Κούβα: Γιατί οι πολίτες θέλουν να σαλπάρουν μακριά από το νησί με το γιοτ του Φιντέλ Κάστρο;

Η Maria Elena Cárdenas είναι 76 ετών και ζει σε ένα δημοτικό καταφύγιο στην οδό Amargura στην αποικιακή παλιά πόλη της Αβάνας στην Κούβα.

Τις τελευταίες ημέρες, με τις διακοπές ρεύματος, η Μαρία μαγειρεύει με ξύλα που βρήκε στο δρόμο.

«Ξέρετε, εμείς οι Κουβανοί τα καταφέρνουμε όσο καλύτερα μπορούμε», είπε, μιλώντας στον Guardian. Ζει στο καταφύγιο επειδή το σπίτι της κατέρρευσε, ένα συνηθισμένο φαινόμενο στα φτωχότερα, παλαιότερα μέρη της όμορφης πόλης.

Η Κούβα στα όρια της

Η κυβέρνηση της Κούβας πέρασε τις τελευταίες ημέρες προσπαθώντας να επαναφέρει σε λειτουργία το εθνικό δίκτυο του νησιού μετά από επανειλημμένες διακοπές ρεύματος σε όλο το νησί. Χωρίς ρεύμα, ο ύπνος γίνεται δύσκολος στη ζέστη, το φαγητό χαλάει και η παροχή νερού αποτυγχάνει.

Τμήματα του κομμουνιστικού συστήματος της Κούβας εξακολουθούν να λειτουργούν: ο δήμος έστειλε τρόφιμα στη Μαρία.

«Είμαστε τρεις οικογένειες εδώ», είπε. «Ζω μόνη μου, η κυρία που μένει δίπλα μου [επίσης], και υπάρχουν δύο παιδιά, η μητέρα των παιδιών, η θεία της και ένας ηλικιωμένος άνδρας».

Η Αβάνα βυθισμένη στο σκοτάδι

Μια εβδομάδα μετά το μπλακ άουτ, το νησί έχει επιστρέψει με τακτικές διακοπές ρεύματος έως και 20 ώρες την ημέρα. Αλλά η κρίση έχει αφήσει έναν βαθύ, μελαγχολικό φόβο για το μέλλον.

«Αυτό είναι πραγματικά κακό»

«Οι Κουβανοί έχουν μια χαρούμενη ιδιοσυγκρασία», δήλωσε ο Julio César Rodríguez, 52 ετών. «Ακόμα και όταν τα πράγματα είναι άσχημα, γελάμε. Αλλά αυτό είναι πραγματικά κακό».

Η σημερινή κρίση ξεκίνησε στις 17 Οκτωβρίου, όταν δόθηκε εντολή σε όλους τους μη απαραίτητους κρατικούς υπαλλήλους να πάνε στα σπίτια τους.

Η προσπάθεια εξοικονόμησης ενέργειας δεν έσωσε το σύστημα και μια μέρα αργότερα το νησί έπεσε στο σκοτάδι.

Ταλαιπωρημένοι και απαρχαιωμένοι σταθμοί ενέργειας

Ο Antonio Guiteras, ένας από τους κύριους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, έκλεισε, καταρρέοντας όλους τους άλλους μεγάλους σταθμούς παραγωγής του συστήματος.

Τα διαμερίσματα φωτίζονται εν μέρει στην Αβάνα μετά τη συντριβή ολόκληρου του εθνικού ηλεκτρικού δικτύου

«Είναι πολύ δύσκολο να επανεκκινήσει ένας σταθμός ηλεκτροπαραγωγής», δήλωσε ένας συνταξιούχος μηχανικός του Antonio Guiteras, ο οποίος ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

«Χρειάζεται να παράγεις πολύ ηλεκτρική ενέργεια μόνο και μόνο για να τον επαναφέρεις σε λειτουργία».

Ο σταθμός Antonio Guiteras κατασκευάστηκε το 1989 και σήμερα είναι ταλαιπωρημένος και απαρχαιωμένος. «Η αλήθεια είναι ότι χτίστηκε σάπιο», δήλωσε ο μηχανικός.

Διηγήθηκε οδυνηρές ιστορίες εργασίας με ελαττωματικό εξοπλισμό ασφαλείας, με πολιτική διοίκηση που εξαφανιζόταν όταν προέκυπταν προβλήματα και με ένα σύστημα που από καιρό είχε φτάσει στα όριά του.

«Υπήρχε ένα προγραμματισμένο πρόγραμμα συντήρησης, αλλά δεν ακολουθήθηκε ποτέ», είπε. «Οι απαιτήσεις ήταν πολύ αυστηρές. Μας έλεγαν: «Το εργοστάσιο πρέπει να παράγει, οπότε επιδιορθώστε το»».

Τι κάνει η Κυβέρνηση

Η κυβέρνηση αναγνωρίζει την άθλια κατάσταση του συστήματός της, κατηγορώντας το 62χρονο εμπορικό εμπάργκο που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ο πρόεδρος Miguel Díaz-Canel δήλωσε ότι η «οικονομική και ενεργειακή δίωξη» καθιστά δύσκολη την «εισαγωγή καυσίμων και άλλων αναγκαίων πόρων».

Για το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής της, η κυβέρνηση της Κούβας βασίστηκε στη γενναιοδωρία των συμμάχων – πρώτα της Ρωσίας και στη συνέχεια της Βενεζουέλας.

