Η τολμηρή, βωβή ταινία του 1924 που παρουσίασε μια γυναίκα ως πρόεδρο των ΗΠΑ

Πριν από εκατό χρόνια, μια γυναίκα εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ. Αυτό δεν συνέβη στην πραγματικότητα, φυσικά, αλλά μια φανταστική γυναίκα πρόεδρος εμφανίστηκε σε μια ταινία που κυκλοφόρησε ακριβώς πριν από έναν αιώνα, το 1924 – και είναι ένα από τα πρώτα σωζόμενα παραδείγματα γυναίκας σε αυτόν τον ρόλο στην οθόνη.

Το The Last Man on Earth είναι μια βωβή κωμωδία με πρωταγωνιστή τον Earle Foxe και σκηνοθέτη τον JG Blystone. Ο Foxe υποδύεται τον Elmer, τον μοναδικό ενήλικο άνδρα στο μελλοντικό έτος 1954 που δεν έχει εξοντωθεί από μια ασθένεια που ονομάζεται «αρρενοπάθεια».

Για καλή του τύχη, ζούσε μόνος του σε ένα δάσος όταν χτύπησε ο ιός, οπότε όταν επιστρέφει στον πολιτισμό, είναι περιζήτητο δείγμα. Η κυβέρνηση τον αγοράζει για 10 εκατομμύρια δολάρια και δύο «γερουσιαστές» δίνουν αγώνα πυγμαχίας για το δικαίωμα να τον παντρευτούν – αλλά ο Έλμερ έχει μάτια μόνο για την παιδική του αγάπη.

Διακωμώδηση μιας κοινωνίας με γυναίκες επικεφαλής

Διασκευασμένο από ένα διήγημα του Τζον Ντι Σουέιν, το The Last Man on Earth είναι στην πραγματικότητα μια αφορμή για να διασκεδάσει κανείς τολμηρά με την ανδρική φαντασίωση ότι τον κυνηγούν αμέτρητες γυναίκες.

«Γίνεται ελάχιστη, αν όχι καμία, προσπάθεια να αποκρυφτεί το γεγονός ότι ωθούνται από σεξουαλική παρόρμηση», γκρίνιαξε το Συμβούλιο Λογοκρισίας της Πολιτείας της Βιρτζίνια στην κριτική του για αυτό το «πρόστυχο» και «άσεμνο» έργο.

Αλλά η ταινία διακωμωδεί επίσης την ίδια την ιδέα μιας κοινωνίας με γυναίκες επικεφαλής. Ο Λευκός Οίκος είναι κατάφυτος και απεριποίητος, ενώ η ίδια η πρόεδρος (Martha Mattox) προτιμά να φροντίζει αδέσποτες γάτες παρά να διοικεί τη χώρα.

«Η αμερικανική προεδρία αποτελεί εδώ και καιρό μια από τις σημαντικότερες επιδείξεις του παραδοσιακού ανδρισμού και των ετεροκανονικών οικογενειακών αξιών στον κόσμο, με την πρώτη κυρία να παίζει σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο»

The Last Man on Earth / Photo: IMDb

«Γυναίκες που πυγμαχούν! Γυναίκες στην κυβέρνηση!»

«Απλά φανταστείτε», λέει η Erika Cornelius Smith, διευθύντρια της ερευνητικής στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις και ειδική στις απεικονίσεις των γυναικών στη μυθοπλασία.

«Γυναίκες που πυγμαχούν! Γυναίκες στην κυβέρνηση! Ο μόνος τρόπος με τον οποίο το κοινό μπορούσε να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους πράγματα στη λαϊκή κουλτούρα ήταν ότι ήξερε ότι ήταν παράλογο και ότι δεν θα συνέβαινε ποτέ».

Για το υπόλοιπο του 20ού αιώνα, δεν υπήρχαν πολλές άλλες γυναίκες πρόεδροι των ΗΠΑ στην οθόνη.

