Πώς το οξειδωτικό στρες μικραίνει τη ζωή μας

Μια μόνιμη μάχη με το χρόνο δίνει ο οργανισμός μας καθημερινά, στην προσπάθειά του να επιβιώσει και να διατηρηθεί σε υγιή κατάσταση.

Η φυσιολογική γήρανση όμως, έχει πλέον αποκωδικοποιηθεί, ξέρουμε πώς συμβαίνει και γνωρίζοντας τις διαδρομές που ακολουθούνται, ξέρουμε πώς μπορούμε να «σώσουμε» ό,τι σώζεται.

Στα μονοπάτια που ακολουθεί η γήρανση, αλλά και στις διεξόδους που έχει ο καθένας μας ατομικά, μας «ξενάγησε» ο αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας – Διαβήτη της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Παναγιώτης Χαλβατσιώτης, μιλώντας για τη διατήρηση του «ευ ζην» με την προσωπική μας προσπάθεια.

Πηγές αντιοξειδωτικών είναι η άσκηση και η εξωγενής πρόσληψή τους με την τροφή.

O αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας – Διαβήτη ΕΚΠΑ Παναγιώτης Χαλβατσιώτης

Όπως εξήγησε ο κ. Χαλβατσιώτης, κάθε κύτταρο του σώματος μας είναι μια αυτοτελής μονάδα που συνεργάζεται και συντονίζεται με τα σύστοιχα κύτταρα για την ολοκλήρωση μιας προκαθορισμένης ενέργειας που τους έχει ανατεθεί, όπως για παράδειγμα είναι η κίνηση για τα μυοσκελετικά κύτταρα, οι ανώτερες πνευματικές λειτουργίες για τα εγκεφαλικά και ή αναπαραγωγή για τα γεννητικά.

Κάθε μονάδα-κύτταρο, για τις ενεργειακές του ανάγκες χρησιμοποιεί ως «καύσιμο» τη γλυκόζη που προέρχεται από την τροφή και φθάνει στα κύτταρα με την κυκλοφορία του αίματος.

Το ενδοκυττάριο «εργοστάσιο» παραγωγής ενέργειας είναι τα μιτοχόνδρια, που «καίνε» τη γλυκόζη και παράγουν την απαιτούμενη ενέργεια, αλλά και την τόσο πολύτιμη θερμότητα για να μην παγώσουμε.

Όμως, όπως όλοι οι κινητήρες  εσωτερικής καύσεως με την λειτουργία τους παράγουν καυσαέρια, έτσι στα μιτοχόνδρια παράγονται τα περίφημα ενδογενή οξειδωτικά σώματα – οξειδωτικές ρίζες που έχουν ισχυρές επιβαρυντικές δράσεις, τόσο τοπικά μέσα στο μιτοχόνδριο, όσο και εντός ή εκτός του κυττάρου από όπου παράγονται.

Αυτά τα οξειδωτικά μόρια, όταν εξέλθουν του κυττάρου δεσμεύουν συνήθως διάφορα βιομόρια που αλλοιώνουν τις ιδιότητες τους και τους προσδίδουν καταστροφικές δράσεις για τους ιστούς στους οποίους κυκλοφορούν, αναπτύσσοντας με τον τρόπο αυτό το περίφημο οξειδωτικό στρες. Αυτό με τη σειρά του προάγει τις φλεγμονώδεις διαδικασίες που τελικά οδηγούν σε έκπτωση των δυνατότητων του οργανισμού και το έντονο οξειδωτικό φορτίο πρακτικά προλέγει την επιτάχυνση της διαδικασίας γήρανσης και την ανάπτυξη χρόνιων νοσημάτων που με τη σειρά τους φέρνουν πιο κοντά την έλευση του θανάτου.

Αντιοξειδωτικά

Το αμυντικό σύστημα του οργανισμού σε αυτόν τον εσωτερικό εχθρό είναι τα αντιοξειδωτικά σώματα που η παραγωγή τους πυροδοτείται από τα επίπεδα των οξειδωτικών στην κυκλοφορία.

Πολλές φορές όμως, δεν μπορούν να αντιδιαστείλουν το υψηλό φορτίο των οξειδωτικών σωμάτων, με αποτέλεσμα την εμφάνιση των νοσημάτων.

Άλλες πηγές αντιοξειδωτικών είναι η άσκηση και η εξωγενής πρόσληψή τους με την τροφή.