Αλλά οι χώρες αυτές, αντιμετωπίζοντας τις δικές τους δυσκολίες, έχουν μειώσει σημαντικά τις προμήθειες. «Είναι σαν να προσπαθείς να κρατήσεις ένα πλοίο που βυθίζεται στην επιφάνεια με φελλούς», δήλωσε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης.

Σε τηλεοπτικό διάγγελμα, ο πρωθυπουργός της Κούβας, Μανουέλ Μαρρέρο, δήλωσε ότι ο αναδυόμενος ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να πληρώνει περισσότερα για την ενέργειά του, ενώ η κυβέρνηση αναζητά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να εξασφαλίσει τις μελλοντικές ενεργειακές της ανάγκες.

Το νησί είναι ευλογημένο από ηλιοφάνεια, αλλά οι πολλαπλές προσπάθειες να ξεκινήσουν ηλιακά έργα έχουν σχεδόν όλες αποτύχει όταν οι εμπλεκόμενες εταιρείες δεν κατάφεραν να πληρωθούν. «Η κυβέρνηση δεν είναι ηλίθια», δήλωσε ένας ξένος επιχειρηματίας. «Αλλά δεν υπάρχουν χρήματα».

Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να βοηθήσουν

Αντ’ αυτού, έχει συναφθεί συμφωνία με μια κινεζική εταιρεία για την παροχή των υλικών για ένα πλήθος ηλιακών πάρκων με αντάλλαγμα την πρόσβαση στα κοιτάσματα νικελίου της Κούβας. Αλλά με πάνω από το 10% του πληθυσμού της Κούβας να έχει διαφύγει από την οικονομική κρίση στο νησί τα τελευταία δύο χρόνια, υπάρχει σκεπτικισμός για το αν παραμένει η τεχνογνωσία για την κατασκευή τέτοιων συστημάτων.

Ο Τζο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι ενώ είναι «σκληρός» με την κουβανική κυβέρνηση, υποστηρίζει τον κουβανικό λαό. Αλλά η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να κάνει πολύ περισσότερα για να βοηθήσει την Κούβα, υποστήριξε ο αμερικανός ακαδημαϊκός William LeoGrande στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Foreign Policy.

«Οι υποστηρικτές της αλλαγής καθεστώτος θα πρέπει να προσέχουν τι εύχονται», έγραψε. «Μια κατάρρευση του καθεστώτος θα ήταν μια ανθρωπιστική καταστροφή, που θα προκαλούσε ένα τσουνάμι μετανάστευσης πολύ μεγαλύτερο από αυτό που έχουμε δει μέχρι τώρα. Μια κατάρρευση της κοινωνικής τάξης θα μπορούσε να εξαπολύσει ένα κύμα εγκληματικής βίας».

Σε αντίθεση με τις προηγούμενες διακοπές ρεύματος, αυτή τη φορά υπήρξαν πολύ λίγες διαμαρτυρίες, πέρα από το χτύπημα κάποιων κατσαρόλων και τηγανιών. Οι άνθρωποι φαίνονται εξαντλημένοι και οι υπουργοί της κυβέρνησης έχουν καταστήσει σαφές ότι η κυβέρνηση θα επιτεθεί σκληρά σε οποιαδήποτε «απρεπή» συμπεριφορά.

Βλάβες στο εξίσου απαρχαιωμένο σύστημα ύδρευσης

Τους τελευταίους μήνες σημειώθηκε νέος γύρος εκφοβισμού δημοσιογράφων, με αρκετούς να αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Την Τετάρτη, η Διεθνής Αμνηστία κήρυξε τέσσερις ανθρώπους που βρίσκονται σήμερα στις φυλακές της Κούβας – τον δημοσιογράφο Félix Navarro και την κόρη του, Sayli Navarro, καθώς και τους διαδηλωτές Roberto Pérez Fonseca και Luis Robles – ως «φυλακισμένους συνείδησης».

Εν τω μεταξύ, η μία κρίση γεννά την άλλη. Έχουν αναφερθεί βλάβες στο εξίσου απαρχαιωμένο σύστημα ύδρευσης. Εξακόσιες χιλιάδες άνθρωποι στερούνται κανονικού τρεχούμενου νερού, αλλά οι διακοπές ρεύματος φαίνεται ότι έχουν πολλαπλασιάσει τον αριθμό αυτό με την καταστροφή αντλιών και σωλήνων. Μεγάλο μέρος της Αβάνας είναι στεγνό.

Οι κάτοικοι θυμήθηκαν τον Κάστρο

Ο Νταριέλ Ραμίρεζ καθόταν στο πλατύσκαλο του σπιτιού του στην παλιά πόλη. Δεν είχε πολλά να φάει γιατί είχε μοιραστεί τα αποθηκευμένα τρόφιμα με άλλους πριν χαλάσουν.

Το 1956, ο Κάστρο και οι σύντροφοί του έφτασαν στην Κούβα από το Μεξικό με το γιοτ Granma για να ανατρέψουν τον Μπατίστα

Ερωτηθείς πώς προετοιμάζεται για τυχόν επανάληψη της κρίσης εξουσίας, έδειξε προς το Μουσείο της Επανάστασης, όπου εκτίθεται το κεντρικό σύμβολο της κομμουνιστικής κυριαρχίας: το σκάφος με το οποίο ο Φιντέλ και ο Ραούλ Κάστρο έφτασαν από το Μεξικό το 1956.

«Αν αυτό συμβεί ξανά, πρέπει να προετοιμάσουμε το γιοτ Granma», είπε. «Έτσι ώστε να μπορέσουμε όλοι να σαλπάρουμε μακριά».