Η Μπέτι Μπουπ και η Όλιβ Όιλ έκαναν σύντομα ταξίδια με κινούμενα σχέδια στον Λευκό Οίκο το 1932 και το 1948, αντίστοιχα, αλλά οι περισσότεροι κινηματογραφιστές παρέμειναν στο γνωστό status quo των ανδρών προέδρων.

«Η λαϊκή κουλτούρα είναι ένας χώρος δημιουργικότητας, φαντασίας και δυνατοτήτων», λέει η Smith. «Αλλά οι δημιουργοί ταινιών και τηλεόρασης παλεύουν να ισορροπήσουν αυτή την υπέροχη ευκαιρία να είναι δημιουργικοί με την ανάγκη να πουλήσουν διαφημίσεις και να βγάλουν κέρδος. Οι εκπομπές τους πρέπει να έχουν μια αγορά. Η δυνατότητα και η κερδοφορία θα ανταγωνίζονται πάντα».

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ και η ετεροκανονικότητα

Αλλά γιατί μια γυναίκα πρόεδρος να απειλήσει αυτή την κερδοφορία; Αν μια ταινία ή μια τηλεοπτική σειρά αποκλίνει από την πραγματικότητα από άλλες απόψεις, γιατί να μην ταρακουνήσει τα πράγματα και με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο;

Η Karrin Vasby Anderson από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο είναι η συν-συγγραφέας ενός βιβλίου για το θέμα, με τίτλο Woman President, και υποστηρίζει ότι, στο παρελθόν, ένας τέτοιος χαρακτήρας μπορεί να απωθούσε τους πιο συντηρητικούς θεατές.

«Η αμερικανική προεδρία αποτελεί εδώ και καιρό μια από τις σημαντικότερες επιδείξεις του παραδοσιακού ανδρισμού και των ετεροκανονικών οικογενειακών αξιών στον κόσμο, με την πρώτη κυρία να παίζει σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο», λέει.

«Μια γυναίκα πρόεδρος το ανατρέπει αυτό».

«Φοβάται εύκολα και στρέφεται στον άνδρα συνάδελφο με ερωτικό ενδιαφέρον μόλις η κατάσταση γίνεται επικίνδυνη»

The Last Man on Earth / Photo: IMDb

Γυναίκα πρόεδρος των ΗΠΑ; Γίνεται;

Αυτός θα μπορούσε να είναι ένας λόγος για τον οποίο, όταν μια γυναίκα πρόεδρος εμφανίζεται στην οθόνη, σπάνια την παίρνουν στα σοβαρά: από πολλές απόψεις, η πρόεδρος στο The Last Man on Earth έδωσε τον τόνο για τους λιγότερο εμπνευσμένους διαδόχους της για τις επόμενες δεκαετίες.

Ένα επαναλαμβανόμενο στοιχείο είναι ότι το σενάριο διαδραματίζεται στο μέλλον, όταν, όπως υπονοείται, ο κόσμος είναι παράξενα διαφορετικός από τον δικό μας.

Το πρώτο παράδειγμα αυτού, μετά το The Last Man on Earth, είναι το Project Moonbase, το οποίο κυκλοφόρησε το 1953 και τοποθετείται στο έτος 1970.

Η Ernestine Barrier υποδύεται την κυρία πρόεδρο και άλλες γυναίκες καταλαμβάνουν θέσεις εξουσίας – αν και, όπως επισημαίνει η Smith, η ηρωίδα (Donna Martell), συνταγματάρχης υπεύθυνη για μια σεληνιακή αποστολή, «φοβάται εύκολα και στρέφεται στον άνδρα συνάδελφο με ερωτικό ενδιαφέρον μόλις η κατάσταση γίνεται επικίνδυνη».

«Η πρώτη στρέιτ γυναίκα πρόεδρος των ΗΠΑ»

Γυναίκες πρόεδροι θα εμφανιστούν, επίσης, στα φανταστικά μέλλοντα και στις φουτουριστικές εναλλακτικές πραγματικότητες που δημιουργούνται από τις ταινίες Back to the Future Part II (1989), Battlestar Galactica (2003-2009), Independence Day: Resurgence (2016), For All Mankind (2019-σήμερα) και Don’t Look Up (2021).

