκριμένοι ή αρκούντως σαφείς» υπογραμμίζει το Vouliwatch.

Τρίτον, παρά το γεγονός ότι στις ετήσιες δηλώσεις πρέπει να καταχωρίζονται με ακρίβεια τα στοιχεία από τους εκπροσώπους συμφερόντων, του θεσμικού φορέα προς τον οποίο απευθύνθηκε η δραστηριότητα επιρροής και από τους θεσμικούς φορείς του εκπροσώπου συμφερόντων με τον οποίο υπήρξε επικοινωνία παρατηρήθηκαν σοβαρότατες παρατυπίες. Για παράδειγμα, σε δήλωση του Γενικού Γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, αναφέρεται μεν επικοινωνία με εκπρόσωπο συμφερόντων, χωρίς να καταγράφεται, ωστόσο, το ποιος/-οι ήταν αυτός/-οί ο/οι εκπρόσωπος/-οι συμφερόντων που συνάντησε.

Την ίδια στιγμή, κανείς από τους εγγεγραμμένους εκπροσώπους  συμφερόντων δεν αναφέρει συνάντηση μαζί του, όπως αναφέρει Vouliwatch.

Τέταρτον, παρατηρήθηκαν ασυνέπειες μεταξύ δηλώσεων εκπροσώπων συμφερόντων και δηλώσεων θεσμικών φορέων. Παρά το γεγονός ότι οι περιέχουσες αναφορές σε συναντήσεις/επαφές δηλώσεις ήταν ελάχιστες το περιεχόμενο των δύο δεν φαίνεται πάντοτε να συμπίπτει.

Τα ερωτήματα

Βλέποντας το Vouliwatch την προβληματική εφαρμογή του νόμου, θέτει κρίσιμα ερωτήματα.

Έχουν ελεγχθεί με κάποιον τρόπο οι ετήσιες δηλώσεις που δημοσιεύθηκαν; Αν έχουν ελεγχθεί ή έχουν ζητηθεί σχετικές εξηγήσεις από τους υποβάλλοντες τις δηλώσεις, για ποιο λόγο υπάρχουν ακόμα δημοσιευμένες δηλώσεις με ανεπαρκή, γενικά ή αντιφατικά στοιχεία και πως δικαιολογούνται οι ασυνέπειες μεταξύ των δηλώσεων των εκπροσώπων συμφερόντων και των θεσμικών φορέων;

Έχουν επιβληθεί κυρώσεις στις περιπτώσεις που δεν ακολουθήθηκαν οι επιταγές του νόμου (π.χ. για τις περιπτώσεις που φαίνεται να μην έχουν υποβληθεί ετήσιες δηλώσεις παρά το γεγονός ότι υπήρχε σχετική υποχρέωση); Αν η απάντηση είναι καταφατική, τότε σύμφωνα με το Vouliwatch, για ποιο λόγο οι κυρώσεις αυτές δεν έχουν δημοσιευθεί στο Μητρώο Διαφάνειας όπως προβλέπει το οικείο νομικό πλαίσιο;

Ελέγχεται με κάποιον τρόπο το αν οι εταιρείες που εγγράφονται στο Μητρώο πληρούν τις προϋποθέσεις του νόμου για τον χαρακτηρισμό τους ως «εκπρόσωποι συμφερόντων» και αν ναι με ποιον τρόπο και από ποιους;

Τέλος, ποιες και πόσες είναι οι δράσεις ευαισθητοποίησης που έχει διοργανώσει η Εθνική Αρχή Διαφάνειας ως εποπτεύουσα αρχή; Διαθέτει η Αρχή στοιχεία σχετικά με το αν όντως γνωρίζουν οι υπόχρεοι (ιδίως οι δημόσιοι φορείς) τις υποχρεώσεις που προβλέπει ο νόμος αναφορικά με το lobbying;

Headlines