Αμερικανοί πρόεδροι που εκμεταλλεύτηκαν τις εκλογές για να εξαπολύσουν πολέμους

Δύο μεγάλες πολεμικές συγκρούσεις μαίνονται, σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, ενώ σε λίγες μέρες διεξάγονται οι αμερικανικές εκλογές. Οι ΗΠΑ, όμως όχι μόνο δεν είναι αμέτοχες, αλλά έβαλαν το χεράκι τους. Μήπως όμως οι Αμερικανοί πρόεδροι εξυπηρετούνταν από τους πολέμους προκειμένου να παραμείνουν στην εξουσία;

Ακτινογραφώντας τρεις σημαντικούς πολέμους που προκάλεσαν οι ΗΠΑ, αμερικανική έρευνα αποκαλύπτει οι πολιτικοί υπολογισμοί Αμερικανών προέδρων δεν ενδιαφέρονταν τόσο για το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος των πολέμων, παίρνοντας οι ίδιοι κρίσιμες αποφάσεις με ελάχιστο σεβασμό για τον αντίκτυπό τους.

Στο βιβλίο του «War on the Ballot: How the Election Cycle Shapes Presidential Decision-Making in War» ο λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Άντριου Πέιν, χρησιμοποιώντας αρχειακό υλικό, αποχαρακτηρισμένα έγγραφα και συνεντεύξεις δείχνει πως οι Αμερικανοί πρόεδροι έβαζαν περισσότερο σε προτεραιότητα το εκλογικό συμφέρον έναντι του εθνικού στρατηγικού συμφέροντος.

«Είναι μια άβολη αλήθεια», γράφει ο Payne, «σπάνια παραδεχόμαστε ότι οι ηγέτες λαμβάνουν συνήθως υπόψη τους εκλογικούς λόγους όταν παίρνουν αποφάσεις σχετικά με τη στρατιωτική και διπλωματική στρατηγική στον πόλεμο».

Η διάκριση μεταξύ εθνικού και πολιτικού συμφέροντος δεν είναι πάντα εύκολη, ειδικά στις ΗΠΑ

«Για κάθε στρατιωτικό ή ειδικό του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στο Κέντρο Επιχειρήσεων που συμβουλεύει τον πρόεδρο για τη καλύτερη πορεία για τα στρατεύματα των ΗΠΑ, ένας άλλος σύμβουλος προειδοποιεί για τον αντίκτυπο που μπορεί να έχουν αυτές οι πολιτικές στις επόμενες εκλογές» λέει σε άρθρο του στο Foreign Policy ο ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον Τζούλιαν Ζέλιζερ.

Όπως είχε παραδεχτεί ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον, όταν πρόκειται για τον καθορισμό της καλύτερης πορείας δράσης σε καιρό πολέμου, «η νίκη σε εκλογές είναι τρομερά σημαντική».

Τα γεράκια και ο πόλεμος στη Κορέα

Από το βιβλίο του Πέιν, μαθαίνουμε, για παράδειγμα, πώς ο Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν επέτρεψε στα «γεράκια» της Ουάσιγκτον να επιταχύνουν την εμπλοκή της χώρας στη Κορέα, λόγω των φόβων ότι θα φανούν αδύναμοι πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές του 1950.

Οι εκλογές του 1952 ώθησαν επίσης τον Ρεπουμπλικανό υποψήφιο για την προεδρία Ντουάιτ Αϊζενχάουερ σε μια ολοένα και πιο επιθετική στάση απέναντι στην Κορέα καθώς προσπαθούσε να κατευνάσει τους σκληροπυρηνικούς αντικομμουνιστές στο κόμμα του.

Βέβαια, σκοπίμως φρόντιζε να είναι κάπως ασαφής ώστε να αφήσει τον εαυτό του περιθώριο να αλλάξει πορεία. Έτσι, όταν κέρδισε την προεδρία, ο Αϊζενχάουερ επιδίωξε μια ανακωχή παρά τη προεκλογική του ρητορική.

Προς το φιάσκο του Βιετνάμ

Για το χειρότερο στρατιωτικό φιάσκο στην ιστορία των ΗΠΑ, τον Πόλεμο του Βιετνάμ, οι αποφάσεις του προέδρου Λύντον Τζόνσον ήταν μοιραίες.

Ενώ αρχικά ο Τζόνσον αντιστάθηκε, σε γενικές γραμμές, στη θεωρία του ντόμινο και στην αποστολή αμερικανικών στρατευμάτων μέχρι και μετά τις εκλογές του 1964, στη συνέχεια, ενέτεινε την εμπλοκή των ΗΠΑ αφού συνέτριψε εκλογικά τον γερουσιαστή Μπάρι Γκόλντγουοτερ.

Ο υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα συναντά τον Πρωθυπουργό του Νοτίου Βιετνάμ Nguyen Cao Ky, τον Πρόεδρο Λύντον Τζόνστνο και τον υποστράτηγο Nguyen Van Thieu (Νότιο Βιετνάμ) κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης της Χονολουλού, στο Camp Smith της Χαβάης στις 8 Φεβρουαρίου 1966 (AFP PHOTO/NATIONAL ARCHIVES).

Εφόσον ξεμπέρδεψε με τις εκλογές, ο Τζόνσον θα μπορούσε να αποσυρθεί ή να κρατήσει στάση ουδετερότητας, όπως τον παρότρυνε ο Αντιπρόεδρος Χιούμπερτ Χάμφρεϊ, αλλά αντ’ αυτού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κλιμάκωση ήταν απαραίτητη για τη διατήρηση των συμμαχιών του στο νομοθετικό σώμα.