Στο Bart to the Future, ένα επεισόδιο της σειράς The Simpsons από το 2000, η Lisa Simpson μεγαλώνει για να γίνει «η πρώτη στρέιτ γυναίκα πρόεδρος της Αμερικής».

Ένα από τα προφητικά αστεία του επεισοδίου είναι ότι ο προκάτοχός της ήταν κάποιος Πρόεδρος Τραμπ.

Οι γυναίκες με πολιτικές φιλοδοξίες, όπως η πρόεδρος της Cherry Jones στο 24 και ο χαρακτήρας της Julia Louis-Dreyfus στο Veep, αποδεικνύονται αναξιόπιστες ή η προεδρία τους συχνά καταλήγει σε τραγωδία

Η Μέριλ Στριπ ως πρόεδρος των ΗΠΑ στο Don’t Look Up

«Για να εκλεγεί μια γυναίκα πρόεδρος των ΗΠΑ θα πρέπει…»

Ένα άλλο τροπάριο είναι ότι οι γυναίκες πρόεδροι δεν μπαίνουν συχνά στον Λευκό Οίκο από μια συνηθισμένη, ελεύθερη και δίκαιη εκλογή, αλλά από μια κρίση.

Πρόκειται για μια ιδιαίτερα σοβαρή κρίση στο The Last Man on Earth, φυσικά. Για να παραθέσουμε τα λόγια του Farran Smith Nehme στο Film Comment: «Για να εκλεγεί μια γυναίκα πρόεδρος, θα έπρεπε να πεθάνουν πρώτα κυριολεκτικά όλοι οι άντρες στη Γη – εκτός από έναν ερημίτη που ζει στα δέντρα και πιθανότατα δεν ήταν εγγεγραμμένος για να ψηφίσει».

Αλλά ακόμη και σε λιγότερο ακραία σενάρια, είναι σύνηθες στις ταινίες και τις σειρές μια γυναίκα να αναλαμβάνει καθήκοντα μόνο αφού ο άνδρας πρόεδρος έχει πεθάνει ή παραιτηθεί ενώ βρίσκεται στο αξίωμα.

Αρκεί να δείτε μερικά από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα:

Η Mackenzie Allen της Geena Davis στο Commander in Chief (2005), η Caroline Reynolds της Patricia Wettig στο Prison Break (2005-2017), η Selina Meyer της Julia Louis-Dreyfus στο Veep (2012-2019) και η Claire Hale Underwood της Robin Wright στο House of Cards (2013-2018) έγιναν πρόεδροι χωρίς την έγκριση των ψηφοφόρων.

Τα έμφυλα στερεότυπα και ο πρόεδρος των ΗΠΑ

Ομοίως, οι ίδιες οι φανταστικές γυναίκες δεν είναι πάντα πρόθυμες να κάνουν τη δουλειά.

«Στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, οι μόνες γυναίκες που μπορούν να εμπιστευτούν ως πρόεδρο των ΗΠΑ είναι εκείνες που δεν θέλουν να είναι εκεί», λέει η Anderson. «Οι ηρωικές γυναίκες πρόεδροι, όπως ο χαρακτήρας της Téa Leoni στην ταινία Madam Secretary, πρέπει να σύρονται στη δημόσια υπηρεσία.

»Οι γυναίκες με πολιτικές φιλοδοξίες, όπως η πρόεδρος της Cherry Jones στο 24 και ο χαρακτήρας της Julia Louis-Dreyfus στο Veep, αποδεικνύονται αναξιόπιστες ή η προεδρία τους συχνά καταλήγει σε τραγωδία.

»Οι φανταστικοί άνδρες πρόεδροι μπορούν να είναι με αρχές, αποτελεσματικοί και πολιτικά φιλόδοξοι. Οι γυναίκες στην οθόνη εξακολουθούν να έχουν να επιλέξουν ανάμεσα στη φιλοδοξία και την αξιοπιστία».