Οξειδωτικοί παράγοντες στο περιβάλλον

Εκτός από τα ενδογενή οξειδωτικά σώματα ο οργανισμός επιβαρύνεται και από τα εξωγενείς οξειδωτικούς παράγοντες που προέρχονται από το κάπνισμα, το αλκοόλ, τους περιβαλλοντικούς ρύπους, τις δασικές πυρκαγιές, την υπεριώδη ακτινοβολία που αυξάνεται τελευταία λόγω κλιματικής αλλαγής αλλά και από την τροφή, ιδιαίτερα αν είναι πλούσια σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, με αφθονία σε λιπαρά και υψηλότερη σε θερμίδες από τις καθημερινές μας απαιτήσεις.

Αντίθετα τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, αρκεί να μην εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες.

Επομένως, στον οργανισμό μας υπάρχει σταθερά μια διαμάχη μεταξύ του οξειδωτικού φορτίου και των αντιοξειδωτικών που αν οι οξειδωτικές ρίζες καταφέρουν και γείρουν την πλάστιγγα υπέρ τους, γερνάμε γρηγορότερα ή είμαστε στη γένεση και εξέλιξη διαφόρων νοσημάτων όπως καρδιαγγειακών, των νευροεκφυλιστικών, του σακχαρώδη διαβήτη αλλά και των κακοηθειών.

Συνεπώς, η αυξημένη πρόληψη θερμίδων με τρόφιμα ζωικής προέλευσης πλούσια σε λιπαρά σε συνδυασμό με μειωμένη σωματική δραστηριότητα που χαρακτηρίζουν την παχυσαρκία, οδηγεί τελεολογικά σε συνδυασμό αυξημένου οξειδωτικού φορτίου και μείωση των αντιοξειδωτικών του οργανισμού. Για το λόγο αυτό τα παχύσαρκα άτομα αποτελούν τον πιο ευάλωτο πληθυσμό να αναπτύξουν τα προαναφερθέντα χρόνια νοσήματα και να οδηγηθούν νωρίτερα στον θάνατο ακόμα και από κορονοϊό.

Αντίσταση στην ινσουλίνη

Αν ξαναγυρίσουμε στο κυτταρικό επίπεδο όπου ως ενεργειακό «καύσιμο» χρησιμοποιούμε τη γλυκόζη, αυτή εισέρχεται στα κύτταρα με τη βοήθεια της ινσουλίνης που λειτουργεί όπως ο καταλύτης στα αυτοκίνητα. Δηλαδή όπως ακόμη και αν το ντεπόζιτο στο αυτοκίνητο είναι γεμάτο βενζίνη δεν μπορεί να «καεί» στον κινητήρα αν κάποιος έχει αφαιρέσει τον καταλύτη, έτσι και τα ινσουλινοεξαρτώμενα τύπου 1 διαβητικά άτομα οδηγούνται στο υπεργλυκαιμικό διαβητικό κώμα. Ο λόγος είναι ότι παρόλο που τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα τους είναι υψηλά, λόγω της παντελούς έλλειψης ινσουλίνης, τα κύτταρα δεν έχουν καθόλου καύσιμο για την παραγωγή της πολύτιμης ενέργειας, και αποδιοργανώνονται.

Σε μια ενδιάμεση κατάσταση ο οργανισμός για να μειώσει την υπερβολική παραγωγή ενδογενών οξειδωτικών σωμάτων, λόγω της υπερβολικής πρόληψης τροφών ανθυγιεινής σύστασης όπως συμβαίνει στην παχυσαρκία, ενεργοποιεί ένα αμυντικό μηχανισμό που απενεργοποιεί την ινσουλίνη ώστε να περιορίσει τις καύσεις του οργανισμού. Αυτός ο αμυντικός μηχανισμός είναι η περίφημη ινσουλινική αντίσταση που χαρακτηρίζει τους παχύσαρκους, αλλά και τους πάσχοντες από τα χρόνια νοσήματα.

Έτσι σήμερα γνωρίζουμε ότι η παρουσία της ινσουλινοαντίστασης που εμφανίζεται νωρίτερα ή αργότερα με βάση τα γονίδια που κληρονομήσαμε, αποτελεί το καμπανάκι που μας δηλώνει ότι είμαστε στον τελευταίο γύρο του αγώνα της ζωή μας και μας προειδοποιεί να λάβουμε άμεσα μέτρα για να αναστρέψουμε το φαινόμενο ώστε να διατηρήσουμε το ευ ζην μας.