Οι προσπάθειές του να εξασφαλίσει μια ειρήνη κατά τη περίοδο της λήξης της θητείας του, αφού αποφάσισε να μην είναι υποψήφιος για επανεκλογή, ανατράπηκαν από τον εκλογικό κύκλο του 1968, ενώ ο υποψήφιος Ρίτσαρντ Νίξον έκανε το παν για να αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις.

H απόσυρση των στρατευμάτων από το Ιράκ

Αρκετές δεκαετίες αργότερα, ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους αντιστάθηκε στην αύξηση της παρουσίας των αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ μέχρι μετά τις ενδιάμεσες εκλογές του 2006, φοβούμενος ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επηρεάσει τους ψηφοφόρους.

Στα απομνημονεύματά του, παραδέχτηκε ότι περίμενε για να μην φανεί πολιτική η απόφασή του, γι΄αυτό και δεν «καρατομούσε» ακόμα τον αμφιλεγόμενο υπουργό Άμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ παρά μόνο μετά τις ενδιάμεσες εκλογές.

Δύο χρόνια αργότερα, όταν ο Μπαράκ Ομπάμα έθεσε υποψηφιότητα για τη προεδρία, υποσχέθηκε να απομακρύνει στρατεύματα από το Ιράκ. Ωστόσο, αφού κέρδισε τις εκλογές υπαναχώρησε, ανησυχώντας για τις ενδιάμεσες εκλογές.

Στη συνέχεια, ο Ομπάμα επιτάχυνε την αποχώρηση των στρατευμάτων καθώς πλησίαζε η προεκλογική εκστρατεία, κατανοώντας ότι πολλοί Δημοκρατικοί θα αξιολογούσαν εάν είχε τηρήσει τη δέσμευσή του.

Δεν είναι όμως μόνο οι εκλογές

Οι Αμερικανοί πρόεδροι, όμως καθιστούν μόνο τις εκλογές καθοριστικές για τους πολέμους τους; Σύμφωνα με τον Τζούλιαν Ζέλιζερ, ο Πέιν δεν αναφέρει τον ρόλο της θέσπισης νομοθεσίας και τη διατήρηση των συνασπισμών στο Κογκρέσο που είναι απαραίτητες για τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας.

Για τον Ζέλιζερ, ο Πέιν υποτιμά το Ρόλο του Κογκρέσου. Όπως έχουν δείξει οι πολιτικοί επιστήμονες, το Κογκρέσο έχει μεγάλη δύναμη στο να επηρεάει την κοινή γνώμη και να εστιάζει την προσοχή του κοινού σε ορισμένες πτυχές της εξωτερικής πολιτικής μέσω ερευνών και δημόσιων δηλώσεων. Οι γερουσιαστές ελέγχουν επίσης τα «πορτοφόλια», τα οποία παραμένουν μεγάλη έγνοια όταν οι Αμερικανοί πρόεδροι εξετάζουν τη στρατηγική εν καιρώ πολέμου.

Η υποβαθμισμένη σημασία των ΜΜΕ

Επίσης ο ρόλος των ΜΜΕ είναι πολύ σημαντικός για να μην ληφθεί υπόψιν καθώς χρησιμεύει ως βασικός ενδιάμεσος μεταξύ των προέδρων και του εκλογικού σώματος στη διάδοση πληροφοριών (και παραπληροφόρησης) σχετικά με τον πόλεμο και τη διπλωματία στην πρώτη φάση σε εκλογές. Οι δημοσκοπήσεις έχουν σημασία, αλλά και οι δημοσιογράφοι που μεταφράζουν και αναλύουν τα δεδομένα.

Ο Ζέλιζερ φέρνει το παράδειγμα του πολέμου του Βιετνάμ, όταν οι δημοσιογράφοι συχνά αποτύγχαναν να εξετάσουν τις επίσημες δηλώσεις που έλαβαν σε στρατιωτικές ενημερώσεις και συνέχιζαν να μοιράζονται αυτές τις πληροφορίες χωρίς κριτική ανάλυση.

«Ακόμη και σήμερα, πολλοί ψηφοφόροι έχουν ελάχιστη γνώση για τον ρόλο της Ουάσιγκτον σε βασικά μέρη του πλανήτη, ειδικά καθώς τα ειδησεογραφικά ΜΜΕ προσπερνούν τα βασικά θέματα όπου μαίνεται η σύγκρουση για να καλύψουν άλλα θέματα όπως το τελευταίο πολιτικό σκάνδαλο» επισημαίνει ο Ζέλιζερ.

Είναι άραγε η δημοκρατία πιο αποτελεσματική όταν πρόκειται για πολέμους;

Αν και ο Πέιν δεν έχει μια ξεκάθαρη απάντηση, το βιβλίο του επισημαίνει μια μακρά ιστορία στην οποία η προεδρική ανησυχία για τις εκλογές έχει οδηγήσει σε «μη βέλτιστες» αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής – ειδικά όταν πρόκειται για ασύμμετρο πόλεμο.

«Οι ισχυρές δημοκρατίες είναι ιδιαίτερα κακές στο να πολεμούν μικρούς πολέμους», γράφει. H αμερικανική συμμετοχή σε αυτές τις «περιορισμένες» συγκρούσεις [όπως η Κορέα, το Βιετνάμ και το Ιράκ] χαρακτηρίστηκε από μακροχρόνιους αγώνες που κλονίζουν το ηθικό και τελικά καταλήγουν σε ισοπαλία, στην καλύτερη περίπτωση, αν όχι απόλυτη ήττα».

Είναι ένα ζοφερό συμπέρασμα – που γίνεται πιο απογοητευτικό από το γεγονός ότι ο Πέιν δεν προσφέρει πραγματικά επιτακτικές λύσεις στα σοβαρά προβλήματα που εντοπίζει.