Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΗ’)

Στον Ευθύδημο, διάλογο που βρίσκεται κοντά στον Κρατύλο από χρονικής απόψεως, αναπτύσσεται η αντίθεση του Σωκράτη στη σοφιστική μέθοδο, στην εριστική τέχνη των σοφιστών. Ο μέγας φιλόσοφος αφηγείται στο φίλο του Κρίτωνα τη συζήτηση που είχε την προτεραία με δύο νεαρούς σοφιστές, τους αδελφούς Ευθύδημο και Διονυσόδωρο, στα αποδυτήρια του Λυκείου, ενός από τα κύρια γυμναστήρια της Αθήνας, παρουσία δύο παλικαριών, του Κλεινία και του φίλου του Κτήσιππου.

Οι δύο αδελφοί, κατόπιν σχετικής παροτρύνσεως του Σωκράτη, αναλαμβάνουν να πείσουν τον Κλεινία ότι έχει χρέος να αγαπά τη γνώση και να καλλιεργεί την αρετή του, προκειμένου να επιτύχει τον απώτερο και ύψιστο στόχο του ανθρώπου, την κατάκτηση της ευτυχίας. Πεπεισμένοι ότι μπορούν να διδάξουν την αρετή πιο καλά και πιο γρήγορα από κάθε άλλον, ο Ευθύδημος και ο Διονυσόδωρος προβαίνουν σε μια επίδειξη της σοφιστικής τους δεινότητας. Ασκώντας το λεγόμενο εριστικό έλεγχο, που εκδηλώνεται συχνά με τη διατύπωση αντιφατικά διαζευκτικών ερωτημάτων, προσπαθούν να εντυπωσιάσουν και να καταπλήξουν τους συνομιλητές αλλά και τους ακροατές τους, αδιαφορώντας στην πραγματικότητα για την αλήθεια, την οποία υπηρετεί ο Σωκράτης.

Ο τελευταίος, που φαίνεται εξοικειωμένος με την τεχνική της εριστικής συζήτησης (η εριστική, εξ όσων γνωρίζουμε, υπήρξε μια κίνηση μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της σοφιστικής, ένα συμπλήρωμα της ρητορικής, που αποσκοπούσε στο να αποστομώνεται ο αντίπαλος), αποκρούει τα σοφιστικά τεχνάσματα, τα φραστικά πυροτεχνήματα και τους ανούσιους παραλογισμούς των δύο αδελφών.

Εμφανίζεται ως ο γνήσιος παιδαγωγός, που αγωνιά για την ψυχή του νέου, σε αντίθεση με τους ανεύθυνους σοφιστές, που τον αντιμετωπίζουν ψυχρά και αδιάφορα. Ενώ εκείνοι επιχειρούν να φέρουν σε αμηχανία το συνομιλητή τους, ο Σωκράτης διαλέγεται έντιμα και δεν καταφεύγει στην επιπόλαιη και μηχανιστική χρήση των λέξεων.

Αντιτάσσοντας τη δική του γνήσια αγωγή στην κίβδηλη αγωγή των σοφιστών, ο Σωκράτης ανατρέπει τις ακραίες θέσεις τους και τα παραπλανητικά τους επιχειρήματα, ενώ στρέφει, με την προτρεπτική του αγόρευση, το λόγο προς την κατεύθυνση της αληθινής γνώσης και της αληθινής αρετής.

Στην εριστική μέθοδο των σοφιστών, που αποσκοπεί στη σύγκρουση και στη νίκη προς το συμφέρον του ομιλητή, ο Σωκράτης αντιπαραθέτει τη δική του μέθοδο διδασκαλίας, την περίφημη σωκρατική διαλεκτική, το σωκρατικό έλεγχο, που στόχο έχει τη γνώση και την αλήθεια.

Ο διάλογος καταλήγει με τον Σωκράτη να διατυπώνει στον Κρίτωνα τα συμπεράσματά του αναδεικνύοντας τη διαφορά μεταξύ της φιλοσοφίας και της πολιτικής ως τέχνης και ως δράσης.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο «Ευθύδημος» του Πλάτωνος (έκδοση του 1912).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΖ’)