Η πρόεδρος στο The Last Man on Earth είναι απασχολημένη με αδέσποτες γάτες, αλλά οι μεταγενέστερες αντίστοιχες γυναίκες συνήθως απασχολούνται με τους συζύγους και τα παιδιά τους

Battlestar Galactica (2003-2009)

Οι γυναίκες κάνουν παιδιά -Έλα; Σοβαρά; 

Ένα άλλο παρατεταμένο τροπάριο είναι ότι οι γυναίκες πρόεδροι στην οθόνη φαίνεται να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν στη διακυβέρνηση.

Η πρόεδρος στο The Last Man on Earth είναι απασχολημένη με αδέσποτες γάτες, αλλά οι μεταγενέστερες αντίστοιχες γυναίκες συνήθως απασχολούνται με τους συζύγους και τα παιδιά τους.

Στο Hail to the Chief, μια κωμική σειρά του ABC από το 1985, η Patty Duke υποδυόταν την Julia Mansfield, μια πρόεδρο που ζογκλάρει την πολιτική με την οικογένεια.

Είκοσι χρόνια αργότερα, το 2005, οι διαφημίσεις για το Commander in Chief του ABC χαρακτήριζαν τον χαρακτήρα της Ντέιβις ως «μια γυναίκα πρόεδρο που έχει τον κόσμο στους ώμους της και τα παιδιά της στην πλάτη της».

Το παράδειγμα της Χίλαρι Κλίντον

Παρόλα αυτά, 100 χρόνια μετά το The Last Man on Earth, οι τρόποι αλλάζουν, έστω και αργά.

Έχουν ήδη υπάρξει περισσότερες φανταστικές γυναίκες πρόεδροι στον 21ο αιώνα από ό,τι στον 20ό, και υπάρχουν ακόμη και περιπτώσεις στις οποίες το φύλο τους δεν είναι το κύριο ζήτημα.

Η Janie Orlean της Meryl Streep στο Don’t Look Up (2021) μπορεί να είναι μια απαίσια πρόεδρος, αλλά αυτό δεν οφείλεται στο γεγονός ότι είναι γυναίκα, ενώ η Constance Payton της Alfre Woodard στο State of Affairs (2014-2015) είναι ικανή και σκληρή.

Η προεδρική υποψηφιότητα της Χίλαρι Κλίντον το 2016 είχε αναμφίβολα επιρροή.

«Σίγουρα η προβολή υποψηφίων όπως η Χίλαρι Κλίντον είχε σημαντικό αντίκτυπο σε τέτοιου είδους χαρακτήρες», λέει η Smith.

Ένας βρόχος ανατροφοδότησης

Σε γενικές γραμμές, προσθέτει η Smith, όσο περισσότερες γυναίκες στην πολιτική υπάρχουν στην πραγματικότητα, τόσο περισσότερες υπάρχουν στη μυθοπλασία – και, ενδεχομένως, το αντίστροφο.

«Αυτές οι σειρές γυρίστηκαν όταν υπήρχαν πολύ σοβαρές υποψηφιότητες όχι μόνο για την προεδρία αλλά και για κυβερνήτες και για θέσεις στη Γερουσία και το Κογκρέσο, οπότε η ύπαρξη πραγματικών παραδειγμάτων δίνει το έναυσμα στους συγγραφείς και στους ανθρώπους της βιομηχανίας να αρχίσουν να σκέφτονται ιστορίες με αυτούς τους χαρακτήρες.

»Αμοιβαία, ο τρόπος με τον οποίο στη συνέχεια δημιουργούν αυτούς τους χαρακτήρες και τις ιστορίες διαμορφώνει το πώς φανταζόμαστε ότι αυτά τα άτομα θα ενεργήσουν στο αξίωμα, οπότε το βλέπω ως έναν βρόχο ανατροφοδότησης».

*Με στοιχεία από bbc.com | Αρχική Φωτό: The Last Man on Earth / scifist.net