13 μορφές καρκίνου – 5 νευρολογικές ασθένειες

Η παχυσαρκία σήμερα, με τη συνοδό της ινσουλινοαντίσταση, για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θεωρείται υπόλογη για τον Μηνιγγίωμα, το Πολλαπλούν Μυέλωμα, τους καρκίνους του οισοφάγου, του στομάχου, του ήπατος, της χοληδόχου κύστης, του Παγκρέατος, του παχέος εντέρου, του μαστού, της μήτρας , των ωοθηκών, των νεφρών και του θυρεοειδή. Η σύγχρονη επίσης επιστημονική γνώση προτείνει για την καθυστέρηση της εξέλιξης των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων που συνδέονται με την  παρουσία ινσουλινοαντίστασης όπως είναι οι νόσοι του Alzheimer του Parkinson, του Huntington, της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας και της Μυατροφικής Πλάγιας Σκλήρυνσης, την εφαρμογή της θεραπευτικής άσκησης από τα αρχικά τους κιόλας στάδια.

Η πηγή του προβλήματος

Ίσως σαν τον Ηρακλή αντί να κόβουμε τα τρομακτικά και αδηφάγα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας που αποτελούν το καθένα από αυτά τα νοσήματα, δηλαδή τα καρδιαγγειακά, τα νευροεκφυλιστικά, τον καρκίνο, το διαβήτη, τα αυτοάνοσα κ.λ.π. είναι καλύτερα να κτυπήσουμε την καρδιά του θηρίου στη ρίζα του κακού  με την υιοθέτηση υγιεινών διαιτητικών συνηθειών και την ένταξη μας σε καθημερινά επιμελημένα προγράμματα σωματικής άσκησης για να προστατεύσουμε συνολικά την υγεία μας από όλα τα προαναφερθέντα νοσήματα και να καθυστερήσουμε τα γηρατειά.

Πως διατηρούμε το Ευ Ζην

Ο κ. Χαλβατσιώτης, στη συνέχεια, πρότεινε 4 βήματα για να διατηρήσουμε το «ευ ζην» προάγοντας την αντιοξειδωτική δράση στον οργανισμό μας:

Κανόνας πρώτος

Η τακτική άσκηση πυροδοτεί την παραγωγή αντιοξειδωτικών στον μέγιστο βαθμό και βελτιώνει την ινσουλινική ευαισθησία ακόμα και αν δεν χάσουμε βάρος. Επομένως θα μπορούσε να θεωρηθεί ισοδύναμο φαρμάκου, που διατίθεται δωρεάν και δεν έχει καμμιά παρενέργεια. Προσθέστε 30 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης καθημερινά ή τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας.

Κανόνας δεύτερος

Υιοθετείστε μια ισορροπημένη διατροφή, μεταβολικά ορθή πλούσια σε φυτικές ίνες, με πρωτεΐνες από δημητριακά και όσπρια, με υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, πτωχή σε λιπαρά και ένα πιάτο καθημερινά με πολύχρωμα λαχανικά και φρούτα. Τέλος συνιστάται διακοπή στη χρήση ζάχαρης.

Κανόνας τρίτος

Η έλλειψη ύπνου αναστατώνει και αποπροσανατολίζει το ορμονικό μας περιβάλλον αλλά αυξάνει επίσης σε σημαντικό βαθμό και την ινσουλινοαντίσταση. Φροντίστε λοιπόν να έχετε ποιοτικό ύπνο τουλάχιστον επτάωρης διάρκειας. Συνιστάται ο χώρος ανάπαυσης να είναι «καθαρός» από ηλεκτρονικές συσκευές και να απέχετε από την λήψη καφεΐνης (καφέ ή αναψυκτικά) για τουλάχιστον 10 ώρες πριν την κατάκλιση.

Κανόνας τέταρτος

To άγχος, η ψυχική ένταση και τα καταθλιπτικά σύνδρομα συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της ινσουλινοαντίστασης. Επομένως η αντιμετώπιση όλων αυτών των επιβαρύνσεων της ψυχικής μας σφαίρας κρίνεται απαραίτητη. Η άσκηση με την παραγωγή ενδορφινών βοηθά και εδώ σε σημαντικό βαθμό να νοιώσουμε μια εσωτερική ανανέωση.